کاخ فیلیه
فیلیه قصر شیخ خزعل حاکم خوزستان در سال ۱۹۱۷ در زمینی با زیربنای ۷۸۸ متر مربع در شهرستان خرمشهر کنار نهر فیلیه خرمشهر ساخته شد. این ساختمان تاریخی، ۹۲ سال پیش توسط شیخ خزعل حاکم وقت خوزستان (در دوره قاجاریه و شیخ عشایر عرب بنی کعب ساخته شد و از جمله ساختمان‌های باشکوه دوران خود و شاهد حوادث زیادی بوده‌است.[1] این بنا در گذشته جزء تفریحگاه‌های مردم خرمشهر بود که روزانه از آن بازدید می‌شد، این ساختمان یکی از بناهای زیبای دورهٔ قاجاریه به حساب می‌آمد، ساختمانی که نقاشی بزرگی بر سردر آن بوده که امروز دیگر نه اثری از نقاشی و نه از آن قصر می‌توان یافت.
| کاخ فیلیه | |
|---|---|
| نام | کاخ فیلیه |
| کشور | ایران |
| استان | استان خوزستان |
| شهرستان | شهرستان خرمشهر |
| اطلاعات اثر | |
| کاربری | کاخ |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۲۸۴۵ |
| تاریخ ثبت ملی | ۲۰ بهمن ۱۳۵۵ |
ساختمان قصر فیلیه
برای س‍اخ‍ت این قصر از م‍ص‍ال‍ح‍ی ه‍م‍چ‍ون آجر و گ‍چ اس‍ت‍ف‍اده شده است. بنای م‍ذک‍ور در سال ۱۳۵۵ مرمت شد و ب‍ع‍ده‍ا مورد اس‍ت‍ف‍اده دانشکده علوم دری‍ای‍ی این شهر قرار گرفت.
ق‍س‍م‍ت‌ه‍ای‍ی از بنای تاریخی قصر شیخ خزعل در اثر جنگ ت‍ح‍م‍ی‍ل‍ی و ع‍وام‍ل ج‍وی تخریب شد ول‍ی پ‍س از پ‍ای‍ان جنگ ت‍ح‍م‍ی‍ل‍ی ب‍ار دیگر مرمت شد. شیخ خزعل پ‍س‍ر ح‍اج ج‍اب‍ر ن‍ص‍رت ملک م‍ت‍ول‍د ۱۲۳۸ ه‍ج‍ری ق‍م‍ری یکی از وال‍ی‍ان خوزستان بود که به مدت ۲۹ سال بر این م‍ن‍طق‍ه ح‍ک‍م‍ران‍ی کرد.[2] قصر فیلیه در محمره قرار داشت اما آئینه‌ای از معماری و هنرمندی هنرمندان ایرانی عربی بود. آجر کاری‌های زیبا و درب و پنجره‌های آن از چوب ساج و آبنوس ساخته شده و از آئینه کاری‌های سقف، داخل اتاق‌ها، طارم و ایوان‌هایی با تمثال پادشاهان قاجار برخوردار بود.[1]
تخریب قصر فیلیه
قصر فیلیه در سال ۱۳۵۵ مرمت شد و ب‍ع‍ده‍ا مورد اس‍ت‍ف‍اده دانشکده علوم دری‍ای‍ی این شهر قرار گرفت.[3] ق‍س‍م‍ت ه‍ای‍ی از بنای تاریخی قصر شیخ خزعل در اثر جنگ ایران و عراق و ع‍وام‍ل ج‍وی تخریب شد ول‍ی پ‍س از پ‍ای‍ان جنگ ب‍ار دیگر مرمت شد. با توجه به نزدیکی این بنا به مرز ایران و عراق پیش‌بینی می‌شد تا این بنا در مدت جنگ از بین برود اما این بنای تاریخی نه در جنگ بلکه در شرایط صلح با نیت نامشخص تخریب شد. فیلیه در سال ۱۳۷۹ به شماره ۲۸۴۵ در فهرست آثار ملی ثبت شده بود و تخریب آن در حالی صورت گرفت که بر خلاف گفته‌های مدیران میراث فرهنگی آبادان مرمت بخشی از این بنا از دو سال قبل آغاز شده بود. این بنا در تاریخ ۱۶ آبان ۱۳۸۹ تخریب شد.[4]
میراث فرهنگی بانیان تخریب فیلیه را یک نهاد نظامی دانسته. تخریب این بنا با بازتاب وسیع خبری در سایت‌های خبری ایران و خارج مواجه شد.[4][5][6][7][8]
