زاینده‌رود

زاینده‌رود، بزرگترین رودخانه فلات مرکزی ایران، پرآب‌ترین رودخانه و تأمین‌کننده اصلی منابع آب سطحی و زیرزمینی استان اصفهان به‌شمار می‌آید[1] که از کوه‌های زاگرس مرکزی به ویژه زردکوه بختیاری در استان چهارمحال و بختیاری سرچشمه گرفته و در کویر مرکزی ایران به سمت شرق پیش می‌رود تا در نهایت به تالاب گاوخونی می‌ریزد.
حوزه رودخانه زاینده‌رود ۴۱٬۵۰۰ کیلومتر مربع است.[2] برآورد می‌شود جریان آب این رودخانه در مطلوب‌ترین شرایط ۱٬۲ کیلومتر مکعب در سال یا ۳۸ مترمکعب در ثانیه است.[3] در حال حاضر برای آبیاری زمین‌های کشاورزی برنج و صنایع عظیم ذوب آهن و فولاد مبارکه استان اصفهان از سدهای آبیاری که بدین منظور احداث گردیده استفاده می‌شود. با اتمام تونل سوم کوهرنگ و طرح بهشت‌آباد، استان کرمان هم مانند اصفهان و یزد از بهره برداران این رودخانه خواهد بود.

مختصات: ۳۲°۱۵′۴۵″ شمالی ۵۲°۵۴′۳۰″ شرقی
برای دیگر کاربردها، زاینده‌رود (ابهام‌زدایی) را ببینید.
زاینده‌رود
رودخانه زاینده‌رود در اصفهان، استان اصفهان.
مکان
کشورایران
ویژگی‌های ظاهری
سرآب 
 • مکانزاگرس
 • ارتفاع۳٬۹۷۴ متر (۱۳٬۰۳۸ فوت)
دهانهگاوخونی (حوضه بسته)
 • ارتفاع
۱٬۴۶۶ متر (۴٬۸۱۰ فوت)
طول۴۰۰ کیلومتر (۲۴۹ مایل)
اندازهٔ حوضه۴۱٬۵۰۰ کیلومتر مربع (۱۶٬۰۲۰ مایل مربع)
دبی38 m³/s (/s)
سی و سه پل

زاینده‌رود ۱۱۸اُمین اثر طبیعی است که توسط سازمان میراث فرهنگی در ۲۰ بهمن ۱۳۸۹ در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت.

سرچشمه زاینده‌رود

سرشاخه اصلی زاینده رود، چشمه دیمه و تونل کوهرنگ در چهار محال و بختیاری است، در ادامه رودخانه‌های پلاسجان و چندین رودخانه فصلی در فریدونشهر به این رود اضافه شده و آخرین رودخانه دایمی که به زاینده رود می‌ریزد رودخانه مرغاب است.

بیشترین آب جاری در زاینده‌رود وارد استان اصفهان می‌شود. برای انتقال آب کوهرنگ به اصفهان اقدامات زیادی به عمل آمده‌است که از آن جمله می‌توان به اولین تونل در منطقه کوهرنگ نام برد. این تونل جهت انتقال آب چشمه کوهرنگ و دیگر سرچشمه‌های رودخانه کارون به زاینده رود در سال ۱۳۳۲ در منطقه کوهرنگ، جایی که اکنون شهر توریستی چلگرد ـ مرکز شهرستان کوهرنگ قرار دارد، ایجاد شد. تلاش برای انتقال آب کارون به زاینده رود به زمان‌های بسیار دور برمیگردد. در ۹۵۴ ه‍.ش شاه طهماسب اول مأموریت پیوستن این دو رود را به میرفضل‌الله شهرستانی حاکم اصفهان سپرد. قرار بود که با کندن مسیری در کوه کارکنان این کار انجام شود؛ ولی بخاطر تحولاتی این کار به سرانجام نرسید در زمان صفویان شاه عباس کبیر در سال ۹۸۷ ه‍.ش میرجهانگیرخان آسترکی فرزند تاجمیرخان آسترکی که فرمانروای بختیاری بود، مأمور الحاق آب کارون به زاینده رود نمود و در این خصوص گردنه کوهرنگ به چلگرد نیز شکافته شد و اکنون به نام کارکنان معروف است و پایه‌های سدی که بر رودخانه کوهرنگ احداث گردید نیز موجود است. اما با مرگ شاه عباس، این طرح ناتمام ماند. نخستین بررسی‌ها برای انتقال آب رودخانه بیرگان به حوضه زاینده‌رود به سال‌های پس از جنگ دوم جهانی بازمی‌گردد در نتیجه این بررسی‌ها طراحی و اجرای بند انحرافی و تونل اول کوهرنگ به وسیله مهندسان مشاور الکساندر گیپ واگذار گردید و در مهر ماه ۱۳۲۷ کار احداث تونل کوهرنگ آغاز شد و در مهرماه ۱۳۳۲ به بهره‌برداری رسید این سیستم شامل بند و یک تونل ۲۹۰۰ متری به‌طور میانگین سالانه حدود ۲۵۵ میلیون متر مکعب آب را به حوضه زاینده‌رود منتقل می‌کند. تونل دوم نیز در همین منطقه بعد از انقلاب اسلامی ایران در سال۱۳۸۳ افتتاح گردید؛ بنابراین در حدود ۵۰درصد از آب فعلی زاینده رود از سرچشمه‌های کارون تأمین می‌گردد.

