تفت
تَفْت شهری است در بخش مرکزی شهرستان تفت که در استان یزد ایران واقع شدهاست.
تفت | |
---|---|
کشور | ایران |
استان | یزد |
شهرستان | تفت |
بخش | مرکزی |
مردم | |
جمعیت | ۱۸٬۴۶۴ نفر(۱۳۹۵) |
رشد جمعیت | ۱۷٪+ (سال ۱۳۹۰تا ۱۳۹۵) |
جغرافیای طبیعی | |
ارتفاع | ۱٬۵۵۵ متر |
میانگین دمای سالانه | ۱۶ درجه سانتیگراد |
میانگین بارش سالانه | ۱۴۳ میلیمتر |
وبگاه | شهرداری تفت |
شناسهٔ ملی خودرو | ایران۶۴ ج |
کد آماری | ۱۵۵۵ |
تفت |
شهر تفت در جنوب غربی استان یزد و در فاصله ۱۰ کیلومتری شهر یزد واقع شده و به دلیل قرار گرفتن در دامنههای شیر کوه از آب و هوایی خنک نسبت به دیگر شهرهای استان یزد برخوردار است. مساحت شهر تفت ۲۰۰۰ هکتار و جمعیت آن طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ نزدیک به ۱۸٬۴۶۴ نفر میباشد.[1]
از فراوردههای کشاورزی این منطقه میتوان گندم، جو، بنشن، تره بار، انار، هلو، زردآلو، گوجه و گردو را نام برد، که انار تفت فراوان و به علت آبدار بودن و قابلیت نگهداری بالای آن از کیفیت خوبی برخوردار بوده و به نقاط دیگر کشور و خارج از کشور صادر میشود.
وجه تسمیه
واژه تفت، به معنی گرم شدن یا به معنی سبد و طبق میوه آمدهاست. دکتر محمد ابراهیم باستانی پاریزی، تاریخشناس معاصر و نویسنده سرشناس تاریخ که اکثر نوشتههایش دربارهٔ تاریخ کویر ایران است، نام شهر تفت را منسوب به گرمای کویری آن میداند.
جغرافیا
شهر تفت بهطور کلی از دو بخش تشکیل میشود: بخش شمالی و بخش جنوبی که به ترتیب گرمسیر و سردسیر نامیده میشوند. تفت منطقهای ییلاقی و تابستانی با پیشینهای بلند مدت است که با توجه به موقعیت منطقه و کشفیات تاریخی، احتمال داده میشود که منطقه عمومی تفت از زمان قبل از اسلام وجود داشتهاست. تفت در بلندترین نقطه استان قرار دارد و از آن میتوان به عنوان بام استان یاد کرد، این شهر در کنار ارتفاعات شیرکوه بین ارتفاع ۱۲۰۰ تا ۴۰۷۵ متر از سطح دریا واقع شده که به دلیل نزولات جوی و ارتفاع مناسب و واقع شدن در بین کویرهای مروست و ابرکوه، به عنوان یکی از مناطق ییلاقی استان یزد معرفی میشود.
- مسیرهای ارتباطی این منطقه به اطراف
مردم
با توجه به استعداد ناحیه، بیشتر مردم تفت کشاورز و باغ دار هستند. مردم این شهر همراه کشت به دامداری نیز میپردازند.[2]
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۸٬۴۶۴ نفر (۵٬۶۴۹ خانوار) بودهاست.[3]
جمعیت تاریخی | ||
---|---|---|
سال | جمعیت | ±% |
۱۳۴۵ | ۶٬۶۵۶ | — |
۱۳۵۵ | ۶٬۸۶۴ | +۳٫۱٪ |
۱۳۶۵ | ۱۱٬۳۷۳ | +۶۵٫۷٪ |
۱۳۷۵ | ۱۵٬۱۱۵ | +۳۲٫۹٪ |
۱۳۸۵ | ۱۵٬۳۲۹ | +۱٫۴٪ |
۱۳۹۰ | ۱۵٬۷۱۷ | +۲٫۵٪ |
۱۳۹۵ | ۱۸٬۴۶۴ | +۱۷٫۵٪ |
گردشگری
شاخصههای مهم این دیار قنات، آسیاب آبی، آبانبار، کوچه آشتی کنان، ساباط، باغ، قالی بافی، گیوه چینی و تخته کشی، آیینهای سوگواری همچون نخل برداری، مراسم برداشت محصول چون انارچینی و برگزاری مراسم مذهبی زرتشتیان مثل جشن سده است. آبشار درگاهان در جنوب غربی این شهر قرار دارد.
صنایع دستی
مهمترین صنایع دستی این منطقه را گیوه دوزی و قالی بافی و کاشیکاری تشکیل میدهد که توسط زنان و دختران در داخل کارگاهها یا در منازل مسکونی تهیه میشود. اما گیوه دوزی آن در حال منسوخ شدن است.
