ابوزیدآباد

ابوزیدآباد (نام محلی: بیزُوُی "Bizovoy") و روستاهای پیرامون آن حسین آباد شیبانی، قاسم‌آباد، یزدلان، کاغذی، امین آباد، محمدآباد، ریجن ، علی آباد، شهریاری و فخره در ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی کاشان، در جلگه ای هموار در شهرستان آران و بیدگل واقع شده‌است. بخش ابوزید آباد بین ۳۳ درجه و ۵۰ دقیقه تا ۳۳ درجه و ۵۵ دقیقه عرض شمالی و ۵۱ درجه و ۴۰ دقیقه تا ۵۱ درجه و ۵۲ دقیقه طول شرقی قرار دارد. حسین‌آباد شیبانی در جنوب شرقی‌ترین قسمت این محدوده واقع شده‌است.[1] ریجن و شهریاری و فخره شمالی‌ترین و امین‌آباد غربی‌ترین مرز این محدوده را تشکیل داده‌اند. نام این منطقه در زبان محلی، بیزُوُی می‌باشد و مردم کاشان و آران و بیدگل و فارسی زبانان تا دلیجان آن را بوزآباد می‌خوانند.

مردم ابوزیدآباد با منظومه ی روستاهای پیرامون به گویش بیذوی که یکی از گویش‌های زبان راژی [2] در شاخهٔ زبان‌های ایران مرکزی است سخن می‌گویند

پناهگاه حیات وحش یخاب از زیستگاه‌های حفاظت شده گونه‌های نادر جانوری و گیاهی ایران، در گستره ابوزیدآباد قرار دارد [3]

چاله زباله شهرستان کاشان در اراضی ابوزیدآباد، از منظر زیست‌محیطی، همواره جنجال‌برانگیز بوده‌است[4] [5]

دیرینه ترین شماری که از باشندگان ابوزیدآباد ادعا شده، 《در سال ۱۲۹۶ هجری قمری، ۸۰۶ تن مركب از ۲۲۵ مرد، ۲۴۸ زن و ۳۳۳ كودك بوده است.》 [6] اگرچه پیشتر بسیاری از مردمانش در زلزله ویرانگر دوران زند (۲۴ آذر ۱۱۵۷ خورشیدی [7] ) از بین رفته بوده اند.

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۵٬۹۷۶ نفر (۱٬۷۸۴ خانوار) بوده‌است.[8]

مردم منطقه عمدتا از راه کشاورزی ، دامپروری و بافندگی روزگار می گذرانده اند.

اکنون ابوزیدآباد یکی از قطب های تولید پسته در سطح استان اصفهان است.[9] همچنین کار در مراکز صنعتی و تولیدی شهرهای مجاور، بخش قابل توجهی از نیاز نیروی کار به اشتغال را مرتفع کرده است.

بارزترین میراث فرهنگی این منطقه، گویش کهن آن است.[10]

از آثار تاریخی ابوزیدآباد و بخش کویرات می توان قلعه کرشاهی، کاروانسرای شاه عباسی، میدان تاریخی قندی، قلعهٔ گرماب، قلعه و کاروانسرای سفیدآب، مجموعه ی ثبت شده خواجه شامل آب انبار، مسجد، گرمابه و خانقاه، خانه باغ های چهار ایوان(چار پشکم) و شبکه ی آبیاری کاریزی‌ را نام برد.[11]

سیازگه نخستین ایستگاه اکوتوریسم و کویر نوردی در شمال ابوزیدآباد است [12] در دهه نود خورشیدی با گسترش و رسانه ای شدن بوم گردی در این منطقه، اقامتگاه هایی ساخته شده که ابوزیدآباد را از درآمد گردشگری بهره مند کرده است.

به لحاظ تاریخی، شریان حیاتی دشت ابوزیدآباد، رشته کاریزهایی بوده است که با حفر بی رویه چاه های عمیق و فرونشست کارکرد خود را از دست داده اند. 《حفر این چاه های عمیق و نیمه عمیق، بعضاً بدون مطالعه کافی، با صرف هزینه های هنگفت بوده و چنانکه باید بازده اقتصادی ندارند.》 [13]

حسین خراسانی زاده ، دکترای مکانیک سیالات و عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان گفته است:《بیشترین واگذاری زمین توسط امور اراضی (جهاد سازندگی کاشان) در منطقه ابوزیدآباد بوده است. در سال ۱۳۵۷ مجموع چاههای آب در کل منطقه ابوزیدآباد از سیلو به آن طرف سیزده حلقه بوده است. ۶ چاه نیمه عمیق و ۷ چاه عمیق. حالا (زمان مصاحبه سال ۱۳۹۰) در منطقه ابوزیدآباد که فخره جزو آنجاست، ۵۰۰ حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق حفر شده است و با پمپ های قوی آب از زیرزمین بالا کشیده می‌شود.》 [14]

ایستگاه راه آهن سرخ گل در هشت کیلومتری جنوب ابوزیدآباد واقع است. همچنین فاصله مرکز شهر تا راه ترانزیتی کاشان-یزد ۹km و تا آزادراه کاشان-اصفهان ۲۶km است. [15]

خط ویژه تاکسی ابوزیدآباد به کاشان که تحت نظارت شهرداری است، تنها‌ امکان آمد و شد همگانی است.

نخستین بار محمود ساطع، نویسنده و پژوهشگر کاشانی در کتاب «کاشان در گذار سیاحان»، ذیل توضیح کتاب «المسالک و الممالک»، تنها در یک جمله احتمال آورد که: «و ابروز که ممکن است ابوزیدآباد باشد!»

