شهرستان لنجان

زرین شهر به عنوان مرکز شهرستان لنجان با جمعیتی بیش از ۹۵۳۲۶ نفر در موقعیت جنوب غربی استان اصفهان واقع شده‌است. این شهر در کنارر زاینده رود و در مسیر بزرگراه‌های کنارگذر غربی اصفهان و جاده استراتژیک اصفهان به چهارمحال و بختیاری قرار دارد. شهر زرین شهر از دیدگاه صنعتی به سبب همسایگی با ابر کارخانه‌های صنعتی همچون ذوب آهن، مجتمع فولاد، صنایع دفاع، سیمان سپاهان و شهرکهای صنعتی بزرگ و کوچک یکی از بزرگترین شهرهای صنعتی کشور به‌شمار می‌رود.

از دیدگاه تاریخی این شهر به سبب رنگ و آب لنجانی خود امروزه خاستگاه پیشینهٔ کهن لنجان که مورد اشاره بسیاری از سفرنامه‌ها و کتب تاریخی از نخستین سال‌های سده‌های اسلامی است قرار گرفته سفرنامه‌هایی همچون سفرنامه ابن بطوطه، ناصر خسرو و ابن حوقل....

اماکن تاریخی به جای مانده از گردش زمان در این شهر دربرگیرنده مسجد صباحی، مسجد رحیم خان، برج کبوتری شرقی، گرمابه حاج رضاقلی هستند که همگی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌اند.

شهر زرین شهر به دلیل همسایگی مستقیم با کارخانه ذوب آهن به رغم اینکه در دهه‌های گذشته مورد هجوم موج مهاجرت اقوام مختلف از سراسر ایران قرار گرفت که بیشتر این مهاجران را قوم بختیاری تشکیل می‌دادند اما امروزه بافت جمعیتی بومی خود را توانسته حفظ کند. وجود محله‌هایی نام‌آور به میدان، گله بزی، روستاییها، نخعی‌ها و اتراک نشان از حفظ بافت بومی آن دارد.

پارک ساحلی زرین شهر در حاشیه زاینده‌رود از مکان‌های دیدنی آن است.

بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان لنجان در سال ۱۳۹۵ برابر با ۲۶۲،۹۱۲ نفر بوده‌است که پر جمعیت‌ترین شهر در شهرستان، فولادشهر با جمعیت ۸۸،۴۲۶ نفر بوده.[1][2][3]

این شهرستان از شرق به شهرستان فلاورجان از شمال شرق به شهرستان نجف‌آباد از شمال به شهرستان تیران و کرون از غرب به شهرستان شهرکرد و شهرستان بروجن در استان چهارمحال و بختیاری و از جنوب به شهرستان مبارکه محدود می‌شود

تا قبل از سال ۱۳۱۶ شمسی که قانون جدید تقسیمات کشوری تصویب گردد، لنجانات ناحیه ای از شهرستان اصفهان بشمار می آمد که محدوده وسیعی از حواشی زاینده رود را درمحدوده جنوب غربی این شهرستان در بر می‌گرفته‌است. در سال ۱۳۵۲ شمسی، شهرستان لنجانات از شهرستان اصفهان منتزع و به دو بخش مجزای لنجان علیا به مرکزیت ریز و فلاورجان تقسیم گردید. بر اساس این تقسیم‌بندی، فلاورجان با نام لنجان سفلی و مناطق لنجان کنونی و مبارکه با عنوان لنجان علیا قلمداد می‌شدند. در سال ۱۳۶۱ منطقه لنجان علیا با انتزاع از فلاورجان به شهرستان مستقلی به نام شهرستان لنجان تبدیل گردید و شهرزرین شهر به عنوان مرکز این شهرستان نوبنیاد شناخته شد. این روند تا سال ۱۳۶۸ و جدایی مبارکه از شهرستان لنجان و تبدیل آن به شهرستان مستقل ادامه یافت. در پی این تحول، شهرستان لنجان به محدوده جغرافیایی کنونی محدود گردید. در حال حاضر شهرستان لنجان شامل دو بخش مرکزی (زرین شهر) و باغ بهادران و نه شهر و بیش از ۳۰ روستا می باشد .[4]

شهرهای شهرستان لنجان: زرین‌شهر، فولادشهر، ورنامخواست، سده لنجان، چمگردان، باغ بهادران، چرمهین، زاینده‌رود و باغشاد

• بخش مرکزی (زرین شهر)
  • شهرها: زرین‌شهر ، فولادشهر، ورنامخواست، چمگردان، سده لنجان، زاینده‌رود و باغشاد
  • دهستان ها: خرم رود و اُشیان
• بخش باغ بهادران
  • شهرها: باغ‌بهادران و چرمهین
  • دهستان ها: چم رود، زیرکوه و چم کوه