بازیهای محلی
چوب پله، هفت سنگ، کامست، درنگ درنگ شاه و وزیر، کولو غوک، ترترک بازی، بازی هرشو (بازی مختص روستای نصراباد میباشد) سوغات: انواع محصولات کشاورزی، انار دانه، رب انار، توت خشک، آلبالو خشکه، محصولات منبت کاری، انواع عرقیجات
ساز محلی
عربونه
مراسمهای معروف
مراسم عزاداری و نخلگردانی – جشن سده در روستاهای چم و محله راحت آباد تفت - انار چینی - گلابگیری
محلههای تفت
هماکنون تفت دارای ۱۷ محله است، از آن جمله میتوان به باغ گلابدان، گرمسیر و سردسیر (سرده)، غیاث آباد، باغ موردان (باغ مورتین)، باغ خندان، باغ گلستان و راحت آباد که محل سکونت اقلیت زرتشتی تفت است اشاره کرد. هر محله دارای حداقل یک حمام عمومی، مسجد، حسینه و آبانبار بوده که امروزه آبانبارها و حمامها به عنوان آثار تاریخی کاربرد دارند.
بناهای تاریخی
مجموعه تاریخی شاهولی
مجموعه تاریخی «شاه نعمتالله ولی» شامل حسینیه، مسجد، بقعه شاه خلیل ثانی (موزه مردمشناسی تفت)، زورخانه، مدرسه، بازار، میدان، آبانبار و نخل میباشد که به صورت متمرکز در مرکز شهر تفت قرار دارد. این مجموعه یکی از مهمترین جاذبههای گردشگری تفت و جزو دیدنیترین بناهای به یادگار مانده تاریخ در دل کویر میباشد که در تاریخ ۸ خرداد ۱۳۷۸ با شماره ثبت ۲۳۴۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست.[4]
بنای اولیه حسینه در قرن نهم هجری ساخته شدهاست، حسینه شاهولی در ضلع جنوبی میدان امام قرار دارد کاشیهای مسدس که در قرن نهم هجری در یزد مرسوم بوده از زیباییهای عزاخانه این حسینهاست. آبانبار در ضلع شرقی حسینه و در مجاورت تکیه و کوچه حوض بلبل واقع است و در قدیم آب خنک این محل را تأمین کردهاست. بازار شاه ولی در اصل بازار خان است که به دستور امیر چخماق ساخته و یکی از کانونهای تجاری تفت است.
باغها و عمارتهای تاریخی
با توجه به آب و هوای خنک این شهر نسبت به بقیه مناطق استان و باغهای انبوه آن، عمارتهای زیادی توسط اعیان و اربابان یزد در این شهر ساخته شدهاست. یکی از باغهای بزرگ و معروف آن عمارت و باغ صدری (نمیر) است. از دیگر باغعمارتهای شهر میتوان این موارد را نام برد: خانه و باغ داد - باغ علی نقی خان - خانه باغ کاکا
حمامهای قدیمی
در تفت حمامهای قدیمی زیادند، بهطوریکه برای هر هفده محله تفت حداقل یک حمام ساخته بودند اما امروزه اغلب آنها نیمه فعال یا تعطیل هستند. حمام باغ گلابدان، حمام شوده و حمام دربند میرزا از جمله این حمامها هستند.
قلعهها
قلعه گرمسیر و قلعه پهلوان بادی از جمله قلعههای به جا مانده از تاریخ شهر هستند. از قلعه گرمسیر خشتی منحصراً دو بدنه دیوار قسمتی از برج باقی است. این قلعه بر سر کوهی در کنار مسجد کبیرالتوبه و مشرف به محله گرمسیر بنا نهاده شده و از بناهای دوره قاجاریه میباشد. میگویند از این قلعه راه زیر زمینی تا مجموعه شاه ولی بوده اما تخریب شدهاست.
آسیابهای آبی
تفت را میتوان به لحاظ تعداد آسیابها شهر آسیابها نامید که تعداد آن به بیش از ۱۸ عدد میرسد و نشان از آن دارد که تفت روزی صادرکننده آرد بودهاست. از مهمترین آسیابهای آبی تفت: گرمسیر (هماکنون نیز فعال است)، بی غم، صدری، باغ گلابدان، نوابی، سرده، و آسیاب بادی شواز است.
آبانبارها
در تفت، با توجه به جغرافیای آن، تعداد زیادی آبانبار قدیمی وجود دارد. از جمله این آبانبارها را میتوان نام برد: آبانبار باغ گلابدان - آبانبار چهار بادگیری - آبانبار پیر بابا شرفالدین- آبانبار شاه علی - آبانبار برالسویه
دیگر بناهای مهم تاریخی شهر
مسجد باغ گلابدان - حسینیه باغ گلابدان - مدرسه کمالیه - زیارتگاه پیربابا شرفالدین - خانه رزاقیان - کاروانسرای اعلایی - مدرسه علمیه جعفری - مسجد ملاحیدر - حسینیه محله گرمسیر
مشاهیر تفتی
دکتر هاشم اخوان تفتی - دکتر احمد علی نوربالا تفتی - دکتر فلاح تفتی - امیر محمد تفتی - پهلوان یزدی بزرگ - شرفالدین علی یزدی - عبدالحسین آیتی - نورالدین شهنازیزاده - علیرضا روشن - عمار دهقانی تفتی - محمد احمدی کامران تفتی
منابع
- «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانیشده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.
- ، کتاب تفت
- «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
- مجموعه شاه ولی تفت - سفر به یزد
- مجید رضا دهقانی. تفت. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۰۴-۴۹۹۳-۶.