طرح انتقال آب بهشت‌آباد

احداث تونلی به طول حدوداً ۶۵ کیلومتر با قطر شش متر و نیز احداث یک سد مخزنی با حجم یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون مترمکعب با ارتفاع ۱۸۴ متر از جمله مشخصات اصلی این طرح است. قرار است که این تونل در اعماق بیش از ۳۰۰ متری اراضی شرق استان چهارمحال و بختیاری احداث شود. ظرفیت انتقال سالانه این تونل حدود یک میلیارد مترمکعب تخمین زده شده‌است. میزان هزینه این طرح با توجه به نظر سازمان بازرسی کل کشور بیشتر از ده هزار میلیارد تومان می‌باشد.[4][5]

این طرح در سال ۱۳۸۴ خورشیدی توسطِ مجلس، کد اجرایی خورد. در طرح اولیه، انتقال حدود یک میلیارد متر مکعب آب در دولت هشتم در نظر گرفته شده‌بود. اما با روی کار آمدنِ دولت نهم، این طرح موقتاً متوقف شد. سپس و در جریان مطالعاتِ انجام شده در دوران دولت دهم حجم انتقال آب به ۵۸۰ میلیون متر مکعب کاهش یافت. این طرح سپس توسط مشاورین فرانسوی و اتریشی ارزیابی شد. هدف اولیه از این طرح رفع کمبودِ آبِ آشامیدنی و صنعتیِ استان‌های اصفهان، یزد، کرمان و چهارمحال بختیاری بود. این طرح شامل احداث سد ذخیره‌ای-مخزنی به ارتفاع حدود ۱۸۰ متر در محل تقاطع رودخانه‌های کوهرنگ و بهشت آباد است. حجم مخزن این سد حدود ۱میلیارد و ۸۰۰میلیون متر مکعب است.

هدف این طرح، انتقال غیراصولی و غیر علمی آب چهارمحال و بختیاری به استان‌های اصفهان، کرمان و یزد می باشد. احداث غیر منطقی و طبیعت ستیزانه صنایع بزرگ نظیر ذوب آهن اصفهان، پالایشگاه اصفهان و فولاد مبارکه اصفهان در حاشیه رودخانه در استان اصفهان که آب زیادی مصرف می‌کنند. کاشت محصولات کشاورزی پر مصرف نظیر برنج در لنجان اصفهان، برداشت غیره اصولی و ناجوانمردانه آب در حد فاصل سد تا پل کله تا میزان پنجاه درصد از خروجی سد از بستر رودخانه و پمپاژ آن برای آبیاری برنج، از عوامل هدر رفت آب زاینده‌رود است.[6]

این در حالی است که سازمان حفاظت محیط زیست ایران در سال ۱۳۸۶، مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۳۸۷ و سازمان مدیریت منابع آب ایران در تیرماه ۱۳۸۹ به این طرح اشکالات فراوانی گرفتند و آن را تأیید نکردند. این در حالی است که بسیاری از مناطق استان چهارمحال و بختیاری از بی‌آبی رنج می‌برند و حتی در تأمین آب شرب خود با مشکلات بسیاری روبرو هستند. نماینده مردم شهرکرد در مجلس نهم نیز با ایجاد هرگونه تونل یا طرح انتقال آب از استان چهارمحال و بختیاری به شدت مخالفت کرد و گفت: استان چهارمحال و بختیاری با کمبود شدید آب مواجه است و ضروری است تا در ابتدا نیازهای آبی مردم این استان در بخش‌های شرب، کشاورزی و صنعت تأمین شود و سپس اگر آب مازادی باقی ماند آن را به سایر استان‌ها انتقال داد.[7]

• احداث تونل ۶۵ كيلومتري از عمق بيش از ۳۰۰ متري اراضي شرق استان چهارمحال و بختياري است و تخصيص آب اين طرح معادل ۵۸۰ ميليون مترمكعب توسط وزارت نيروابلاغ شده است ولي آمار به هنگام اين حوضه و كسر كردن سهم زيست­ محيطي و سهم مصارف استان چهارمحال و بختياري نشان مي­دهد ظرفيت آب مازاد براي انتقال کمتر از نصف مقادیر تخصیصی است. اين مسأله اولين چالش طرح بهشت­ آباد است و لازم است وزارت نيرو در باره ميزان تخصيص آب داده شده تجديد نظر كند.