شهرستان لنجان با وسعت ۵/۱۱۷۲ کیلومتر مربع در فاصله ۳۵ کیلومتری جنوب غربی اصفهان قرار گرفته‌است. ارتفاع نسبی ان از سطح دریا ۲۲۷۰ متر است و دارای آب و هوایی متغیر که همواره تحت تأثیر ناحیه نیمه خشک مرکزی و نیمه مرطوب چهارمحال و بختیاری قرار می‌گیرد. ارتفاعات آن شامل کوه‌های پنجئ از رشته کوه‌های مرکزی که در شمال شهرستان واقع شده‌اند و کوه‌های بیدکان در غرب آن می‌باشند. لازم است ذکر شود که خط مرزی این شهرستان با استان چهارمحال و بختیاری از میان گردنه «رخ» عبور می‌کند.

لنجان محل بزرگترین کارخانه‌های کشور است. تأسیسات عظیم ذوب آهن و کارخانه‌ها و شرکت‌های اقماری آن و نیز کارخانه‌های صنایع دفاع در محدوده این شهرستان و تعداد زیادی از صنایع و کارخانه‌های کوچک و بزرگ به این منطقه بافت صنعتی بخشیده که بر رونق و آبادانی منطقه نیز افزوده شده‌است؛ همچنین صنایع دفاع نیز در محدوده شهر زرین‌شهر قرار گرفته که در نوع خود در کشور بی‌نظیر است.

لنجان از لحاظ کشاورزی مهم‌ترین تولیدکننده برنج در استان به‌شمار می‌آید. برنج این منطقه از نوع صدری اما بسیار خوش‌بو و خوش طعم است؛ در سالهای اخیر به دلیل خشکسالی های پی در پی متاسفانه هنوز هم کشت غلط بزنج ادامه دارد که باید هر چه سریع تر الگوی کشت مناسب جایگزین شود. سایر محصولات این منطقه، گندم، چعندر قند، صیفی جات و اقسام میوه‌های سردرختی است.

ساکنان لنجان تلفیقی از لنجانی ها و اقوام دیگر بوده‌اند؛ در دهه‌های اخیر با تأسیس کارخانه‌های متعدد در این منطقه ، هم اکنون جمعیت کثیری از مردم لربختیاری در این منطقه سکونت دارند. [5]

این شهرستان دارای ۹ دانشگاه است:

کارخانه ذوب آهن از بزرگ‌ترین صنایع این شهرستان است. کارخانه صنایع دفاع، کارخانه نوید منگنز، کارخانه سیمان سپاهان دیزیچه و زرین خودرو از جمله صنایع این منطقه‌اند.

تاریخ لنجان قدمتی دیرینه دارد و به دلیل مجاورت با زاینده رود و خاک مساعد و هوای معتدل همواره مهم‌ترین قطب کشاورزی، باغداری و کشت غلات و همچنین به دلیل وجود دشت‌های سر سبز مکان مناسبی برای دامپروری و تولید محصولات لبنی در اصفهان به‌شمار می‌رفته‌است. البته در بعضی از دوران بخصوص در دوران قاجار به دلیل خشکسالی‌ها و همچنین سرمای بی‌سابقه، رونق این منطقه در فراز و نشیب بوده‌است. مهمترین روستاهای این بلوک شامل: آشیان، لنجان، اشترجان، آی دغمش، گرکن و النجان می‌باشد. آشیان: بمعنی آشیان و دهکده است. لنجان: محل بیرون کشیده‌است، گویند اینجا جنگل بوده‌است، پس از قطع درختان آن، بیرون افتاده‌است. اشترجان: بمعنی تالاب است. آیدغمش :آی بترکی ماه و دغمش زائیدن، در تاریخ ابن اثیر و طبری اینجارا ماه دینار نوشته‌اند و گویند جنگل بوده‌است، و ماه از زیر درخت‌ها خورده خورده دیده می‌شده‌است مانند دینار. گرکن: نوشته‌اند فرکن بوده‌است باسم مادی آنجا و بمعنای شهر جدید است. النجان: نوشته‌اند ارم گان بوده‌است.[6]

