زارچ

زارچ (به سکون «ر») شهری در ۱۵ کیلومتری باختر شهر یزد و در مرکز ایران است. زارچ مرکز بخش زارچ است. شهر زارچ تا سال ۱۳۴۲ خورشیدی جزو نواحی روستایی به‌شمار می‌رفت و از این سال به‌عنوان منطقهٔ شهری شناخته شد و شهرداری آن در همان سال تأسیس گشت که در طبقه‌بندی ویژهٔ شهرداری‌ها در گروه درجهٔ چهار قرار گرفت. قنات زارچ با بیش از ۷۰ کیلومتر طول و ۳٬۰۰۰ سال قدمت از جمله قدیمی‌ترین و طولانی‌ترین قنات‌ها در جهان است که در فهرست آثار ملی ثبت شده است و دارای مهندسی بی‌نظیری می‌باشد. جایگاه بروز این قنات در بخش شرقی زارچ قرار دارد که به نام سرچشمه شناخته می‌شود و از بافت شهری زارچ چند کیلومتر فاصله دارد. حد فاصل بخش شهری زارچ که به نام تودهٔ زارچ نیز شناخته می‌شود و منطقهٔ شهری سرچشمه، منطقهٔ مسکونی وجود ندارد و بافت شهری این دو منطقه از هم دیگر جداست. بادگیر مسجد امیرالمؤمنین زارچ نیز بلندترین بادگیر چهارگوش مساجد در دنیاست. .[1]

زارچ
زارچ
اطلاعات
کشور:	ایران
استان:	یزد
شهرستان:	یزد
بخش:	زارچ
جمعیت: (۱۳۹۰)	۱۱٬۶۹۱
سال شهر شدن:	۱۳۴۲ خورشیدی
ارتفاع از سطح دریا:	۱٬۱۸۵ متر
پیش‌شماره تلفنی:	۰۳۵۳۵۲۷
وب‌گاه:	http://zarch.ir

دکتر « غلامرضا محمدی »، شاعر و از ادیبان و فرهیختگان استان یزد، متخلص به کویر در غزلواره‌ای این شهر را چنین توصیف کرده است:

بس دیده‌ام وفا و صداقت به شهر زارچ * از دیرباز کرده‌ام عادت به شهر زارچ

شهر از شماست ، شهرِ شما مردمان خوب * افزون کند خدای عنایت به شهر زارچ

خوبان شهر ، لالهٔ رخ و سرو قامتند * دل می‌بَرند از من و طاقت به شهر زارچ

...

شاعران دیگری نیز این شهر را چنین توصیف کرده‌اند:

زارچ شهری که زادگاهِ من است * دوست می‌دارمش مرا وطن است

بوی خاکش و بوی کاهگلش * بهتر از بوی نافهٔ خُتَن است

شهر زال و سِکَندَرَش خوانند * بله این شهر اینقدرکهن است

شیعهٔ دینند مردم اینجا * شهر من در پناه بوالحسن است

عده‌ای پیروان زرتشتند * شهر ایزد نه جای اهرمن است

...

عده‌ای از عالمان بر این باورند که یکی از سرداران سپاه حضرت مهدی در هنگام ظهور از این خطه می‌باشد.

طولانی‌ترین قنات زندهٔ جهان که به ثبت جهانی یونسکو نیز رسیده است مربوط به قنات زارچ می‌باشد.

در گذشته در شهر زارچ قلعه‌ای وجود داشته که دارای ۳ طبقه بوده و از نظر معماری در سطح کشور بی‌نظیر بوده‌است ولی به دلیل کوته‌فکری برخی مسئولان وقت تخریب شده و بجای آن پارکی در مرکز شهر احداث شده‌است.

باغ شهر شاهدیه و اشکذر یکی از شهرهای هم‌جوار زارچ می‌باشند.

از مفاخر بزرگ شهر زارچ می‌توان به مرحوم حاج شیخ حسن بحرینی اشاره کرد. با تلاش‌ها و مجاهدت‌های او برق به شهر زارچ رسید.از دیگر مشاهیر و اسطوره های زارچ ملا علی اکبر زارچی {نواده ملا زین الدین بزرگ} عارف الهی که داری کرامات بسیاری بوده است.از دیگر نوادگان ملا زین الدین ، سلطان الذاکرین ملا غلامرضا ترابی (1264-1354) ه.ش می باشد که موسس حسینیه بزرگ بقیه الله الاعظم سرچشمه زارچ بوده و در ساخت آب انبار و مسجد و کتابخانه و عمران و آبادی شهر و رفاه مردم شهر سرچشمه و زارچ اهتمام می ورزید می باشد.