• مسأله ديگر احداث تونل بلند ۶۵ کیلومتری بهشت آباد است که با توجه به شرایط منطقه و عبور تونل از گسلهای اصلی منطقه (بویژه ابرگسل زاگرس با عرض حدود یک کیلومتر) که بر چشمه ها و منابع آب زیرزمینی منطقه اثرات سوء می­گذارد و عبور تونل‌های دسترسی (بطول ۱۳ کیلومتر) از آبرفت دشتهای مسیر که موجب خشک و یا کم آب شدن چاهها و قنوات و چشمه های مسیر می گردد (نمونه بارز آن خشک شدن ۲ قنات در چرمهین اصفهان با شروع حفاری تونل از خروجی) که این موارد بجز اثرات منفی حفر تونل بر منابع آب زیرزمینی، موجب افزایش هزینه­ های طرح، غیر اقتصادی شدن آن و طولانی شدن زمان جرای طرح (بیش از ۳۰ سال در حالت خوشبینانه) می گردد.

• حجم مخزن معادل ۱۸۰۰ میلیون مترمکعب در نظر گرفته شد که بسیار بالاتر از نیاز واقعی بوده و این فرض دست بالا بجز تحمیل هزینه های بالا در اجرای سد، به دليل زیر آب رفتن شهرکاج و روستاهای بهشت آباد و شیخ محمود (با جمعیت بالای ۵۰۰۰ نفر) و مزارع شیلات پرورش ماهی (بیش از ۵۰ مورد) و اراضی کشاورزی منطقه (بیش از ۲۰۰۰ هکتار)، خسارت مخزن را به شدت افزایش داده و زمینه مهاجرت ساکنینی محدوده تحت تأثیر طرح  را فراهم و خطر وقوع زلزله القائی در منطقه را به همراه خواهد داشت.

• رییس دانشگاه جندی شاپور: طبق اخبار واصله برنامه‌ریزی آن‌ها بر روی انتقال ۶ میلیارد متر مکعب آب از سرشاخه‌های کارون در سال است و قصد دارند مشکل آب شرب و کشاورزی فلات مرکزی را برطرف کنند. ما نیز با انتقال آب جهت شرب هیچ مشکلی نداریم اما این سیاست‌ها به گونه‌ای اتخاذ شده که مطمئنیم طرح‌های جدید برای تأمین آب کشاورزی است. این مسئله توجیه اقتصادی ندارد و زیانش بیش از سودش است و بودجه‌های کلان میلیاردی و دلاری می‌طلبد که تنها موجب اتلاف انرژی می‌شود. بنده به عنوان یک متخصص هیدرولوژی حتی اگر خوزستانی هم نبودم و حتی در اصفهان زندگی می‌کردم، مخالف اجرای طرحی هستم که سیاسیون و برخی متخصصین جانبدار و در پی تأمین منافع منطقه‌ای و شخصی آن را طراحی کرده‌اند.

• اگر بخواهیم کل آب شرب فلات مرکزی تا دور افتاده‌ترین نقاط همچون بیرجند و بجنورد را طی ۲۰ سال آینده طبق نرخ رشد جمعیت تأمین نماییم به ۸۰۰ میلیون متر مکعب آب نیاز داریم، در حالی که تنها از سه تونل کوهرنگ ۹۰۰ میلیون متر مکعب آب منتقل می‌شود.طرح بهشت آباد نیز که ابتدا با رقم ۱/۱ میلیارد متر مکعب طراحی شده بود و با اعتراضات صورت گرفته به ۸۰۰–۷۰۰ میلیون متر مکعب کاهش یافت باز هم مطمئنیم که این حجم آب جهت تأمین آب شرب نیست و اهداف دیگری دارد که دلایل مخالفت ما با اجرای این طرح است.

