رود جراحی

َجّراحی، از رودهای مهم دائمی در حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان. این رود به طول حدود ۴۳۸ کیلومتر از کوه های راه باریک، سفید و ِگلگیلَک، از ارتفاع ۲۲۰۰ متری در ۵۳ کیلومتری شمال یاسوج سرچشمه می گیرد و مسیر رود نخست شمال غربی سپس جنوب غربی بعد شمال غربی و در انتهای مسیر جنوب غربی است و در شهرستان های کهگیلویه، بهبهان، رامهرمز، بندر ماهشهر، شادگان و خرمشهر جریان می یابد رود جّراحی که قسمت اعظم آن در استان خوزستان جریان دارد از تلاقی دو رود عمده به نامهای مارون و اعلا (االله یا رامهرمز) تشکیل میشود. رود مارون و رود اعلا، به ترتیب پس از طی ۳۱۰ و ۱۴۵ کیلومتر از سرچشمه شان، پس از تلاقی در مکانی به نام چَم هاشم (در بیست کیلومتری جنوب رامهرمز)، جراحی خوانده میشود.[1] طول رود را از محل تلاقی تا مصب آن در خورموسی، ۲۱۰ کیلومتر و از سرچشمة رود مارون تا مصب، ۵۲۰ کیلومتر ثبت شده است. پهنای رود بین صد تا دویست متر و ژرفای آن به طور متوسط دو تا سه متر در دشت شادگان است.[2] رود جّراحی پس از چم هاشم، در دشتهای جنوبی رامهرمز جریان می یابد و وارد دشت رامشیر میگردد. این رود در مناطق پایین تر دشتها، به سبب کاهش شیب، در بستر عریض وپرپیچ و خم جریان مییابد. رود به سمت غرب جاری میشود و پس از آبیاری اراضی شمالی ماهشهر وارد دشت شادگان می گردد. در اینجا رود بستر مشخصی ندارد و سیلاب های آن در مسیل های متعددی جریان مییابد. یکی از شاخاب های منشعب از آن به نام نهرشادگان پس از پیوستن به کارون خلیج فارس میریزد. ادامه جریان اصلی در جهت جنوب و در مسیر جاده ماهشهر ـ آبادان، راه آهن اهواز ـ بندر امام خمینی را قطع میکند و وارد دهستان بوزی، در بخش مرکزی شهرستان شادگان، شده و در مغرب ماهشهر وارد خورموسی و خلیج فارس میشود.[1][3] طغیان رود جّراحی تالاب های بزرگی، در محل به نام هور، در دشت شادگان ایجاد میکند. میانگین آبدهی (دبی) سالانة آن ۱.۶۵۰ میلیون متر مکعب در ایستگاه مشراگه است. مساحت حوضة آبریز جّراحی ۲۴۵ کیلومتر مربع است که حدود ۱۰.۹۱۰ کیلومتر مربع آن را اراضی بلند کوهستانی و ۱۲.۳۲۵ کیلومتر آن را اراضی کوهپایه ای و دشتی تشکیل میدهند. بهبهان، رامهرمز، رامشیر، هفتگل و باغ ملک از شهرهای مهم این حوضه به شمار میروند.

در گذشته این رود را با نام‌های تاب و در دوران معاصر تاب تیری ، جراحیه نامیده‌اند.[4] در زمان سلوکی و اشکانیان هدیفون نام داشته و مهرداد اول اشکانی پس از دمتریوس آن جا را فتح کرد[5]

کوه‌های راه باریک ، سفید ، گل گیلک سرچشمه رود جراحی هستند.[4]

• سلوکیه در کنار رود جراحی