عملیات حفر تونل سوم نیز در حال احداث می‌باشد که با مخالفت‌های محلی بعد از ۲۰ سال تاکنون افتتاح نگردیده‌است. از این رودخانه، جهت آبیاری باغ‌ها، عمارت‌ها و کشتزارهای داخلی اصفهان، پنج شاخه بزرگ، جدا شده که در گویش اصفهان به آن‌ها «مادی» می‌گویند. زاینده رود پس از گذر از شهر ساحلی چادگان در انتهای مسیر خود به تالاب گاوخونی بعد از شهرستان ورزنه می‌ریزد.

اصلی - عکس سراسرنما از ابتدای رودخانه زاینده رود می‌باشد که حدود ۱۵ کیلومتری سد زاینده رود استان اصفهان می‌باشد.

پل‌ها

پل تاریخی روستای اورگان در شهرستان چادگان ۴۰کیلومتر بالاتر از سد زاینده رود واقع شده است که اولین پل قدیمی بالا دست زاینده رود می باشد . معروفترین پل‌ها بر روی زاینده رود در استان چهارمحال بختیاری، پل زمانخان و پل هوره می‌باشد.

در استان اصفهان پل‌های مشهور تاریخی سی و سه پل یا پل الله وردی خان، پل خواجو پل جویی و پل مارنان و پل کله و پل فلاورجان و پل بابا محمود و پل‌های اژیه و ورزنه بنا شده‌است. قدیمی‌ترین پل ساخته شده بر روی زاینده رود «پل شهرستان» است.

فصول و سالهای مختلف زاینده رود
یک روز پرآب زاینده رود

سواحل رودخانهٔ زاینده رود در جوار باغات و جنگل‌های شمالی استان چهارمحال بختیاری یعنی شهرستان سامان(پل زمانخان) و شهرستان بن(امامزاده باباپیر احمد) نمای بسیار زیبایی را داراست.

مقدار آب زاینده‌رود در فصول مختلف و زمانهای مختلف متفاوت بوده‌است.[4] اواخر زمستان و اوایل بهار، رودخانه زاینده رود اغلب سیلابی بوده حداکثر دبی لحظه‌ای این رودخانه در فروردین ماه ۱۳۲۸ به رقم ۴۰۰ مترمکعب در ثانیه در ایستگاه پل ورزنه رسیده‌است. نکته قابل توجه آن که زاینده‌رود و مصب آن یعنی گاوخونی تا قبل ازسال ۱۳۳۳ روندی طبیعی را طی نموده و از آن پس بیلان آبی این رودخانه در شرایط غیرطبیعی واقع گردیده‌است چرا که از سال ۱۳۳۳ به بعد تحت تأثیر تونل اول کوهرنگ و در مهر ماه ۱۳۴۹ نیز تحت کنترل سد زاینده‌رود دبی آن از روندی غیرطبیعی برخوردار بوده‌است.[5]