پژوهش‌های پیشین در منطقه لنجان به صورت موردی و اغلب در زمینه آثار معماری شاخص آن انجام شده است که از آن جمله می‌توان به حفاری هرتسفلد در قبرستان استراخاتون پیربکران در سال 1923 میلادی، مطالعات مایرون اسمیت در مسجد جامع اشترجان در سال 1936 میلادی، آندره گدار در مقبره پیربکران در سال 1937 میلادی و مطالعات کارو میناسیان و محمد مهریار در مورد استحکامات خان لنجان (قلعه‌بزی) و بررسی باستان‌شناسی این قلاع توسط استرن و بیزلی در سال 1965 میلادی اشاره نمود. از جدید‌ترین پژوهشها در این منطقه، حفاری در محوطه قلعه‌بزی است که تاریخ قطعی حضور انسان در این ناحیه را تا دوره پارینه سنگی میانی به عقب باز می گرداند. این در حالی است در چنین مناطق باستانی با مقیاس کلان می‌توان با بهره‌گیری از رویکردها و روشهای مناسب، مانند استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، عکس‌های هوایی و روش‌های سنجش از دور در کنار منابع مکتوب و داده‌های اتنوگرافی،تصویری روشن از تغییر و تحولات جوامع انسانی در گذشته ارائه نمود. از دیگر منابع اصلی و دست اول در شناخت روستاهای لنجان، رساله‌ای مالیاتی مربوط روستاهای پیرامون اصفهان است که توسط یکی از مستوفیان دستگاه قاجار تنظیم شده و به اوضاع اقتصادی و زراعی و میزان مالیات 200 روستای اصفهان، به ویژه روستاهای حاشیه‌ی رودخانه زاینده‌رود اختصاص دارد. از منابع ثانویه در مکانیابی و شناخت روستاها و واحدهای کوچک و بزرگ جغرافیایی لنجان، اسناد تاریخی دوره قاجار و پهلوی است که با موضوعات مختلف مانند مکاتبات رسمی، فرامین حکومتی و اداری، گزارشات مالی و مالیات اراضی، وقف‌نامه‌ها و یا حتی اختلافات و دعاوی میان مالکان و رعایای روستاها وجود داشته و دارای اطلاعات مفیدی در مورد شرایط اجتماعی واقتصادی این دوره هستند.[7]

در سال ۱۰۰۰ ه‍. ق، شاه عباس اصفهان را به عنوان مرکز سیاسی ایران برگزید و پایتخت را از قزوین به اصفهان منتقل کرد. این زمان آغاز رونق و شکوفایی اصفهان بود و لنجان نیز از این رونق و شکوه بهره فراوانی برد، زیرا که این منطقه سرسبز و حاصلخیز با اصفهان فاصله چندانی نداشت و بسیار زود بیشه زارها، تفرج گاه‌ها و شکارگاه‌های سرسبز آن مورد توجه شاه قرار گرفت. در دوره شاه سلطان حسین لنجان به تبع اصفهان روزگاری سخت را سپری کرد. در عهد افشاریان و زمانه زندیان، لنجان معبر آمد و شد دسته‌ها و طایفه‌هایی بود که یا به اصفهان می‌آمدند یا از آن می‌گریختند. در عهد قاجار، لنجان یا در تملک شاهزادگان قاجار قرار داشت یا تیولی بود که به وابستگان دربار مسعود میرزا بخشیده می‌شد. در دوره پر آشوب انقلاب مشروطه و استبداد صغیر، لنجان گذرگاه خان و قشون خوانین بختیاری بود.

آبشار شاه‌لولاک

آبشار شاه‌لولاک - شهر چرمهین

در پنج کیلومتری شهر چرمهین، دردامنه کوه‌های زاگرس، آبشار شاه لولاک (شالورا) از ارتفاع کوه بر دامنه آن فرو می‌ریزد و در بهار و تابستان پذیرای صدها نفر از مردم زنده دلی است که به طبیعت گردی می‌روند. راه دسترسی این آبشار منحصراً از شهر چرمهین می‌گذرد. آبشار در زمستان کاملاً یخ می‌زند و قندیلهای زیبا و قطور یخ به ارتفاع هفتاد متر تشکیل می‌دهد. آب آبشار در قسمتی که نزد مردم محلی به حوض معروف است روی زمین آرام می‌گیرد. از رویدادهای تاریخی و مهمی که از گذشته‌های دور تا الان هرساله در مجموعه تفریحی آبشار شاه‌لولاک اتفاق می‌افتد مراسم آئینی شالورا جاری است.

با توجه به وجود شالیزارهای بسیار این شهرستان یکی از بهترین محصولات برنج ایران را تولید می‌کند. همچنین در بخش باغ‌بهادران از محصولاتی نظیر گردو، بادام و غیره نیز می‌توان نام برد.

• فرمانداری شهرستان لنجان
• شهرداری زرین‌شهر