باغ‌ملک

باغ‌مَلِک شهری لُرنشین (لر بختیاری و لر جنوبی) در استان خوزستان است، این شهر مرکز شهرستان باغ‌ملک است.

باغ‌ملک
کشور ایران
استانخوزستان
شهرستانباغ‌ملک
بخشمرکزی
نام(های) پیشینهلتیک(عیلامی)-اور،به-جانکی
سال شهرشدن۱۳۷۰
مردم
جمعیتشهر ۲۶،۳۴۳ نفر (۱۳۹۵) --- شهرستان: ۱۱۴،۳۸۴ نفر (۱۳۹۵)
رشد جمعیتمثبت
جغرافیای طبیعی
مساحت۲٬۲۳۳ کیلومتر مربع
ارتفاع۹۱۷ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه۲۴
میانگین بارش سالانه۵۰۰ میلی‌متر
روزهای یخبندان سالانهنیمه زمستان
اطلاعات شهری
شهردارمحمدحسین سیادت
ره‌آوردلبنیات محلی، غلات، برنج چمپا، مرکبات، صیفی جات، کشک، گیاهان کوهی، انار رباط، گردو منگشت، نان محلی (تیری)
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۶۱۴۳۷۲
وبگاهشهرداری باغ‌ملک
شناسهٔ ملی خودرو ایران۳۴ ب
کد آماری۱۲۷۳
باغ‌ملک

جغرافیا

این شهر مرکز شهرستان باغ‌ملک است و در شرق استان خوزستان قرار گرفته‌است. شهرستان باغ‌ملک، یکی از شهرستان‌های استان خوزستان در جنوب غربی ایران است. باغ‌ملک در سال ۱۳۷۱ تبدیل به شهرستان شد. باغ‌ملک با شهرستان‌های رامهرمز، ایذه، هفتگل، مسجد سلیمان و با استان‌های چهار محال بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد هم‌مرز است.

این شهر در دامنه کوه بادرنگان واقع شده‌است. این شهرستان تقریباً در شرق استان خوزستان می‌باشد در عرض جغرافیایی ۳۱–۳۱ و طول جغرافیایی ۴۹–۵۱ و ارتفاع مرکزی شهر ۹۱۷ متر از سطح دریا می‌باشد.

این شهرستان نسبت به سایر شهرستانهای استان خوزستان هوای متعادل و بعضاً سرد را دارد که در فصل تابستان آحاد مردم استان خوزستان را به خود جذب کرده و در منابع طبیعی و گردشگری زیادی که در بستر خود با امنیت بسیار مطلوب جای می‌دهد.

تاریخ

قدمت شهر کنونی باغ‌ملک به دوران عیلام برمی‌گردد، در دوران عیلام این ناحیه اوربه نام داشته‌است. در باغ‌ملک محلی به‌نام منجنیق وجود دارد که آثار تاریخی از یک شهر کهن در آن بجا مانده‌است که بنابر روایتی ماجرای ابراهیم و نمرود در این محل رخ داده‌است و به همین دلیل منجنیق نام دارد، پل شکسته‌ای نیز در آن نزدیکی وجود دارد که مربوط به دوران ساسانی است.[1] همچنین سنگ آسیابی در باغ‌ملک وجود دارد که آثار خطوط کوفی بر روی آن نقش بسته‌است.[2]

در باب قدمت باغملک می‌توان از کتاب سفرنامة جنوب ایران نوشتة بابن و هوسه فرانسوی نقل کرد که نوشته‌اند: «آثار خرابه و بیوتات مقبره در باغملک دیده می‌شود؛ و آن آثار را اهل بلد منجنیق می‌خوانند. تپه‌ای در بالای سر منجنیق هست و بقعه‌ای دارد که آن را امیرالمؤمنین می‌نامند که ظاهراً مقبره یکی از خلفای عباسی است؛ و بقعه دیگر نیز در آنجا هست یکی معروف به دانیال خلیل است و دیگری مشهور به قاسم علی. رودخانه کوچکی از کوه منگشت از طرف قبله سرازیر و جاری می‌باشد که از میانه باغملک می‌گذرد.» لایارد در سفرنامه خود آثار باقی مانده نواحی باغملک را متعلق به عهد اتابک می‌داند. باغملک امروزی دارای بخشهای صیدون، قلعه تل و میداود است[3]