خشک شدن رودخانه زاینده رود

زانیده رود حدودً از سال ۱۳۸۶ جریان دائمی خود در کل مسیر را از دست داده و خشک شدن آن در شهر اصفهان از نظر توریستی بسیار تأثیر گذار بوده ولی این رودخانه تا حدود شهر زرین‌شهر از توابع استان اصفهان همواره دارای جریان بوده‌است. عمده‌ترین دلایل خشک شدن زاینده رود خشکسالی چند ده ساله در بالا دست و در رشته کوه‌های زاگرس می‌باشد. ارتفاع برف در سرچشمه‌ها مانند زردکوه و چلگرد که حتی در تابستان بیش از ۲ متر بوده در سال ۱۳۹۶ در بهار به کمتر از ۱ متر رسیده بنابراین علاوه بر کاهش دبی سرچشمه‌های خود زاینده رود، دبی تونل‌هایی که آب کارون را به زاینده رود منتقل می‌کنند نیز کاهش یافته‌است؛ ولی از خطاهای انسانی در پایین دست که رودخانه زاینده رود را با خشکی مواجه کرده می‌توان در موارد ذیل خلاصه کرد:

  • استقرار صنایع بزرگ از جمله ذوب‌آهن اصفهان، پالایشگاه نفت اصفهان، پتروشیمی اصفهان، صنایع شیمیایی، فولاد مبارکه سپاهان، شرکت نفت سپاهان و بسیاری از صنایع آب بر همچون نیروگاه‌ها در مسیر انتقال می‌باشد. مسابقه همگانی نمایندگان و دولتمردان اصفهانی در انتقال صنایع عمده به استان اصفهان مسبب ناترازی اصلی آب زاینده رود شده‌است. خشکی رودخانه سبب سازِ بیکار شدنِ چندصدهزار ساکنین پایین دست رودخانه شده و به مهاجرت فصلی یا کامل آن‌ها به استان‌های دیگر یا شهر اصفهان منجر گشته‌است.[6]
  • الگوی کشت نامناسب در پایین دست: کشت نامناسب با اقلیم منطقه مانند کشت برنج در استان اصفهان و شهرستان‌های لنجان، زرین‌شهر، باغ‌بهادران[7]
  • رودخانه زاینده رود سال هاست که برای مقاطع بلند مدت خشک شده‌است. این مشکل از اوایل دهه ۷۰ و در دولت محمد خاتمی و با انتقال آب به استان یزد آغاز گردید و در دولت بعدی نیز ادامه یافت. محمود احمدی‌نژاد در سفر به استان چهارمحال و بختیاری شرایطی را فراهم آورد که شرایط تقسیم آب کاملاً بهم خورد و حق آبه شیخ بهایی نادیده گرفته شد و با برداشت‌های بی‌رویه، موجب عدم رسیدن آب به پشت سد زاینده رود شده‌است. از عوامل اصلی خشک شدن رودخانه می‌توان به این موارد اشاره کرد:
  • طرح انتقال آب بهشت آباد: برای انتقال آب سد به استان یزد، استان کرمان و استان اصفهان.

فاز نخست انتقال آب از زاینده رود به شهر یزد در اسفندماه ۱۳۷۸ توسط محمد خاتمی رئیس‌جمهور وقت به بهره‌برداری رسید.[8] یکسال بعد یعنی در سال ۱۳۷۹ زاینده رود خشک شد.[9]

  • برداشت بی‌رویه آب در مسیر رودخانه در محدوده سد تا پل کله توسط پمپاژ که به تنهایی بیش از کل میزان آبی است که سالانه توسط تونل دوم و تونل چشمه لنگان وارد حوضه زاینده رود می‌شود. این میزان هم‌اکنون در حدود ۲۹۰میلیون متر مکعب است که سال به سال در حال افزایش است.
  • انتقال آب به استان‌های یزد و شهرهای دیگر

با وجود خشکی زاینده رود هر ساله در بودجه سنواتی برای خط لوله دوم زاینده رود به یزد و نیز پروژه انتقال آب زاینده رود به فولاد بروجن، توسط مجلس و دولت هزینه می‌شود.[10]

توجه به این نکته مهم است که ایران عضو کنوانسیون بین‌المللی رامسر است که بر طبق آن حق ندارد قوانینی تصویب کند که بر اثر آن تالاب‌ها خشک شوند. این در حالی است که برداشت بی‌رویه آب از حوزه آبریز زاینده رود در فلات مرکزی و اختصاص آن به صنایع و مناطق دیگر خلاف تعهد ایران در این کنوانسیون است.