ماکت قصر فیلیه
در این راستا نمایندهٔ مجلس مردم خرمشهر به معاون رئیس‌جمهور وقت ایران و رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری که در عین حال رئیس مرکز امور مناطق آزاد است صحبت و نامه‌نگاری کرده و خواهان رسیدگی به این موضوع و برخورد با متخلفان بر حسب حیطه قانونی آن شد. وی پیشنهاد داد که حتماً بنایی به آن سبک و سیاق ساخته و شرایط معماری و مهندسی سابق را بازسازی کنند.[9]
نهادهای شاکی برای تخریب قصر فیلیه
جدای از مطالب اعتراضی که در سایت‌های خبری منجمله العربیه فارسی و عصر ایران و دیگر وب‌سایت و وبلاگ‌های داخلی و خارجی و همچنین پی‌گیری‌های نمایندگان وقت خوزستان در مجلس صورت گرفت، بعد از تخریب قصر فیلیه دو نهاد برای رسیدگی به این اتفاق اقدام به شکایت رسمی‌کردند، نهاد اول سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور بود که از نهاد نظامی تخریب‌کننده «کاخ شیخ خزعل» شکایت کرده و موضوع را به ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد.[10] نهاد دوم که کانون مبارزه با نژادپرستی و عرب‌ستیزی در ایران است نیز با صدور بیانیه‌ای اعتراض خود را اعلام کرد.[11]
سکونت چند روزهٔ رضاشاه در قصر فیلیه
رضاشاه در روز ۱۳ آذرماه (۱۳۰۳ش) به محمره (خرمشهر) رفت و در قصر فیلیه شیخ خزعل سکونت کرد. بر اساس توافق حاصله بین رضاخان و شیخ خزعل به شیخ اجازه ماندن در خوزستان داده شد، مشروط بر آن که دستورهای خود را از حاکم ایالت بگیرد و پادگانی از قشون ایرانی در ایالت بماند و در مقابل دستور داد که مالیکت شیخ را بر املاک و دارایی‌هایش محترم شمارد و مراقبت کند تا شیخ و خانوادهاش مورد آزار و اذیت قرار نگیرد[12]
درخواست از دبیرکل یونسکو برای محکوم کردن تخریب قصرشیخ خزعل
تعدادی از نویسندگان، روزنامه‌نگاران و فعالان ایرانی و خارجی در نامه‌ای به خانم ایرنا بوکووا دبیرکل سازمان یونسکو به تخریب قصرشیخ خزعل در خرمشهر در جنوب ایران اعتراض کردند و از وی خواستند برای محافظت از آثار تاریخی در ایران تلاش کند. به عقیده امضا کنندگان «تخریب قصر یادشده نشانگر تخریب بخش مهمی از تاریخ وهویت قومیت عرب ایران و در چهار چوب فرایند قوم ستیزی منطقه‌ای صورت گرفته‌است.»[13]
درخواست امضاء کنندگان نامه به یونسکو
امضاکنندگان از سازمان یونسکو خواستند «تخریب قصر شیخ خزعل را محکوم کند و تضمین نماید تا این گونه تخریب‌ها دربارهٔ هیچ‌یک از آثار ملی و تاریخی، که برای مردم عرب ایران اهمیت دارند، تکرار نشود.»[13]
نام برخی از امضاء کنندگان نامه به یونسکو
