کیان (شهرکرد)

شهرکیان، شهری از توابع بخش مرکزی شهرستان شهرکرد در استان چهارمحال و بختیاری است. این شهر با تاریخ ده هزار ساله، قدیمی ترین سکونتگاه انسان در استان و مرکز چهارمحال در زمان افشاریان بوده است.[5][6][7]

کیان
شهرک
کشور ایران
استانچهارمحال و بختیاری
شهرستانشهرکرد
بخشمرکزی
نام(های) پیشینشَه رُز، شهر سُرخ لار، شَهرَک[1]
سال شهرشدن۱۳۶۸ خورشیدی، استقرار شهرداری ۱۳۷۰ خورشیدی[2]
مردم
جمعیت۱۲٬۹۴۸ نفر[3] (سال ۱۳۹۵)
جغرافیای طبیعی
ارتفاع۲۰۵۷ متر
اطلاعات شهری
شهردارروح‌الله رحمانی
ره‌آوردپولکی، نبات، کاکولی
کشک، روغن حیوانی، لبنیات
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۳۸[4]
وبگاهشهر کیان
کد آماری۲۱۲۳
کیان

نامگذاری

نام‌های قدیم این شهر، «شَه رُز» و «شهر سُرخ لار» بوده که بعدها به «شَهرَک» و در چند دهه اخیر با نام «کیان» یاد می‌شود [1] در شناسنامه اهالی شهرکیان بعد از فامیل، پسوند «شهرکی» آمده‌است.

چه خوش گفت آن شاه با داد و دین سر داستان کی قباد گزین
پدر بر پدر دارم از هر که یادز نسل فریدون منم کی قباد
سرافراز مردی دگرگونه گفتنماند نژاد و هنر در نهفت
که این شهر با این دلیل و بیانبه خود نام بگزید شهر «کیان»

زبان و نژاد

نژاد مردم شهرکیان، ترک قشقایی است و به هر دو زبان فارسی و ترکی نزدیک به ترکی قشقائی صحبت می‌کنند.[8]

اقتصاد
  • کشاورزی: اقتصاد شهرکیان بر پایه کشاورزی می‌باشد و این شهر با داشتن در حدود ۲۷۰۰ هکتار زمین‌های کشاورزی حاصلخیز یکی از شهرهای مهم کشاورزی در شهرستان شهرکرد می‌باشد.[9]


  • مجتمع پرورش گاو شیری: با حدود ۱۰۰ مجتمع، قطب تولید شیر و لبنیات در استان چهارمحال و بختیاری شناخته می شود.[10]


  • شرکت نساجی حجاب: بزرگترین تولیدکننده چادر مشکی ایران در سال ۱۳۶۹ به ثبت رسيد و موضوع فعاليت اين شركت ، توليد و توزيع انواع پارچه هاي چادري مشكي و ساير منسوجات پارچه ای و نيز خريد و فروش ماشين آلات و تجهیزات نساجی بوده است .[11]


  • شرکت لبنیات و پنیرسازی: این شرکت در سال ۱۳۶۶ شروع به ساخت گردید و در سال ۱۳۷۲ به بهره برداری رسید. وظیفه اصلی آن تولید پنیر با ظرفیت دریافت روزانه تا 150 تن شیر و تبدیل آن به ۱۵ تا ۲۰ تن پنیر است. این شرکت در سال ۱۳۸۵ به بخش خصوصی واگذار شد و در راستای این واگذاری طرح توسعه شرکت از سال ۸۶ تا سال ۸۹ بطور انجامید.[12]


  • مجتمع گلخانه ای شهدای شهرکیان: بزرگترین مجتمع تولیدات گلخانه ای در استان چهارمحال و بختیاری می باشد که در زمینی به وسعت ۷۵۰٫۰۰۰ متر مربع در مزارع امیرآباد، احمدآباد و گردنبند در حال ساخت می باشد و نیاز استان را در زمینه محصولات صیفی برطرف می کند.[13]

جمعیت

جمعیت این شهر براساس سرشماری سال ۱۳۹۵، برابر با ۱۲٬۹۴۸ نفر می‌باشد.[3]

تغییرات جمعیت شهر کیان
جمعیت تاریخی
سالجمعیت±%
۱۳۳۵۴٬۲۲۵—    
۱۳۴۵۴٬۷۳۷+۱۲٫۱٪
۱۳۵۵۶٬۱۲۵+۲۹٫۳٪
۱۳۶۵۸٬۸۰۰+۴۳٫۷٪
۱۳۷۵۱۰٬۰۷۹+۱۴٫۵٪
۱۳۸۵۱۰٬۹۲۲+۸٫۴٪
۱۳۹۰۱۲٬۰۲۰+۱۰٫۱٪
۱۳۹۵۱۲٬۹۴۸+۷٫۷٪

تقسیمات شهری

نام عرفی و قدیمی برخی از محلات شهر کیان عبارت است از: گرُجیان، میون راه، پابِدِز، محمودآباد، پُشت بارگاه، مَحراب، نوغفران، سرچشمه، دالون تاریکی، مرکزی، شَط یازی، خاک آلود، قلعه، زیرشو، کولدان و سیابین.