تأمین آب
نوشتار اصلی: طرح بهشت‌آباد
زاینده رود (اثر والتر میتل‌هولتسر حوالی سال ۱۳۰۴)
زاینده‌رود به هنگام خشکی (بهار ۹۰)
زاینده‌رود در سال نوروز سال ۱۳۹۳

طرح انتقال آب بهشت‌آباد: عنوانی است که برای انتقال آب از استان چهارمحال و بختیاری به استان‌های اصفهان، یزد و کرمان به کار برده می‌شود. این طرح در سال ۸۴ توسطِ مجلس، کد اجرایی خورد اما با روی کار آمدنِ دولتِ نهم متوقف شد. تخصیص اولیه طرح، انتقال حدود ۱ میلیارد متر مکعب آب در دولتِ هشتم بود که در مطالعاتِ اخیر در دولت دهم به ۵۸۰ میلیون متر مکعب کاهش یافت. این طرح اخیراً توسط مشاورین فرانسوی و اتریشی ارزیابی گشته‌است. هدف این طرح رفع کمبودِ آبِ آشامیدنی و صنعتیِ استان‌های اصفهان، یزد و کرمان است. این طرح شامل احداث سد ذخیره‌ای-مخزنی به ارتفاع حدود ۱۸۰ متر در محل روستای بهشت آباد واقع در شهرستان اردل و استان چهارمحال و بختیاری است. حجم مخزن این سد حدود ۱میلیارد و ۸۰۰میلیون متر مکعب است.[11] لازم است ذکر شود که سالیانه تنها نزدیک به ۲میلیارد و ۶۰۰میلیون مترمکعب آب از شهرستان سمیرم واقع در جنوب استان اصفهان پس از گذر از استان‌های کهگیلویه و بویر احمد و چهارمحال بختیاری به رودخانه کارون می‌ریزد.[12]

اعتراض‌ها به خشک شدن زاینده رود

راهپیمایی مردم شهرکیان و فرخشهر

در مخالفت با تونل ننگین بهشت آباد غیورمردان و بزرگان شهرکیان به ویژه کشاورزان و دامداران با راهپیمایی و بستن جاده‌های شهر، مخالفت شدید خود را علنی و به گوش مسئولان ملی و استانی رساندند.[13]

همچنین مردم شهر فرخشهر، بعد از ظهر سه شنبه ۶ خرداد ۱۳۹۹ با برپایی تجمع مسالمت‌آمیز در فرخ‌شهر خواستار توقف اجرای تونل بهشت‌آباد شدند. در این تجمع چند هزار نفری که از سایر شهرهای استان هم در شرکت کرده بودند، چندین نفر از کارشناسان و فعالان حوزه آبی استان، اجرای طرح انتقال آب بهشت آباد را باعث صدمه دیدن منابع آبی، کشاورزی و اقتصادی استان عنوان کردند. در این تجمع مردم با سر دادن شعارهایی خواستار رسیدگی مسئولان به این اقدام غیرقانونی شدند.[14]

اعتراض مردم چهارمحال و بختیاری

جمعی از مردم چهارمحال و بختیاری در اعتراض به تونل انتقال آب بهشت‌آباد تجمع اعتراضی برگزار کردند. ۲۸فروردین۱۴۰۰، جمعی از مردم چهارمحال و بختیاری در اعتراض به اجرای پروژه‌های انتقال آب به اصفهان، بدون مجوز زیست‌محیطی در استان زنجیره انسانی تشکیل دادند. طی سالیان گذشته دوستداران محیط‌زیست، کشاورزان، تشکل‌های مردمی و … بارها و بارها در خصوص اجرای پروژه‌های انتقال آب از این استان تجمع اعتراضی برگزار کرده‌اند.[15]

کارشناسان حوزه محیط‌زیست و آب معتقدند اجرای پروژه غیرقانونی بهشت‌آباد که اکنون فاقد مجوزات زیست‌محیطی است، می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری را بر منابع آب و خاک در این استان تحمیل کند، این موضوع بارها نیز توسط مسئولان ارشد استان تذکر داده شده‌است که اجازه اجرای این پروژه بدون اخذ مجوزات لازم داده نمی‌شود.[16][17]

