گندمان

قدمت تاریخی این شهر بر اساس شواهد به دست آمده توسط مورخین بیش از چند هزار سال می‌باشد. آثار چهاربازار معروف قدیم در کنار این شهر واقع شده که اکنون به چاربازار یا چاروازار شهرت دارد. امیر غازی شاهیلو نیای بزرگ قشقایی‌ها که برای ترویج مکتب تشیع به این ناحیه آمده بود در گندمان درگذشته‌است.

کلمه «گندمان» از «گندم‌گان» گرفته شده‌است. یکی از هفت قصر بهرام گور در این محل قرار داشته‌است (خانه سابق میرزاعلی علی دادی گندمانی و فعلی محمدآقا رستمی) و نام آن را «گندمان» نهاده بوده‌است. گندمان نام شهریست در دامان پرمهر زاگرس بختیاری و از محال اربعه و چهارگانه استان چهارمحال و بختیاری می‌باشد این شهر در ۸۰ کیلومتری مرکز استان (شهرکرد) قرار دارد و مصداق آن در این شعر هویدا و مبرهن است که:

پیشینیه تاریخی این شهر به قدمت تاریخ سرزمین ایران است طبق گمانه زنی‌هایی که در سال ۱۳۷۲ شمسی در دامنه تپه باستانی (ویرانه‌های منزل سابق میرزا علی علی دادی) بهرام گور گندمان از سوی میراث فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری انجام گرفت مجسمه‌های سفالی در اشکال حیوانات اهلی پیدا شد که براساس لایه‌های ابسیدین روی آن‌ها قدمتی با حدود ۵ هزار سال ق. م را نشان داد و نوع زندگی و معیشت مردمان این خطه را کشاورزی و دامداری با توجه به آب فراوان و خاک حاصل خیز و مرتعهای پهناور نشان داد. در کتب اخبارالبلدان و تاریخ دفینه‌های ایران و تاریخ قاجاریه و سفرنامه ناصرخسرو قبادیانی و تاریخ گزیده از حمدالله مستوفی راجع به این سرزمین متمدن و بافرهنگ و تاریخی صحبت به میان آمده‌است. در زمان اشکانیان و ساسانیان حاکمی به این منطقه فرستاده شد که این شهر را به عنوان ضرابخانه کشوری نمایان کرد و حتی سکه‌های پیداشده از زمان شاپور اول دلیل این امر است و آثار قلعه‌های متعدد در بخش گندمان هم این موضوعات را ثابت کرده‌است.

زمانی که آغامحمدخان قاجار بعد از مرگ کریمخان زند شیراز را به سمت استرآباد (گرگان) ترک کرد تاایل قاجار را با خود به قصد جنگ با آخرین فرمانروای زند لطفعلی خان در شیراز همراه و همگام سازد، هنگام برگشت به سمت شیراز با اردو و سپاه در چمنزارهای گندمان اتراق کرد و در تاریخ قاجاریه بنام چمن گندمان نام برده شده‌است. هنگامی که شاه عباس اول به قصد جنگ با پرتغالیها عازم جنوب ایران شد از این منطقه آباد نام برده‌است (تاریخ زندگانی شاه عباس اول اثر نصراله فلسفی) حتی سینه به سینه این نقل از زمان شاه عباس شده‌است که سپاه شاه عباس در کنار امامزاده مادر و دختر گندمان در لب چشمه‌های مادر و دختر اتراق کرده بودند که چون شب شد صدای قورباغه نگذاشتند سپاه شاه بخوابند. جوانی گندمانی از تیر و طایفه عشیرقلی که اصالتاً گندمانی هستند (رسولی/مختاری/صمدی/طاهری امروزی) از کنار چشمه‌ها رد می‌شده‌است شاه از وی می‌خواهد که راهکار دهد یا جایی دیگر برایشان پیداکند وی می‌گوید چند گوسفند ذبح کنید بعد از ذبح روده‌های گوسفندان را پر از باد کرده و دو سر آن را گره زده و در جاهای مختلف چشمه‌ها رها می‌سازد (روده هاشبیه مار شده بودند) بعد از چند لحظه صداها قطع می‌شود و شاه به سپاس این کار مقادیر زیادی اشرفی به وی هدیه می‌کند. یکی از مکان‌هایی که در ایران ارامنه‌نشین بوده‌است بخش گندمان می‌باشد. مزارهای این قوم در جای جای این بخش به چشم می‌خورد در کتاب زندگانی شاه عباس اول این موضوع آورده شده که زمانی که شاه عباس برای جنگ با عثمانیها عازم جنگ شداز ارامنه جلفا و ایروان و نخجوان خواست که خانه‌های خود را ترک کرده و چشمه‌های آب را کور کرده تا دست عثمانیها به آب و غذا نرسد. ارامنه جلفا با وی همکاری نموده اما ارامنه ایروان و نخجوان از این کار سرباز زدند. شاه عباس ارامنه جلفا را به پاس خدمتشان به اصفهان کوچاند و منطقه‌ای را به اسم جلفانامید و برای آنان در نظر گرفت و آنان را در مناصب و پست‌های مهم گمارد و از دادن مالیات معاف نمود ولی ارامنه ایروان و نخجوان را به جاهای دوردست ایران به جرم عدم همکاری کوچاند. از آن زمان نزدیک به ۴۰۰ سال می‌گذرد و ارامنه بخش گندمان جزء ارامنه ایروان و نخجوان بوده‌اند و هم‌اکنون هم بعضی مواقع به دیدن مزارهایشان می‌آیند.[1]

بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت شهر گندمان برابر ۶۲۹۱ نفر بوده‌است[2]

اقوام حاضر در بخش گندمان عبارتنداز:

1. ایل بختیاری:اکثر مردم این بخش از طوایف بختیاری می باشند و به زبان لری با گویش بختیاری تکلم می کنند که اکثر از طوایف بابادی عکاشه، زراسوند، علاسوند، آسترکی، شالو و سه‌ید، تیره اورگونی در روستاهای بخش گندمان و... می باشند.
2. فارس زبانان چهارمحالی:تعدادی نیز از فارس زبان در این بخش نیز زندگی می کنند که به زبان فارسی با گویش محلی تکلم می کنند.

• تالاب گندمان
• کوه مادر دختر
• امام زاده عسگر و علی
• حمام شاه عباسی
• تپه باستانی

• علیقلی خان سردار اسعد، عدالحسین سپهر (لسان السلطنه) و ملک المورخین، چاپ اول ۱۲۸۸ه‍.ش
• یادداشت‌ها و خاطرات سردار ظفر بختیاری، انتشارات یساولی، سال انتشار ۱۳۶۲ه‍.ش
• وب سایت رسانه جامع ایل بابادی

• مختصات و بلندا
• از ب‍ی‍س‍ت‍ون ت‍ا زردک‍وه ب‍خ‍ت‍ی‍اری‌/ ن‍وش‍ت‍ه‌ای‍زاب‍لا ب‍ی‍ش‍وب؛ ت‍رج‍م‍ه م‍ه‍راب ام‍ی‍ری، پدیدآور ب‍ی‍ش‍اپ، ای‍زاب‍لا ل‍وس‍ی ب‍رد، م۱۹۰۴ -