میدان‌های نفتی ایران

میدان‌های نفتی ایران مشتمل بر مخازن، حوضه‌ها و میدان‌های نفتی واقع در قلمرو خاکی و آبی کشور ایران است. برخی از این میدان‌ها در حال حاضر فعال و تعدادی نیز غیرفعال و یا در حال توسعه می‌باشند. مالکیت کلیهٔ میدان‌ها نفت و گاز ایران، در اختیار شرکت ملی نفت ایران است، که هم‌اکنون عملیات تولید از این میدان‌ها توسط چهار شرکت تابعه آن؛ بنام‌های: شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، شرکت نفت فلات قارهٔ ایران، شرکت نفت مناطق مرکزی ایران و شرکت نفت و گاز اروندان انجام میگیرد.

نقشهٔ میدان‌های نفتی و گازی ایران

بر اساس آمار رسمی منتشر شده وزارت نفت ایران مجموع ذخایر استحصال شدنی نفت خام و میعانات گازی ایران بیش از ۲۱۲ میلیارد بشکه برآورد می‌شود.[1] که این میزان معادل ۱۰٪ درصد از مجموع کل ذخایر نفت خام موجود در جهان محسوب می‌شود.[2] بنابر اظهارات کارشناسان شرکت ملی نفت ایران، مخازن نفتی ایران تا سال ۱۴۵۳ می‌توانند قابل بهره‌برداری باشند.[3]

بزرگ‌ترین میدان‌های نفتی

بزرگ‌ترین میدان نفتی ایران میدان نفتی اهواز است. این میدان با ذخیرهٔ درجای ۶۵٫۵ میلیارد بشکه و ذخیرهٔ قابل برداشت ۳۷ میلیارد بشکه، به‌عنوان سومین میدان بزرگ نفتی جهان شناخته می‌شود. میدان نفتی گچساران با ذخیرهٔ درجای ۵۲٫۹ میلیارد بشکه و ذخیرهٔ نهایی ۲۳٫۷ میلیارد بشکه نفت خام، دومین میدان نفتی ایران به‌شمار می‌آید. سومین میدان نفتی کشور، میدان نفتی مارون است، که معادل ۴۶٫۷ میلیارد بشکه نفت خام، در مخازن آسماری، بنگستان و خامی آن جای دارد. میدان نفتی آزادگان با ذخیرهٔ درجای ۳۲ میلیارد بشکه، چهارمین میدان نفتی ایران و بزرگ‌ترین میدان مشترک کشور می‌باشد. این میدان در لایهٔ اصلی خود یعنی سروک، با میدان مجنون عراق مشترک است. میدان نفتی پازنان با در اختیار داشتن ۳۰٫۲ میلیارد بشکه نفت خام درجا، پنجمین میدان نفتی ایران محسوب می‌شود. چهار میدان اهواز، مارون، گچساران و آزادگان و پازنان در مجموع بیش از ۲ میلیون بشکه از ظرفیت تولید روزانهٔ نفت کشور را به خود اختصاص می‌دهند. ظرفیت تولید نفت خام میدان آزادگان نیز به‌طور میانگین معادل ۴۰ هزار بشکه در روز است.

بزرگ‌ترین میدان‌ها نفتی ایران، بر پایهٔ حجم ذخیرهٔ درجای نفت خام موجود در مخازن آن‌ها، در فهرست زیر رتبه‌بندی شده‌اند.

رتبهنام میدانذخیرهٔ درجا
(میلیارد بشکه)		ذخیرهٔ قابل برداشت
(میلیارد بشکه)		تولید روزانه
(بشکه)
۱میدان نفتی اهواز۶۵٫۵۳۷۷۵۰٬۰۰۰
۲میدان نفتی گچساران۵۲٫۹۲۳٫۷۴۸۰٬۰۰۰
۳میدان نفتی مارون۴۶٫۷۲۱٫۹۵۲۰٬۰۰۰
۴میدان نفتی آزادگان۳۳٫۲۵٫۲۴۰٬۰۰۰
۵میدان نفتی پازنان۳٣٫۵۱١٫۴۳۵۰٬٠۰۰
۶میدان نفتی آغاجاری۳۰٫۲۱۷٫۴۳۰۰٬۰۰۰
۷میدان نفتی رگ‌سفید۱۶٫۵۳٫۴۱۸۰٬۰۰۰
۸میدان نفتی آب تیمور۱۵٫۲۲٫۶۶۰٬۰۰۰
۹میدان نفتی سروش۱۴٫۲۱۰۴۶٬۰۰۰
۱۰میدان نفتی کرنج۱۱٫۲۵٫۷۲۳۷٬۰۰۰
۱۱میدان نفتی بی‌بی‌حکیمه۷٫۵۵٫۶۱۲۰٬۰۰۰