قابل ذکر است بافت مرکزی شهر خود شامل هسته اولیه شهر و محله‌های مختلفی به نامهای بارو، مسجد جامع، پشت مسجد، قلعه حفیظ الله خان، خواجه خضنده و… می‌باشد.[14]

مناطق گردشگری

پارک قزل حصار
نمای شهر کیان از پارک قزل حصار

پارک قزل حصار در جنوب شرقی شهر کیان و در کنار جاده خوزستان و در زمینی به مساحت ۲۳۰۰۰۰ متر مربع واقع شده‌است و مساحت فضای سبز آن در حال حاضر ۳۲۰۰۰ متر مربع می‌باشد. اطراف این پارک مسیر زیبایی به طول بیش از ۲ کیلومتر به منظور پیاده‌روی و دوچرخه سواری موسوم به جاده نشاط احداث شده‌است.[15]

پارک بوستان کتاب

پارک بوستان کتاب در ضلع جنوبی امامزاده شاهزاده عزیزالله و در فضایی بیش از ۸۰۰۰ متر مربع احداث شده‌است. این پارک با دارا بودن تجهیزات تفریحی کودکان، تجهیزات ورزشی بزرگسالان و همچنین همجواری با آستان امامزاده شاهزاده عزیزالله یکی از مکان‌های مناسب گردشگری در شهرکیان می‌باشد.[15]

امامزاده شاهزاده عزیزالله

آستان با شکوه امامزاده شاهزاده عزیزالله در انتهای پارک زیبای بوستان کتاب شهرکیان، مقابل آرامگاه شهدای گمنام این شهر واقع شده‌است. بنای قبلی ساختمان بقعه از خشت و گل بود و بنای کنونی آن جدید می‌باشد و شامل ایوان، سردر، مناره، گنبد، ضریح، حرم است. پس از عبور از سردر باشکوه، به صحن بقعه و از آنجا به مدخل اصلی بقعه (ایوان) می‌رسیم که توسط ۶ پلکان به آن راه می‌یابد. در پیشانی ایوان کتیبه‌ای در زمینه کاشی سبز با خط خوش نستعلیق نوشته شده: «یا شاهزاده عزیزالله فرزند امام حسن مجتبی (علیه السلام). دور اتاق مرقد را یک شبستان بزرگ احاطه نموده و در جانب غرب آن یک مسجد نسبتاً بزرگی الحاق شده‌است.[16]

تپه سراب (گنبدک)
نوشتار اصلی: تپه سراب (گنبدک)

تپه سرآب با قدمت ۱۰۰۰۰ ساله، قدیمی ترین سکونتگاه انسان در استان چهارمحال و بختیاری و مهمترین سایت نوسنگی در زاگرس جنوبی می باشد.[17] این تپه باستانی مربوط به دوران پیش از تاریخ در ایران باستان است. این اثر در تاریخ ۹ آذر ۱۳۸۹ با شمارهٔ ثبت ۲۹۷۰۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

مسجد جامع محب علی بیگ
نوشتار اصلی: مسجد جامع محب علی بیگ

بنای اولیه این مسجد قبل از دوره تیموری پایه‌گذاری شده‌است و در دوره افشار در سنه ۱۱۵۱ ه‍.ق مورد بازسازی قرار گرفته‌است و متعاقب آن در سنه ۱۳۱۸ ه‍.ق مورد بازسازی اساسی با مصالح آجر قرار گرفته‌است. این مسجد در تاریخ ۱۶ شهریور ۱۳۷۶ با شمارهٔ ثبت ۱۹۱۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[18] این مسجد دارای دو شبستان بهاره و زمستانه است و رواق شرقی آن دارای شبستان ستوندار سنگی بوده و کاربندی‌های سقف و آجر کاری‌های آن از ویژگی‌های معماری این مسجد محسوب می‌شود.

سنگ آسیاب تیموری
سنگ آسیاب متعلق شهر کیان - دوره تیموری

این سنگ متعلق به دوره تیموری می‌باشد و در حال حاضر در موزه سنگ چالشتر نگهداری می‌شود.

سنگ عصار خانه قدیمی
سنگ عصارخانه قدیمی شهر کیان

سنگ عصار خانه باقی مانده از عصار خانه تخریب شده شهر کیان در حال حاضر در موزه مردم‌شناسی این شهر نگهداری می‌شود. عصارخانه‌ها کارگاه‌هایی بودند که گذشتگان در آنها از دانه‌های گیاهان روغنی، روغن می‌گرفتند.

