بخش انارک

گویشی که در انارک به آن صحبت می‌شود از گویش‌های ایران باستان و مربوط به گویشهای ایران مرکزی است.

گویش محلی و پاره ایی کلمات در این شهر نشان از قدمت گویش انارکی داشته و به پیش از اسلام و یورش اعراب باز میگردد و تفاوت آن با گویش مردم نائین تنها در لهجه و آواهاست. شباهت گویش مردمان انارک با لهجه مردم نائین، اردستان و زرتشتی‌ها خود گواه قدمت این سرزمین و آواها و واکه های زبانی دارد .

این گویش نیز مانند دیگر گویشهای ایران به دلیل گسترش رسانه‌های پارسی‌زبان، کمتر بر زبان جوانان جاری می‌گردد.

با توجه به وسعت بخش انارک و قرار گرفتن کویر ریگ جن و قسمتی از کویر سیاه کوه در این منطقه، مردم محلی اقدام به راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم گردی نموده و میهمانان را با غذاهای محلی پذیرایی می‌نمایند. شتر سواری، تفریح در تپه‌های شنی، برنامه‌های رصدی و اجرای مراسم‌های محلی از جاذبه‌های این منطقه می‌باشد.

اغلب مردمان شهر انارک در اصفهان به کار در معادن مشغول هستند در سال های اخیر به دلیل مشکلات بی آبی که در این مناطق کویری شدت پیدا کرده مردم دیگر نمی توانند کشاورزی کنند. دامداری انارک که  سنتی است در سال ۶۰ حدود ۱۰۰۰ راس گوسفند داشته و درسال ۷۰ به ۷۰۰ راس گوسفند رسیده است و در حال حاضر دامداری انارک آن چنان رونقی ندارد اما هنوز پابرجاست. به دلیل پایین بودن قیمت فرش حتی صنعت فرش بافی هم در این شهر از بین رفته و دیگر کسی سراغی از آن نمی گرد.

اما خوشبختانه در این شهر معادن بسیاری وجود دارد که مردم بتوانند در آن ها مشغول به کار شوند، متاسفانه ما همانطور که می دانیم کشور مصرف گرا هستیم و صنعت های با ارزش و مهمی نظیر کشاورزی، دامداری و فرش بافی را با بی دقتی تعطیل کرده ایم و در ازای آن روی آورده به کندوکاو در معادن تا به قول معروف از لقمه های حاضر و آماده ای که طبیعت در اختیارمان گذاشته است استفاده کنیم؛ امیدواریم که این صنایع به دست فراموشی سپرده نشوند. از جمله معادنی که در این شهر وجود دارند نیز عبارت از مس طالمسی، معدن مسکنی، تلخه، پتیار، کالکافی، خونی، جعفری باقرق، چاه سفید، علم، خالو حیدر، چاه شوره، سبرز، بل عظیم، قبله، چاه خربزه، گود، سیاه کوه و نخلک. این معادن دارای ذخایر سرب، آهن، طلا، مولبیدن، پیریت، نیکل، کبالت، اورانیوم، مس، زاغ، آنتیموان و غیره هستند. قدیمی ترین معدن در این شهر نخلک است که در ۳۱ کیلومتری شمال شرقی انارک قرار گرفته است و مطابق با آنچه که در تاریخ بدست آورده ایم قدمت این معدن به دوره ساسانیان و قبل از آن بر می‌گردد و در سال ۱۳۱۰ توسط آقای صدریه مورد استخراج قرار گرفته است آثار بدست آمده و موجود در معدن مؤید این موضوع است.

با توجه به آمار سرشماری که در سال ۱۳۹۵ درباره جمعیت شهر انارک صورت گرفته حدود ۱۹۰۳ نفر بوده که که این عدد تا به نست جمعیت ۱۰۸ نفری که در سال ۱۳۶۵ بوده تغییر بسیاری کرده است. آب و هوای این شهر بیابانی خشک بوده و بارندگی آن سالیانه ۱۰۸ میلیمتر است.

در شهر انارک جاذبه های تاریخی بسیار وجود دارد که برخی از آن ها عبارتند از برج و بارو ها و دوازه هایی که در حال حاضر از آن ها بقایایی ناچیز بیش باقی نمانده است. علاوه بر این ها کوچه و پس کوچه هایی در این شهر قرا ردارد که شامل کاروانسرا، مسجد جامع، حمام، حسینیه و خانه های مسکونی نیز وجود دراد. کالبد قدیمی انارک، شامل هفت محله ‌است که بر اساس وضعیت طبقاتی، موقعیت مکانی و کاربری محلات نامگذاری شده ‌اند و شامل محلات بیابانک، بیک ‌علی، حصار، عرب ‌ها، سراب، قافله ‌گاه و جوباره می‌گردد.

بادگیرهایی در این شهر تاریخی وجود دارد که فضاهای داخلی و خارجی بناها را تزئین کرده اند. مسجد قدیمی ای در شهر انارک وجود دارد به نام حاج محمدرضا که در گذشته می گفتند قدمت این محراب به سال ۱۱۸۱ هجری قمری یعنی چیزی حدود ۵۵۶ سال پیش باز می گردد. با توجه به مرمت ناآگاهانه ای که در این مسجد سال ۱۳۶۶ صورت گرفته تاریخ محراب آن از بین رفت، کنار مسجد حاج محمدرضا یک حمام عمومی هم وجود دارد که موزه میراث فرهنگی شده است. کمی بالاتر با گذر از بخش طبقاتی شهر می‌توان حسینیه قدیمی انارک را هم دید. با وجود چنین آثاری، اما بیشتر گردشگران ترجیح می‌دهند راه قلعه را پیش بگیرند تا یک لَنداسکیپ از تبعیدگاه سرخ با بادگیر‌های برافراشته داشته باشند.