باغ‌ملک تا سال ۱۳۲۶ جانکی نامیده می‌شد. در یازدهم آبان آن سال به تصویب هیئت‌وزیران، نام جانکی به باغ‌ملک جانکی تغییر یافت.[4]

مردم‌شناسی

مردم باغ‌ملک به زبان لری با دو گویش لری بختیاری و لری جنوبی صحبت می‌کنند.[5][6]

اقوام

مردم شهرستان باغ‌ملک لُرتبار و از ایل بختیاری[7](چهار لنگ و هفت لنگ)[8] و ایل زنگنه[9]و ایل بهمئی[10]هستند. ایل بختیاری[11]

بختیاری‌های شهرستان باغ‌ملک ، قلعه تل و میداوود بیشتر از باب چهارلنگ کیان ارثی طایفه جانکی گرمسیر شامل تیره‌های (جانکی، بهوندی، بیگدلی،طلاوری،شیوخ منگشت، شیرالی، داوودی، سروستانی، ممبینی، ابوالعباسی، احمد مکانی، یوسف شهرویی، بیژنی، خورشیدی، حسینی، برون، میلاسی، سادات طباطبایی و سادات میرسالاری) هستند.[12][13]

بختیاری‌های ساکن شمال باغ‌ملک (حوزه منگشت(رباط و ابوالعباس) از شاخه هفت لنگ، طایفه اورک، تیره لجمیر اورک و تیره سخندری هستند.[14][15]

در منطقه بارانگرد طوایفی از اورک، زراسوند ، جانکی و چهارلنگ ساکن هستند.[16][17]

بهمئی‌های باغ‌ملک و بخش صیدون متشکل از طوایف علادینی، قنبری، نریموسایی، خلیلی، بناری، نوروزی، کمایی و مهمدمیسایی می‌باشند.[18]

زنگنه‌ های شهرستان باغ‌ملک از چندین طایفه شامل طایفه عباسوند، سلمانوند، شرف وند، اوموند، هزاروند، گراوند، گیجوند، گلابوند، فرهادوند، تدوئی، کردزنگنه و کرد حسین خانی تشکیل شده‌اند.[19][20]

در منطقه لران طوایفی از ایل قشقایی سکونت دارند.[21]

در منطقه دهستان رودزرد ( آسماری ، پیرموسی ، آبلشکر ، رودزرد کاید رفیع ،کلگه ، چال محمدحسین ، آبله و ...) طوایف بختیاری متشکل از گورویی ، ممبینی ، مکوندی ، شیخ و سادات موسوی و میرسالاری ساکن هستند‌.[22]

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت شهرستان ۱۱۴٬۳۸۴ و شهر ۳۱٬۳۴۳ نفر (۶٬۴۶۳ خانوار) بوده‌است.[23]

مناطق گردشگری (زیارتی و سیاحتی)

جاذبه‌های مذهبی

امام زاده عبدالله (شاه منگشت) (صیدون)

امام زاده بابا زید (صیدون)

امام زاده سید بهزاد (صیدون)

امام زاده حضرت سلیمان (رباط باغ‌ملک)

امام زاده شاه رودبند

امام زاده کهر سوار (کلتندر باغ‌ملک)

امام زاده قاسمعلی

امام زاده کلبور سوار و سید احمد در روستای تنگ کرد و تکیه قلعه تل

آثار باستانی

قلعه محمد تقی خان چهار لنگ (قلعه تل)[24] تپه قلعه تل

قلعه منگشت

محوط باستانی منجنیق

آسیاب منجنیق

کاروانسرای ارغوانی

گور دخمه و بردگوری ارغوانی

تپه تازنگ (بابا وزیری)[25] «ثبت ملی»