موافقان به کتابی (المسالک و الممالک / ابن خردادبه /ترجمه حسین قره چانلو صفحه ۴۳) استناد می‌کنند که می‌گوید در پنج فرسخی باد (بادرود) منطقه ای است بنام «ابروز»! حال این تعیین مسافت در کتاب مسالک و ممالک که گویا مهم‌ترین دلیل موافقان است، پایه و اساس یک فرافکنی فرهنگی و هویتی قرار گرفته‌است؛ زیرا فاصله کنونی ابوزیدآباد تا بادرود همین پنج فرسخ تقریبی و بنابراین «ابروز» مطابق ابوزیدآباد ادعا شده‌است!

از قضا اثر دیگری بنام «الاعلاق النفیسه» از احمد بن عمر بن رُسته، جغرافی‌دان اسلامی (صفحه ۲۲۳ ترجمه قره چانلو) که آن هم همین فاصله پنج فرسخی را بین باد و ابروز ذکر کرده‌است مورد تأکید مدعیان است؛ با این تفاوت که اینبار در اعلاق النفیسه فاصله ابروز تا نوشاباذ (نوش آباد) تنها دو فرسخ ذکر شده‌است که با فاصله منطقه ابوزیدآباد و نوش آباد کنونی مطابق نیست و بنابراین این بخش از آن کتاب برای مدعیان اهمیتی نداشته‌است و از آن چشم پوشی کرده‌اند و در نهایت برای توجیه این خطا استدلال می‌آورند که ابروز به عنوان یک شق یا بخش، تا خود کاشان و اتفاقاً تا همین دو فرسخی نوش آباد گسترده بوده‌است!!! غافل از آنکه باز بر اساس همین توجیه، دیگر فاصله پنج فرسخی تا بادرود نیز صدق نخواهد کرد چون طبق ادعای فوق، ابروز یک بخش بوده و تا حسین‌آباد، کرشاهی و شاید خود بادرود گسترده بوده و دیگر پنج فرسخی در کار نیست

ایراد دیگری که می‌توان از فرضیه انطباق ابروز بر منطقه ابوزیدآباد گرفت این است که «مافروخی» در «محاسن اصفهان» در قرن پنجم هجری، ابروز را در همین ناحیه دشت افروز کاشان و قنات سفیدآب قریه فین را هم قنات ابروز ذکر کرده‌است؛ (تاریخ کاشان/ ضرابی) در حالی که در «المختارات من الرسائل» که از حدود قرن پنجم یا ششم صحبت می‌کند نام «بویزآباد» آمده‌است!

در حالی که هردوی این‌ها شاید با فاصله یکصد سال تقریر شده باشند، چطور می‌شود ابوزیدآباد در چنین بازه کوتاهی به‌لحاظ تاریخی و عهدی، دو نام مجزا داشته باشد؟ در قرن ششم هم که بر اساس اشعار ابوالرضا راوندی می‌فرمایند «ابروز» با حمله ملک سلجوق به کلی ویران شد، پس تخم این «بویزآباد» کی فرصت کرد سر از خاک به درآورد و شخصیت مستقل پیدا کند؟

ناگزیر همهٔ این مطابق دانستن‌ها و اغماض‌ها و ربط آن به منطقه ابوزیدآباد چیزی جز اجتهاد شخصی و سلیقه ای نیست چرا که:

تا کنون هیچ کاوش باستانی در منطقه ابوزیدآباد انجام نشده‌است! هیچ سند یا کتیبهٔ میراثی این فرضیه را تأیید نکرده‌است! در نقل شفاهی یا سینه به سینه و حافظهٔ تاریخی مردم ابوزیدآباد هم نیست! هیچ پشتوانهٔ باستان‌شناسی ندارد!

نتیجه اینکه این ادعا، لااقل تا امروز و با توجه به مستندات فعلی هنوز یک فرضیه است و پافشاری برای غلتاندن آن در زبان عموم فقط جریانی تبلیغی است نه پژوهشی! اگرچه ممکن است یافته‌های تازه ای در آینده شرایط را تغییر و آن را معتبر سازد!.[16]

• بررسی مسایل اقتصاد روستایی منطقه بیابانی شرق کاشان؛ روستاهای منظومه ابوزیدآباد / پرویز کردوانی_ ذبیح الله کرمی خواجه،
• فرهنگ بیذوی / عباس،علی،محمد،مزرعتی
• فرهنگ امثال و کنایات ابوزیدآباد / سید طیّب رزاقی
• تاریخ ابروز / حسن امجدیان
• جستاری در دستور زبان گویش ابوزیدآبادی / سید طیب رزاقی
• توصیف فعل به زبان بیزاویی / سید ناصر سرافرازی
• پژوهشی درباره آب و آبياري در روستاهای منطقه بيابانی شرق كاشان؛ ابوزیدآباد و روستاهای منظومه آن / مسعود مهدوی ۱۳۵۶
• پژوهشی در مساکن روستایی منطقه بیابانی شرق کاشان؛ ابوزیدآباد و روستاهای منظومه آن / فاطمه بهفروز ۱۳۵۶
• پژوهشی درباره قالیبافی و مسائل آن در روستاهای منطقه بیابانی شرق کاشان؛ ابوزیدآباد و روستاهای منظومه آن / خلیل رشیدیان ۱۳۵۷

• معرفی تصویری
• زبان راژی
• گویش بیذوی
• پناهگاه حیات وحش یخاب
• قلعه کرشاهی
• کاروانسرای شاه عباسی ابوزیدآباد
• سیازگه
• بخش کویرات
• مشخصات جدول