• مرکز پژوهش‌های مجلس در مرداد ۱۳۹۱ در گزارشی با شماره مسلسل ۱۲۴۹۲ با عنوان «دربارهٔ انتقال آب بهشت آباد» به بررسی دقیق این پروژه پرداخت. در چکیده این گزارش نوشته شده‌است: «بررسی سابقه طرح تا به اینجا حاکی از آن است که صدور مجوز تخصیص برای طرح انتقال آب بهشت‌آباد بدون در نظر گرفتن عواقب دقیق آن روی پایین دست حوضه مبدأ صورت گرفته‌است».[8][9]

• احداث تونل بلند ۶۵ کیلومتری بهشت آباد است که با توجه به شرایط منطقه و عبور تونل از گسلهای اصلی منطقه (بویژه ابرگسل زاگرس) که بر چشمه ها و منابع آب زیرزمینی منطقه اثرات سوء می­گذارد و عبور تونل‌های دسترسی (بطول ۱۳ کیلومتر) از آبرفت دشتهای مسیر، که موجب خشک و یا کم آب شدن چاهها و قنوات و چشمه های مسیر می گردد (نمونه بارز آن خشک شدن ۲ قنات در چرمهین اصفهان با شروع حفاری تونل از خروجی) که این موارد بجز اثرات منفی حفر تونل بر منابع آب زیرزمینی، موجب افزایش هزینه­ های طرح، غیر اقتصادی شدن آن و طولانی شدن زمان جرای طرح (بیش از ۳۰ سال در حالت خوشبینانه) می گردد.

• حجم مخزن معادل ۱۸۰۰ میلیون مترمکعب در نظر گرفته شد که بسیار بالاتر از نیاز واقعی بوده و این فرض دست بالا بجز تحمیل هزینه های بالا در اجرای سد، به دليل زیر آب رفتن شهرکاج و روستاهای بهشت آباد و شیخ محمود (با جمعیت بالای ۵۰۰۰ نفر) و مزارع شیلات پرورش ماهی (بیش از ۵۰ مورد) و اراضی کشاورزی منطقه (بیش از ۲۰۰۰ هکتار)، خسارت مخزن را به شدت افزایش داده و زمینه مهاجرت ساکنینی محدوده تحت تأثیر طرح را فراهم و خطر وقوع زلزله القائی در منطقه را همراه خواهد داشت.

• معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست ایران نیز با این طرح مخالفت کرد[10]؛ چرا که در این پروژه، نه تنها اصول زیست‌محیطی برقرارکننده تعادل بوم شناختی مناطق مبدأ و مقصد مد نظر قرار نگرفته بلکه تحت تأثیر تصمیماتی غیر فنی و آلوده به سیاست، ملاحظات فنی هم در احداث سد و نحوه انتقال آب رعایت نشده‌است.

• بر اساس مطالعات به دست آمده‌است، عامل اصلی وقوع لغزش در منطقه اردل، فشار آب از طریق افزایش سطح آب‌های زیرزمینی یا تماس با آب سطحی است که با احداث سد بهشت‌آباد در این منطقه، تمامی توده‌های مارنی دچار لغزش‌های شدید شده و تمامی منطقه را با کانون‌های جدیدی از لغزش مواجه کرده و حتی میلیاردها تومان هزینه‌های سال‌های گذشته که برای مهار لغزش زمین در این منطقه حساس صورت گرفته بود به هدر رفته و خسارت‌های جبران‌ناپذیری را در تنوع زیستی منطقه، در هر دو حوزه گیاهی و جانوری برجای خواهد گذاشت. البته علاوه بر مشکلات فنی این پروژه، خسارت‌های ناشی از این پروژه در تمامی حوزه‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی همواره مورد تأکید نهادهایی مانند مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۳۸۷، شرکت مدیریت منابع آب ایران و سازمان حفاظت محیط زیست کشور بوده‌است.[11][12]

• انتقال آب کارون به اصفهان
• زاینده رود
• تونل کوهرنگ