تپه دالخونی[26] «ثبت ملی»

تپه رستم‌آباد[27] «ثبت ملی»

قلعه علا

قلعه اِقبال لالب

مناطق گردشگری

، رباط، قلعه تل، لالب، مال آقا، تنگ کرد، کلتندر، قلعه سروستان، منگار، مرغزار، ابوالعباس، چیدن ، پوتو، آسماری، سد جره کلگه ، تمبی

پوشش گیاهی

پوشش گیاهی این منطقه از درختان بلوط، افرا، کلخنگ، گردو، انار، کُنار، بَن و برخی گیاهان دارویی و صنعتی دیگر تشکیل شده‌است.[28]

جانوران و پرندگانی همچون؛ پلنگ، مار، خرس، روباه، شغال، سوسمار، قوچ، گرگ، کفتار، گراز، بز کوهی، کبک، تیهو، لک لک، شاهین و سمندر لرستانی در منطقه یافت می‌شوند.

کشاورزی

زمین‌های کشاورزی باغ‌ملک بیشتر به زیر کشت گندم، جو، ذرت، ماش، برنج و صیفی جات می‌روند.[29]

پانویس

منابع
  1. راولینسون، هنری. سفرنامه راولینسون. ترجمهٔ امان الهی بهاروند. تهران: ۱۳۶۲.
  2. لایارد، آوستین‌هنری. سفرنامه لایارد. آنزان، تهران: 1376
  3. سفرنامة جنوب ایران.
  4. «مذاکرات جلسه ۲۸ دوره پانزدهم مجلس شورای ملی هفدهم آبان ۱۳۲۶».
  5. مژگان نظامی. «باغ‌ملک». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  6. فرهنگ جغرافیائی ایران (آبادیها)، جلد ۶، انتشارات دایره جغرافیایی ستاد ارتش، فروردین ۱۳۳۰، چاپخانه ارتش
  7. «بختیاری».
  8. دانشنامه. «بختیاری».
  9. ناصر زنگنه. ایل زنگنه در گذر تاریخ.
  10. افشار نادری. ایل بهمئی.
  11. ویلسون، آرنولد: بختیاری‌ها، ترجمه محمد میرزایی، نامه علوم اجتماعی، دوره جدید، شماره ۱، ۱۳۶۹.
  12. دانشنامه ایرانیکا. «BAḴTĪĀRĪ TRIBE».
  13. بختیاری، سرداراسعد (۱۳۸۳). تاریخ بختیاری. تهران: اساطیر. شابک ۹۶۴-۵۹۶۰-۲۹-۰.
  14. دانشنامه بریتانیکا. «Bakhtyārī».
  15. بختیاری، سرداراسعد (۱۳۸۳). تاریخ بختیاری. تهران: اساطیر. شابک ۹۶۴-۵۹۶۰-۲۹-۰.
  16. دانشنامه بریتانیکا. «بختیاری».
  17. بختیاری، سرداراسعد (۱۳۸۳). تاریخ بختیاری. تهران: اساطیر. شابک ۹۶۴-۵۹۶۰-۲۹-۰.
  18. افشار نادری. ایل بهمئی. خجسته.
  19. «KURDISH TRIBES».
  20. کرمانشاه و تمدن دیرینه آن، ایرج افشار سیستانی،انتشارات نگارستان، چاپ دوم، تهران1381.
  21. نوروز دُرداری. تاریخ اجتماعی و سیاسی ایل بزرگ قشقایی.
  22. جستاری بر فرهنگ روستاهای مکوند چهارلنگ بختیاری.
  23. «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
  24. اردشیر صالح پور. خاطرات و مخاطرات یک قلعه تاریخی.
  25. «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
  26. «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
  27. «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
  28. فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور. سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح. تهران: ۱۳۷۰.
  29. اقتداری، احمد. خوزستان و کهگیلویه. تهران: ۱۳۵۹.

پیوند به بیرون
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای باغ‌ملک دارد.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.