مشاهیر

محب علی بیگ

از سرداران بزرگ نادر شاه که پس از سرکوبی عصیان علیمراد خان توسط نادر شاه، از طرف وی به عنوان حاکم منطقه چهار محال انتخاب شد و شهرکیان هم به عنوان مرکز حکومت چهارمحال برگزیده شد. محب علی بیگ از رؤسای طایفه قلچه‌ای از طوایف ترکمان و در زمان نهضت اردوی خدیو کشورستان اعنی مرزبان کامکار مرحوم مغفور نادرشاه افشار به دارالسلطنه اصفهان به صوابدید امنای دولت، پای حکومت در زره چهارمحال گذاشته و به واسطه طول زمان و اعتدال هوا و میل به صحبت همدمان در قریه مشهور به شهرک ساکن و مقیم گشته، الحق امیری بود با ثروت و دولت و صاحب شمشیر در کمال هیبت و صولت.[19]

ماه‌طلعت خانم ملقب به خانم کوچک تاج الدوله

ماه‌طلعت (نخستین زن ادیب چهار محال) فرزند محمد بیگ و نوهٔ محب علی بیگ (سردار بزرگ نادرشاه) ملقب به خانم کوچک تاج الدوله و متخلص به خان. صاحب کتاب گرانقدر مخزن الدرر یعنی عمان سامانی در شرح حال وی چنین می‌نویسد: «خان مخدره‌ای بوده فصاحت و بلاغت توامان و مصدره اعجوبه و نادره نسوان زمان».

لطیف خان فروزنده شهرکی

لطیف خان فروزنده شهرکی فرزند حاجی علیخان شهرکی از جوانان روشنفکر منطقه که در کشاکش جنگ‌های مشروطه رشادتها به خرج داد اما با به انحراف کشیده شدن انقلاب مشروطه به یاری رجال برجسته قرای چهارمحال بر علیه ظلم خوانین حاکم بر منطقه قیام نمود و رهبری این قیام را برعهده گرفت. وی در دی ماه ۱۳۰۶ شمسی در سن ۳۶ سالگی در پی توطئه حکام منطقه، مسموم و کشته شد.[19]

عبدالله خان خدابنده شهرکی

عبدالله خان خدابنده شهرکی (فرزند نورالله بیگ) از مردان شجاع و فعال بود که در جنگ بین‌الملل اول با جمع زیادی از ایرانیان به خاک عثمانی مهاجرت و پس از سه سال توقف دراستانبول و رفع مخاطرات به ایران مراجعت نمود و دنباله اقدامات و خدمات ملی را با سایر هموطنان ادامه داد. در موقع اقتدار خوانین بختیاری و جنبش مشروطیت نیز از آزادیخواهان فعال محسوب می‌شد و سال‌ها به سبب کسالت پا که در جنگ تیر خورده بود از مأموریت‌های خارج معاف بود. در سال ۱۳۰۴ شمسی و سلطنت پهلوی، در نتیجه اذیت و آزار خوانین، جنبش ملی اهالی چهارمحال به عمل آمده و او به همراه آزادی خواهان و نمایندگان مردم به طرف تهران حرکت و شبانه روز فعالیت‌های دامنه‌داری را برای خاتمه دادن به حکمرانی خوانین چهارمحال تا نتیجه نهایی ادامه داد. در سال ۱۳۴۲ شمسی قلعه محل سکونت خویش را افتخارا جهت تأسیس مدرسه دولتی مهرگان به اداره فرهنگ واگذارنمود.[19]

ملا علی دانش شهرکی

ملا علی دانش شهرکی یکی از اعضای هسته اولیه بنیان‌گذاران آموزش و پرورش نوین چهارمحال بود.[19]

نبی الله خان خدابنده شهرکی

نبی الله خان فرزند هدایت الله خان که در کشاکش جنگ‌های مشروطه رشادتها به خرج داد و ملقب به شجاع نظام گردید. وی از اعضای اصلی قیام اتحادیه چهارمحال بود.[19]

نگارخانه
  • کتیبه تاریخ بازسازی مسجد جامع کیان
  • امامزاده شاهزاده عزیزالله شهرکیان
  • یک گندم‌زار در حاشیهٔ شهر کیان
  • نمایی از ورودی شبستان شرقی مسجد جامع شهر کیان

پانویس
  1. http://chb.irib.ir/-/شهر-کیان
  2. http://rc.majlis.ir/fa/law/show/113343
  3. «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
  4. «اجرای طرح هم کد سازی تلفن ثابت». وبگاه شرکت مخابرات ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ اکتبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۱۴.
  5. تاریخ چهارمحال، نیکزاد امیرحسینی،۱۳۵۱،جلد اول.
  6. تاریخ چهارمحال، نیکزاد امیرحسینی،جلد دوم، ۱۳۵۳،تهران.
  7. شهرکیان در گذر تاریخ، شهرام نکویی،۱۳۸۸،تهران.
  8. سایت ایرانگردی وجهانگردی
  9. «کشاورزی در شهرکیان».
  10. «مجتمع پرورش گاو شیری».
  11. «نساجی حجاب شهرکیان».
  12. «شرکت لبنیات کوهرنگ».
  13. «مجتمع گلخانه ای شهدای شهرکیان».
  14. http://www.shahrekian.com/post/5
  15. http://www.shahrekian.com/post/6
  16. Zagarell, A. (1982). The Prehistory of the Northeast Bakhtiari Mountains, Iran “The Rise of a Highland Way of Life
  17. «تپه سراب شهرکیان».
  18. «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
  19. شناخت سرزمین چهارمحال، مرحوم نیکزاد امیر حسینی دهکردی، شهرکرد، ۱۳۵۷
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.