اعتراض مردم شهرکرد

گردهمایی بزرگ و اعتراض مردم چهارمحال و بختیاری با هدف اعتراض به حفر تونل بهشت‌آباد و گلاب در شهرکرد برگزار شد. با حضور مجمع نمایندگان استان چهارمحال و بختیاری در مجلس شورای اسلامی و جمع کثیری از مردم به نشانه اعتراض به حفر تونل بهشت‌آباد و گلاب مقابل امامزادگان دوخاتون شهرکرد تجمع کرده و فریاد «تونل بهشت‌آباد باید خراب شود» و «حفر تونل گلاب ممنوع است» سر دادند. سعید زمانیان نماینده مردم شهرستان‌های شهرکرد، بن و سامان در مجلش شورای اسلامی پیش از ظهر امروز در این گردهمایی گفت: مردم این استان از تمام شهرستان‌ها امروز در این مکان گردهم آمده‌اند تا مراتب اعتراض خود را به حفر تونل نشان داده و به دنبال احقاق حقوق خود هستند. مخالفت شدید ما با احداث تونل بهشت‌آباد با طول ۶۵ کیلومتر و در عمق ۳۰۰ متری است که با احداث آن استان سرسبز چهارمحال و بختیاری را به کویر تبدیل خواهد کرد. صدای خروش آب زاینده‌رود و بهشت‌آباد باید تا ابد در این استان به گوش برسد و ما خواهان احقاق حقوق پایمال شده خود هستیم. ما از مسئولان کشور به ویژه وزیر نیرو انتظار داریم جلوی زیاده‌خواهی‌ها و اعمال غیرقانونی استان اصفهان گرفته شود.[18]

اعتراض کشاورزان

در اسفند ماه سال ۱۳۹۱ عده‌ای از کشاورزان شرق استان اصفهان در اعتراض به انتقال آب زاینده‌رود به صنایع استان یزد و خشک شدن رودخانه به تأسیسات انتقال آب از استان اصفهان به استان یزد خساراتی وارد کردند که مسئولین یزد مدعی شده‌اند این خسارات باعث قطعی و جیره‌بندی آب در استان یزد شد. جلال یحیی‌زاده نماینده شهرهای تفت و میبد در مجلس شورای اسلامی دروغ پردازی برخی مسئولان استان اصفهان را دلیل اعتراض کشاورزان دانست.[19][20] همچنین آیت‌الله سید یوسف طباطبایی نژاد امام جمعه اصفهان ترکاندن لوله انتقال آب زاینده‌رود به استان یزد را غیرشرعی دانست.[21] پس از اعتراض کشاورزان خبرگزاری مهر از گفتگو میان مسئولین استان اصفهان و ۵۵ نفر از نمایندگان کشاورزان معترض خبر داد و شرایط اجتماعی شرق استان اصفهان را آرام توصیف کرد.[22] معاون سیاسی امنیتی استانداری اصفهان مدعی شده‌است که این درگیری‌ها کشته‌ای نداشته و تنها ۳۵ نفر زخمی داشته‌است.[23] همچنین به گفته وی در اثر این درگیری‌ها یک نفر به کما رفته و چند نفر در اثر برخوردِ ساچمه دچار آسیب چشمی شده‌اند که ممکن است به تخلیه چشم ایشان منجر شود.[24] مهدی بصیری رئیس کمیته آب کمیسیون کشاورزی اتاق اصفهان مدعی شد آب انتقالی به یزد در بخشِ صنعتِ این استان مصرف می‌شود.[25] لازم است ذکر شود هیچ آمار دقیقی در زمینه میزان آب انتقالی به یزد وجود ندارد و مسئولینِ دو استان ارقامی مابینِ ۶۵ تا ۹۵ میلیون متر مکعب را ذکر کرده‌اند. در جریان این اعتراضات تعدادی از کشاورزان از ناحیه چشم هدف گلوله‌های ساچمه‌ای نیروهای امنیتی قرار گرفته و نا بینا شدند.

کمیته پیگیری مسائل و مشکلات زاینده رود

پس از خشک شدن رودخانه زاینده رود و اعتراضات کشاورزان اصفهان کمیته پیگیری مسائل و مشکلات زاینده رود به ریاست عباس مقتدایی تشکیل گردید که در نهایت با پیگیری‌های اعضای این کمیته، نمایندگان مجلس و مسئولان استان اصفهان، شورای عالی آب مصوبات نه‌گانه‌ای را به نفع زاینده رود به تصویب رساند.