تعداد میدان‌ها

بر اساس آخرین اخبار نفت و گاز، در حال حاضر تعداد ۱۴۵ میدان هیدروکربوری و ۲۹۷ مخزن نفتی و گازی در ایران کشف شده است، که تعداد ۱۰۲ میدان نفتی و ۴۳ میدان گازی می‌باشند. از تعداد کل مخازن، ۲۰۵ مخزن نفتی و ۹۲ مخزن گاز طبیعی می‌باشند. از این میدان‌ها شمار ۷۸ میدان، فعال می‌باشند، که ۶۲ میدان در خشکی و ۱۶ میدان در دریا قرار دارند. تعداد ۶۷ میدان نیز در حال حاضر غیرفعال می‌باشند. هم‌اکنون سازند آسماری که متعلق به دورهٔ الیگو میوسن است، بهترین تولیدکنندهٔ نفت ایران می‌باشد و سازند سروک نیز که شکل‌گیری آن به دوره زمین‌شناسی کرتاسهٔ میانی بازمی‌گردد، از نظر حجم ذخایر، دارای نفت درجای قابل‌توجهی می‌باشد.[4] از این میزان ذخیرهٔ قابل برداشت نفت ایران، ۱۰۶ میلیارد بشکه در خشکی و ۳۱ میلیارد بشکه در دریا واقع شده‌است.[5]

موقعیت جغرافیایی میدان‌ها

اغلب میدان‌های کشف شده (۱۴۰ میدان) در حوضهٔ زاگرس و خلیج فارس (جنوب‌غربی ایران) مستقر می‌باشند. همچنین میدان‌هایی در حوضهٔ شمال ایران مرکزی، خزر جنوبی و کپه‌داغ کشف شده و یا در حال اکتشاف می‌باشند.[4]

دریای خزر علی‌رغم دارا بودن منابع نفت و گاز قابل‌توجه برای کشورهای ساحلی آن، هیچ‌گاه در برنامه‌های توسعه‌ای شرکت ملی نفت ایران و وزارت نفت ایران، در خصوص تولید نفت، جای نداشته‌است و دلیل این امر را در وجود ذخایر عظیم نفت و گاز ناحیهٔ جنوب ایران برمی‌شمارند، که همواره منبع قابل اتکایی در امر درآمدزایی برای ایران بوده‌است. ایران از سال ۱۳۴۶ فعالیت خود را برای اکتشاف نفت در دریای خزر آغاز کرد. ۳ چاه اکتشافی در فاصله سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۶ در این دریا حفر شد، اما به‌دلیل آنچه اقتصادی‌نبودن پروژه نامیده شد، این عملیات نیمه‌تمام ماند.[6]

مالکیت

شرکت ملی نفت ایران مالک اصلی کلیهٔ میدان‌های نفتی و گازی است، که در ایران مستقر می‌باشند. مدیریت بخش اعظم میدان‌های پربازده و بزرگ ایران نیز برعهدهٔ شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب است، که این میدان‌ها در بخش‌های جنوبی و غربی کشور مستقر می‌باشند و کلیهٔ آن‌ها در زمرهٔ میدان‌های بخش خشکی به‌شمار می‌آیند. شرکت نفت فلات قارهٔ ایران نیز مدیریت کلیهٔ میدان‌های کشور که در آب‌های خلیج فارس قرار گرفته‌اند را برعهده دارد. میدان‌های نفتی و گازی مستقر در بخش مرکزی کشور نیز به شرکت نفت مناطق مرکزی ایران واگذار شده‌است، که میدان‌های کوچک و متوسط کشور محسوب می‌شوند. مدیریت بخشی از میدان‌های نیمه توسعه یافته و توسعه نیافتهٔ واقع در جنوب ایران که به میدان‌های غرب کارون مشهور می‌باشند نیز در اختیار شرکت نفت و گاز اروندان قرار دارند. مدیریت میدان‌های نفتی و گازی مستقر در دریای خزر نیز برعهدهٔ شرکت نفت خزر می‌باشد، گرچه این میدان‌ها تاکنون به مرحلهٔ تولید نرسیده‌اند.

