زرینه‌رود

زرینه‌رود نام رودی است که در شمال غربی ایران ، در جلگهٔ جنوبی دریاچهٔ ارومیه ، قرار دارد.

زرینه‌رود به مغولی(جیغاتی)
زرینه‌رود
ویژگی‌های ظاهری
سرآب
• مکان	کوه‌های چهل‌چشمه
دهانه	دریاچه ارومیه
طول	[1]۳۰۲ کیلومتر (۱۸۸ مایل)
اندازهٔ حوضه	۱۱٬۸۵۰ کیلومتر مربع (۴٬۵۸۰ مایل مربع)
دبی	۱۸۱۳m³/s

این رود با طول ۳۰۲ کیلومتر یکی از بلند‌ترین و پرآب‌ترین رودهای شمال غرب ایران می‌باشد که شاخهٔ اصلی آن از سقز کوههای منطقه خورخوره و همچنین کوه‌های مرزی میان ایران و عراق در در نزدیکی گذرگاه مرزی سیف ابتدای «درهٔ شیلر» و کوه‌های چهل چشمه کردستان میان شهرستان‌های سقز، مریوان و دیواندره به همراه شاخ رود خورخوره از کوه‌های چهل چشمهٔ سرچشمه پس از گذر از شهرستان سقز[2] وارد رود زرینه‌رود شده و شاخهٔ ساروق‌ رود آن نیز از کوه‌های تکاب و تخت سلیمان وارد رود زرینه‌رود شده و با از عبور رود زرینه‌رود وارد دشت زرینه‌رود شهرستان شاهین‌دژ شده و با سیراب کردن دشت زرینه‌رود شاهین دژ وارد شهرستان میاندوآب شده و در جنوب دریاچه ارومیه با تشکیل یک دلتای وسیع به عرض حدود ۱۰ کیلومتر در مراتع باتلاقی تالاب قره قشلاق به دریاچهٔ ارومیه می‌ریزد.

البته در سال‌های اخیر به دلیل رسوب‌گذاری و تأمین آب استان آذربایجان شرقی قسمت بیشتر آب این رود قادر به ورود به آب دریاچه ارومیه نبود و به وسیله پروژهٔ اتصال زرینه‌رود به سیمینه رود تلاش شده‌است این بحران حل گردد.

در طول این مسیر چندین رود فصل از جمله رود سقز، رود خورخوره، ساروق چای، قوره چای، هولاسو چای، هاچه سو چای، اخچی چای، جوشاتو چای، آجرلو چای، قورو چای به زرینه رود ملحق می‌شوند. لیلان چای نیز به عنوان آخرین شاخه در حاشیهٔ شرقی شهر میاندوآب به این رود می‌ریزد. سد مخزنی زرینه‌رود ( سد شهید کاظمی ) که دیوارهٔ آن در منتها الیه جنوبی محدودهٔ شهرستان شاهین دژ در نزدیکی «روستای گل چرمو شاهین دژ» احداث شده، بعد از سد زرینه‌رود چشم‌انداز زیبای با ترکیب کوه و دشت و سواحلی جنگلی کنار رود و باغات اطراف در حاشیه این رود زیبایی خاصی به منطقه شاهین دژ داده و همین چشم‌اندازهای زیبای کوه دشت و جنگل حاشیه کنار رود ادامه داشته تا به اولین شهر بعد سد زرینه‌رود یعنی شهر شاهین دژ رسیده و چشم‌اندازی زیبا و دلچسب کوه و دشت و جنگل را به حاشیه غربی شهر شاهین دژ داده و تفرجگاهی دراز و زیبا در کنار این رود به نام " جغاتی قیراغی " را در حاشیه غربی شهر شاهین دژ به وجود آورده و زیبایی‌های این رود تا نزدیکی‌های سد نوروزلو ادامه داشته که سد انحرافی نوروزلو در محدوده شهرستان میاندوآب برای کنترل سیلاب‌های این رود و مصارف کشاورزی و صنعتی بر روی زرینه‌رود احداث گردیده‌اند و همچنین از این سد، با خطوط عظیم لوله‌کشی، آب آشامیدنی و شرب کلانشهر تبریز تأمین می‌گردد. سپس زرینه‌رود با عبور از باغات و حاشیه شرقی شهر میاندوآب و باغات شمالی این شهرستان وارد دریاچه ارومیه می‌شود. متأسفانه در سال‌های اخیر به علت تأمین آب شرب کلانشهر تبریز و همچنین به علت کمبود بارش‌ها ناشی از تغییرات اقلیمی سطح کره زمین، سطح دبی رود زرینه‌رود در شهر میاندوآب و منطقه میاندوآب دیگر شرق شهر میاندوآب مانند سابق چشم‌انداز زیبای زرینه‌رود را دارا نمی‌باشد.

از ویژگیهای جالب حوضه رود زرینه‌رود، از طرف شمال شرقی، شرق و جنوب شرقی در مناطق چاراویماق، ماه نشان ، بیجار و دیواندره حوضه آن هم‌مرز بودن با سرشاخه‌های حوضه آبریز دریای کاسپی یعنی سرشاخه‌های رود قزل اوزن بوده و همچنین از طرف جنوب و جنوب غربی در مناطق مریوان و بانه هم‌مرز با سرشاخه‌های حوضه آبریز خلیج پارس (یعنی دریاهای آزاد) در سرشاخه‌های رود زاب کوچک می‌باشد. که حکایت از گسترش و وسعت ویژه حوضه زرینه‌رود دارد.[3]

نام مغولی این رود «چغنو» یا «جغتای» بر گرفته از نام پسر دوم چنگیزخان به خاطر خروشان بودن آن می‌نامیده‌اند و امروزه به زبان محلی به آن جیغاتی (جَغَتی - جَغَتو) می‌گویند.