اعتراض شهروندان اصفهان

در ۱۸ مهر ۱۳۹۶ در پی فراخوان در فضای مجازی به مناسبت ۱۸ مهر (روز نکوداشت زاینده رود) گروهی از مردم اصفهان در اعتراض به ادامه خشک شدن زاینده رود تجمع کردند. در این تجمع، که در مقابل پل خواجو برگزار شد، حاضران خواستار اختصاص حق آبه کشاورزان حاشیه زاینده رود شدند و از دولت ایران خواستار عملی کردن وعده‌های خود در این مورد شدند.[26]

تاریخچه نظام‌نامه‌های استفاده از آب زاینده رود

رودخانه آب شیرین و دایمی حوزه داخلی ایران، از قدیم‌الایام به ضرورت بهره‌برداری و بهره‌وری درست در منطقه خشک با اقلیم ناپایدار اصفهان و حومه، دارای نظم و نسق (تقسیم نامه) ویژه‌ای بوده‌است. آخرین تقسیم نامه آن در عرف جامعه محلی به نام طومار شیخ بهایی موسوم شده‌است. بر اساس این طومار کل آب رودخانه به ۳۳ سهم کلی و ۲۷۵ سهام جزئی تربین ۷ بلوک آبخور آن که از حدود ۷۰ کیلومتری غرب اصفهان تا ۱۲۰ کیلومتری شرق این شهر ادامه داشته‌است تقسیم شده‌است. (حسینی ابری، ۱۳۷۹، ۷۱) تقسیم آب بر اساس طومار از ۷۵ روز بعد از نوروز تا آخر آبان ماه به مدت ۱۶۰ روز مجری بوده و در فصول سرد سال که نیاز به آبیاری وجود نداشته‌است، به اصطلاح رودخانه آزاد بوده، و هر کس به هر میزان نیاز داشته‌است می‌توانسته از آن بهره‌برداری نماید. از ویژگی‌های اصلی طومار یکی این است که، در آن هیچ روستا و مزرعه در کل منطقه و هیچ باغ و محله‌ای در داخل شهر از قلم نیفتاده و نمای بیش از یکهزار واحد آبیاری آن در ۲۷ صفحه A4 تنظیم شده و از شرح و بست‌های بی‌مورد در آن خود داری شده‌است. (بازنویس طومار) ویژگی دیگر آن این که، طومار به خط سیاقی نوشته شده‌است و بعضاً اسامی آن بدون نقطه ثبت شده که تطبیق محلی آن برای غیر اهل فن کمی مشکل است. نگارنده در کتاب زاینده رود از سرچشمه تا مرداب، کوشیده‌است تا این مشکل را حل نماید. طومار مزبور تا سال‌های اخیر که شبکه جدید آبیاری رودخانه تکمیل نشده بود (در بلوک آیدُغمش، آشیان و رودشتین) مجری بود.

روز نکوداشت زاینده رود

روز ۱۸ مهر ماه در سال ۱۳۸۲ از سوی تشکل‌های زیست‌محیطی استان اصفهان و استان چهارمحال و بختیاری به عنوان «روز نکوداشت زاینده رود» نامگذاری شد. نخستین تجمع و راهپیمایی به این مناسبت در ۱۸ مهر ماه همان سال توسط تشکل‌های زیست‌محیطی استان اصفهان در کنار بستر خشک زاینده رود در شهر اصفهان، که ۴ سال از شروع خشکی‌های بلند مدت آن بر اثر انتقال تمام آب موجود به یزد گذشته بود، انجام شد. مهم‌ترین شعار تجمع مذکور این بود: «زاینده رود را زنده، کامل و همیشه می‌خواهیم»[27]

جان بخشی دوباره زاینده رود

مردم اصفهان از نیمه‌شب گذشته که آب از سد زاینده‌رود رهاسازی شده‌است در نقاط مختلف خارج و داخل شهر اصفهان مانند منطقه زیبا و گردشگری ناژوان، پل تاریخی ۳۳پل، خواجو، پل‌جویی و پل ورزنه نظاره‌گر جریان یافتن زندگی در طول رودخانه زیبا و حیات‌آفرین نصف جهان هستند و با گرفتن عکس‌های سلفی هیجان خود را با دیگران به‌اشتراک می‌گذارند. .[28]