میدان‌های مشترک

کشور ایران با برخی کشورهای همسایهٔ خود، دارای میدان‌های نفتی و گازی مشترک است. این کشورها عبارتند از:

در حال حاضر ۱۵ مخزن و ۲۸ میدان نفتی و گازی مشترک بین ایران و کشورهای همسایه در شمال و جنوب کشور وجود دارد. در این بین مخازن مشترک واقع در خشکی، در همجواری کشور عراق قرار دارد و سایر مخازن در خلیج فارس و دریای خزر واقع‌اند.[7] در مجموع تعداد ۲۸ میدان هیدروکربوری به صورت مشترک در مرز ایران و کشورهای مجاور (کویت، قطر، آذربایجان، امارات متحدهٔ عربی، عربستان سعودی، عراق و ترکمنستان) قرار گرفته‌است.[4]

عراق

در طول مرز مشترک ایران و عراق ۵ میدان نفتی قرار دارد، که عبارتند از: میدان نفت‌شهر (پیش‌تر میدان نفت‌شاه)، میدان دهلران، میدان پایدار غرب، میدان نفتی آذر، میدان نفتی آزادگان و میدان نفتی یادآوران (پیش‌تر میدان حسینیه-کوشک).

عربستان سعودی

در طول مرز مشترک آبی ایران و عربستان سعودی، ۴ میدان نفتی اسفندیار، فروزان، فرزاد A (فارس ۱) و فرزاد B (فارس ۲) قرار دارند.

قطر

در طول مرز مشترک آبی ایران و قطر، میدان نفتی رشادت قرار دارد، همچنین لایهٔ نفتی میدان پارس جنوبی نیز در طول مرز مشترک ایران و قطر مستقر می‌باشد.

کویت

در طول مرز مشترک آبی ایران و کویت، میدان نفتی و گازی آرش قرار دارد.

امارات متحدهٔ عربی

در طول مرز مشترک آبی ایران و امارات متحدهٔ عربی؛ میدان نفتی فرزام، میدان نفتی نصرت، میدان نفتی مبارک و میدان نفتی سلمان در مجاورت مخازن اماراتی قرار دارند.

عمان

تنها میدان مشترک نفتی ایران با عمان، میدان نفتی هنگام است.

بهره‌برداری

ظرفیت تولید میدان‌های نفتی ایران بنا بر آمار سال ۱۳۸۹ هر ساله به میزان ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار بشکه در روز کاهش می‌یابد. این به معنی آغار دورهٔ پیری مخازن پربازده و کم‌هزینهٔ ایران است. غالب منابع نفتی دست‌نخورده نیز جزء مخازن کم‌بازده و پرهزینهٔ ایران دسته‌بندی می‌شوند.[8]

فهرست میدان‌های نفتی ایران

مرکزی و زاگرس

دریای خزر

جستارهای وابسته

پانویس
  1. کامران مصلح، فرید دهقانی، محمدرضا الزامی، رضا میرزا ابراهیمی (۱۳۸۷)، «ذخایر نفتی جهان»، استفاده بهینه از منابع گازی در ایران، به کوشش موسسه مدیریت انرژی افق. (ویراست فیپا)، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، ص. ۱۰، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۸۴۲۷-۴۸-۶
  2. Jim Saxton (March 2006). "IRANS OIL & GAZ WEALTH" (PDF). کمیتهٔ مشترک اقتصادی United States Congress. Retrieved 28 September 2010.
  3. ایران فقط تا ۱۴۵۳ نفت دارد! خبرگزاری فرارو
  4. Behrooz Esrafili-Dizaji & Farkhondeh Kiani (Volume 9, 2011). «Persia Land of Black Gold». Geo Expro Magazine. بایگانی‌شده از اصلی در 10 نوامبر 2013. دریافت‌شده در ۷ آوریل ۲۰۱۲. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  5. محمود واعظی (آذر ۱۳۸۹). «دیپلماسی انرژی ایران و قدرت‌های بزرگ در خلیج فارس» (PDF). کتاب نفت و سیاست خارجی. مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام. ص. ۱۴۸. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۷ اکتبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۳ ژانویه ۲۰۱۱. از پارامتر ناشناخته |نشانی نویسنده= صرف‌نظر شد (کمک)
  6. صفر؛ سهم ایران از نفت خزر خبرگزاری انتخاب
  7. زیبا اسماعیلی (۱ دی ۱۳۸۸). «میدان‌ها مشترک خط مقدم صنعت نفت». روزنامه جام جم. ص. اقتصادی. دریافت‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۰.
  8. الهام فرهادی (مهر ۱۳۸۹). «ایران و امنیت انرژی». مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام. ص. ۱۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ دسامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۳ ژانویه ۲۰۱۱.

منابع

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.