برخی از امضاکنندگان نامه عبارتند از: رضا براهنی، شاعر و رمان‌نویس. یوسف عزیزی، دبیر کانون مبارزه با نژادپرستی و عرب ستیزی در ایران. کریم عبدیان، دبیر اجرایی سازمان حقوق بشر اهواز. علی الطائی، استاد دانشگاه شاو آمریکا. ضیاء صدر الاشرافی، رضا هیئت، سردبیر مجله وارلیق ترکیه. علیرضا اصغرزاده استاد دانشگاه یورک کانادا. حسین بر فعال بلوچ. منصور راجح، نویسنده یمنی، نروژ. یوهان ولدستاو، روزنامه‌نگار نروژی.[14]
منابع
- صادق حبیب زاده (۱۳۸۹). «۱۰ گانه‌ای غم‌انگیز دربارهٔ تخریب «قصر فیلیه» خرمشهر». عصر ایران. دریافت‌شده در ۱۸ مارس ۲۰۱۱. از پارامتر ناشناخته
|ماه=صرف‌نظر شد (کمک) - مجتبی گهستونی (۱۳۸۹). «تخریب قصر تاریخی فیلیه خرمشهر». عصر ایران. دریافت‌شده در ۱۸ مارس ۲۰۱۱. از پارامتر ناشناخته
|ماه=صرف‌نظر شد (کمک) - هوشنگ محمدپور (۱۳۸۹). «تخریب کاخ فیلیه خرمشهر بدون اطلاع مسوولان محلی انجام شده‌است». ایرنا. دریافت‌شده در ۱۸ مارس ۲۰۱۱. از پارامتر ناشناخته
|ماه=صرف‌نظر شد (کمک) - مجتبی گهستونی (۱۳۸۹). «قصر فیلیه خرمشهر تخریب شد». جام‌جم آنلاین. دریافت‌شده در ۱۸ مارس ۲۰۱۱. از پارامتر ناشناخته
|ماه=صرف‌نظر شد (کمک) - «شبکه خبر صدا و سیما». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۸ مارس ۲۰۱۱.
- پرویز پورفرخی (۱۳۸۹). «قصر فیلیه خرمشهر تخریب شد». ایسنا. دریافت‌شده در ۱۸ مارس ۲۰۱۱. از پارامتر ناشناخته
|ماه=صرف‌نظر شد (کمک) - حسن محسنی (۱۴۳۱). «قصرشیخ خزعل در جنوب ایران توسط یک نهاد نظامی تخریب شد». العربیة. دریافت‌شده در ۱۸ مارس ۲۰۱۱. از پارامتر ناشناخته
|ماه=صرف‌نظر شد (کمک) - مجتبی گهستونی (۱۳۸۹). «قصر فیلیه خرمشهر برای همیشه از صحنه تاریخ حذف شد». خبرگزاری صداقت. دریافت‌شده در ۱۸ مارس ۲۰۱۱. از پارامتر ناشناخته
|ماه=صرف‌نظر شد (کمک) - مصطفی مطورزاده (۱۳۸۹). «نماینده مجلس: مسؤولیت تخریب قصر فیلیه خرمشهر با مقامات سیاسی - امنیتی است». عصر ایران. دریافت‌شده در ۱۸ مارس ۲۰۱۱. از پارامتر ناشناخته
|ماه=صرف‌نظر شد (کمک) - حسن محسنی (۱۳۸۹). «نماینده مجلس: سازمان میراث فرهنگی اعلام کرد: شکایت از نهاد تخریب‌کننده قصر فیلیه». انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۸ مارس ۲۰۱۱. از پارامتر ناشناخته
|ماه=صرف‌نظر شد (کمک) - «بیانیه کانون مبارزه با [[نژادپرستی]] و عرب ستیزی در ایران دربارهٔ تخریب [[قصر]] شیخ خزعل». اخبار روز. ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۸ مارس ۲۰۱۱. از پارامتر ناشناخته
|ماه=صرف‌نظر شد (کمک); تداخل پیوند خارجی و ویکی‌پیوند (کمک) - [رک. گزارش نمره ۱۹۰۸، بایگانی اسناد وزارت امور خارجه.]
- «درخواست از دبیرکل یونسکو برای محکوم کردن تخریب قصرشیخ خزعل». العربیه. ۱۴۳۲. دریافت‌شده در ۱۸ مارس ۲۰۱۱. از پارامتر ناشناخته
|ماه=صرف‌نظر شد (کمک) - العربیه