نگارخانه

جستارهای وابسته

منابع
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ زاینده‌رود موجود است.
  1. گزارش سنتز مطالعات آمایش استان اصفهان (PDF). اصفهان: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اصفهان. ۱۳۹۷. ص. ۱۹.
  2. "Zayandeh River Basin Short Profile" International Water Management Institute, Sri Lanka
  3. Beaumont, Peter (October 1974) "Water Resource Development in Iran" The Geographical Journal 140(3): pp. 418-431, p. 427
  4. ورهرام، غلامرضا (۱۳۶۹). «جغرافیای تاریخی زاینده‌رود». تحقیقات جغرافیایی (۱۷): ۱۳۴.
  5. سیف، عبداله (۱۳۸۴). «بررسی روند شکل‌گیری دلتاهای متوالی زاینده‌رود با تکنیک سنجش از دور» (PDF). مجموعه مقالات بیست و چهارمین گردهمایی علوم زمین. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
  6. «زاینده رود». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۲۰.
  7. «خبرگزاری فارس - لنجان شهر شالیزارهای برنج و طلای سفید اصفهان + عکس». خبرگزاری فارس. ۲۰۱۵-۰۲-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۶.
  8. «انتقال زاینده رود به یزد، آز یا نیاز؟».
  9. «زاینده رود چگونه خشک شد».
  10. «از سخاوت زاینده رود تا بی مهری مسئولان».
  11. گفتگو با مهندس ممتازپور مدیر طرح انتقال آب به فلات مرکزی ایران، فصلنامه فرهنگی اجتماعی اقتصادی دریچه، سال هشتم، شماره ۲۶
  12. «مهار آبهای سمیرم راهی برای کاهش مشکل کم‌آبی استان اصفهان». خبرگزاری جمهوری اسلامی. ۵ تیر ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۲۲ مارس ۲۰۱۳.
  13. «اعتراض به انتقال آب». ۱۴۰۰/۱/۲۸. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  14. «اعتراضات مردم چهارمحال».
  15. «اعتراض به انتقال آب». ۱۴۰۰/۱/۲۸. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  16. «اعتراض مردم چهارمحال و بختیاری».
  17. «اعتراض مردم چهارمحال و بختیاری». ۲۸فروردین۱۴۰۰. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  18. «اعتراض مردم شهرکرد».
  19. «اعتراض و درگیری کشاورزان شرق اصفهان بر سر آب». رادیو فردا. ۱۰ اسفند ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۳ مارس ۲۰۱۳.
  20. «اعتراض کشاورزان شرق اصفهان به انتقال آب زاینده‌رود به استان یزد». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۰ اسفند ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۳ مارس ۲۰۱۳.
  21. «استاندار اصفهان: مشکلات کشاورزان بررسی شد». دویچه‌وله فارسی. ۱۰ اسفند ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۳ مارس ۲۰۱۳.
  22. «جلسه ۵۵ نفر از کشاورزان با مدیران اصفهان، شرق اصفهان به آرامش رسید». خبرگزاری مهر. ۱۰ اسفند ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۳ مارس ۲۰۱۳.
  23. «استانداری اصفهان: حوادث اصفهان کشته نداشت فقط ۳۵ نفر مجروح شدند».
  24. «گفتگوی صریح رویش با معاون استاندار در مورد بحران آب». پایگاه خبری تحلیلی رویش. ۲۸ اسفند ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۲۲ مارس ۲۰۱۳.
  25. «آبرسانی اصفهان به یزد، به جای شرب، صرف صنعت می‌شود».
  26. «تجمع شهروندان اصفهان در اعتراض به خشک شدن زاینده رود».
  27. «زنده‌رود را زنده می‌خواهیم». خبرگزاری ایمنا. ۱۲ مرداد ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ اکتبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۹ اکتبر ۲۰۱۴.
  28. «جاری شدن آب در زاینده رود- اخبار خبری - اخبار تسنیم - Tasnim». www.tasnimnews.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۲-۰۱.

Biglari F، M. Javeri, M. Mashkour, Y. Yazdi, S. Shidrang, M. Tengberg, and K. Taheri and J. Darvish 2009 Test excavations at the Middle Paleolithic sites of Qaleh Bozi, Southwest of Central Iran, A preliminary report, In: M. Otte, F. Biglari, and J. Jaubert (eds), Iran Palaeolithic. pp. 29–38, Proceedings of the XV World Congress UISPP, Lisbonne, Vol. 28, BAR International Series ۱۹۶۸

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.