ندوشن

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۲٬۳۵۱ نفر (۷۹۱ خانوار) بوده‌است.[1]

محمد مهریار[2] استاد فقید ادبیات دانشگاه اصفهان دربارهٔ ندوشن و واژه‌شناسی آن آورده‌است:

ندوشن دیه بزرگ یا شهرک کوچکی است پرجمعیت با آب خوب و اصالت کهن. از مردم یزد شنیده شد که آن را با ضم نون اول، نُدوشن تلفظ می‌کنند؛ ولی به هر صورت نامی است دلاویز و خوش آهنگ. هوایی معتدل و سرزمین کم و بیش کوهستانی دارد و آب قنات‌های آن هم کم نیست. استحکام مبانی اخلاقی، یک رنگ تکلم خاص که صبغه و نشانی از گویش کهن گذشته‌است هنوز در میان مردم باقی است و نشانه‌های دیگری از تمدن کهن، سبک ساختمان‌ها و پی‌های ستبر و برخی بادگیرها یادآور همان روزگارانی است که این دیه سرسبز و خرم و پرآب بوده‌است و رفته رفته به‌صورت حاضر درآمده و هنوز رنگ تمدن کهن و علائم آن در اطراف دیده می‌شود. واژه ندوشن به هر گونه تلفظ که خوانده شود در آغاز واژه ای دشوار به نظر می‌آید و معنی آن آسان به نظر نمی‌رسد؛ ولی با دقت بیشتر متوجه می‌شویم که این واژه به سه جزء «نَد+اَوْ+شَن» تقطیع می‌شود. در فرهنگ‌ها «نَد» را به معنای افزونی، نمو، برومندی و امثال اینها در معنی نخستین واژه آورده‌اند؛ و باز به معنای نیکویی، خوبی، دلالت و راهنمایی آمده‌است. پیداست که در اینجا «نَد» به معنای نیکویی، فزونی و نمو است که با گیاه و محصول خوب سازش دارد و جزء اول کلمه نیز در واقع به همین معناست. جزء دوم «اَوْ» به معنای آب است که در اوستا نیز به همین صورت تلفظ می‌شود و در سرتاسر ایران در گویش‌های مختلف و در نزد روستائیان عموماً «اَوْ» به جای آب تلفظ می‌گردد. البته در گفتار به جای «اَوْ»، «اُ» شنیده می‌شود. اما جزء سوم «شن» همان پسوند نسبت است و مکان و محل را نشان می‌دهد مثل گلشن به معنای جای گل. پس هر سه جزء روی هم یعنی جایگاه فزونی و شکوفایی و سودمندی آب است یا محلی که آب آن سودمند و نیکو و اقتصاد آن شکوفاست. این است معنی ندوشن و در این باره شکی وجود ندارد.

قدیمی‌ترین اثر تاریخ دار ندوشن منبر چوبی مسجد جامع است که مربوط به قرن ششم هجری است در کتب تاریخی یاد ندوشن در تاریخ یزد بکرات آمده‌است در دوران اتابکان یزد از شکارگاه‌های پر برکت ندوشن بارها نام بمیان آمده‌است وجود رباط خرگوشی که بنا به گفته ایرج افشار بزرگترین و خوش طرحترین رباط عهد شاه عباسی است نشان از اهمیت ندوشن و مسیر عبور آن در عهد مذکور را دارددر برخی از کتب تاریخی راه اصلی پارس به سمت سیستان از ابرقو ندوشن و میبد می‌گذشته‌است. <<<فرهنگ جغرافیایی ایران جلد ۱۰ در مورد ندوشن می‌نویسد: بخش ندوشن جزء شهرستان میبد است، در ۳۴۰۰۰ گزی شمال غربی خضرآباد و ۴۰ کیلومتری میبد می‌باشد. در منطقه کوهستانی معتدل هوائی واقع است و ۱۹۷۴ نفر سکنه دارد. آبش از قنات، محصولش غلات، شغل اهالی زراعت و کرباس‌بافی است در گذشته‌های دور شغل مردم ندوشن عمدتاً استخراج فلز و صنعتگری بوده‌است آثار وبقایای این امر در معادن باستانی مس وآهن ندوشن مشهود است ولی با تغییر صنعتی این مشاغل در ندوشن رنگ باخته‌است همچنین به دلیل مراتع مناسب عده‌ای از عشایر به مراتع از ندوشن کوچ کرده و سپس در ندوشن سکنی گزیده‌اند. .[3]

ندوشن دارای آثار باستانی زیادی است، که می‌توان به منارجنبان، آبشار سفیده، سنگ نگاره‌های کوه سرخ، آب‌انبار ندوشن اشاره کرد.[4] سایر آثار تاریخی شهر ندوشن شامل: برج و باروهای اطراف شهر قلعه سفیده با قدمت افشاریه خانه قلعه ایها خانه کلانتری خانه استاد حیدری‌ها با قدمت ایلخانی مسجدجامع با قدمت ۶۳۶ قمری مسجد آمنه گل با سنگ نوشته ۷۷۷ هجری قمری مقبره شیخ زین الدین علی خاموش که به دست مولانا سلطان حسین نوشنی در عهد شاه عباسی بنا شده‌است امامزاده ماما نیک معدن استخراج مس باستانی تپه آسنگلان با خشت‌های معماری هخامنشی آسیابهای آبی ده‌ها سنگ قبر با قدمت ۴۰۰ تا ۸۰۰ ساله منبر چوبی مسجد جامع با قدمت قرن ششم هجری ده‌ها منزل مسکونی در بافت قدیم با قدمت ایلخانی تا پهلوی رباط خرگوشی حسینه سورک

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به ندوشن در ویکی‌گفتاورد موجود است.

• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ.

• مختصات و ارتفاع