بحران ریزگردهای استان کرمانشاه

در ۲۷ و ۲۸ خرداد ۱۳۹۵ غلظت ریزگردها در استان کرمانشاه به قدری افزایش یافت که افق دید در شهرهای مرزی به ۵۰۰ متر و در شهر قصرشیرین به ۷۰۰ متر رسید. در این روزها سازمان هواشناسی استان غلظت ریزگردها را ۵ برابر حد استاندارد عنوان کرد و وضعیت را بحرانی دانست. با این حال در همان روز دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه غلظت ریزگردها را در آستانهٔ رسیدن به ۱۰ برابر حد استاندارد عنوان کرد.[2]

در روزهای سه شنبه ۱۱ و چهارشنبه ۱۲ آبان ۱۳۹۵، وضعیت هوای قصر شیرین به حد خطرناک رسید و تمام مدارس در روز چهارشنبه تعطیل شدند.[3]

در روزهای ۱۹ و ۲۰ فروردین ۱۳۹۶، ستار مدیریت بحران استانداری کرمانشاه وضعیت هوا را در شهرهای قصر شیرین و سرپل ذهاب را به علت عبور ریزگردها در وضعیت هشدار اعلام کرد.[4]

روز ۹ آبان ۱۳۹۶ با ورود یک تودهٔ گردوغبار غلیظ به استان، آلودگی هوا در شهرهای مرزی از مرز بحران گذر کرد. در این روز دید افقی در شهر سرپل ذهاب به ۳۰۰ متر، در قصر شیرین به ۴۰۰ و در سومار به ۵۰۰ متر رسید.[5] این آلودگی سبب شد تا مدارس سرپل ذهاب و قصر شیرین در دو نوبت صبح و عصر روز سه‌شنبه ۹ آبان تعطیل بشوند.[6]

روز ۱۰ آبان نیز برای دومین روز متوالی هوای استان در وضعیت بحرانی قرار گرفت. بنابر اعلام ادارهٔ کل محیط زیست استان کرمانشاه میانگین هشت ساعتهٔ غلظت ذرات گرد و غبار در هوای شهر کرمانشاه (از ۱۲ شب تا ۸ صبح) در این روز ۹۴۲ میکروگرم بر مترمکعب هوا بوده‌است که وضعیت بحران را نشان می‌دهد.[7] آلودگی شدید هوا در این روز باعث تعطیلی مدارس شهرهای کرمانشاه، اسلام‌آبادغرب، دالاهو، سرپل ذهاب، قصرشیرین، گیلانغرب، روانسر، جوانرود، پاوه و ثلاث باباجانی در کلیهٔ مقاطع در نوبت صبح و همچنین تعطیلی دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی شد.[8]

از روز ۲۲ مرداد ۱۳۹۷ یک توده هوای غبارآلود وارد استان کرمانشاه و شهر قصر شیرین شد که درنتیجۀ آن دید افقی تا روز ۲۴ مرداد به ۴ هزار متر رسید که ۶ هزار متر کمتر از دید افقی استاندارد در هوای پاک است. به گزارش ادارۀ هواشناسی قصر شیرین، این شهر از ابتدای سال ۱۳۹۷ تا ۲۴ مرداد ماه، ۶۰ روز کامل با ریزگردها درگیر بوده‌است که این امر نه تنها سلامت، بلکه شیوۀ زندگی مردم این شهر را نیز تحت تأثیر قرار داده‌است.[9]

فریدون یاوری مدیرکل محیط زیست استان کرمانشاه در بهمن ۱۳۹۹، از گردوغبار به عنوان اصلی ترین منبع آلودگی هوای شهر کرمانشاه نام برد. با این وجود به گفتۀ او از ابتدای سال ۱۳۹۹ تنها در هفت روز آلودگی هوای کرمانشاه به وضعیت غیراستاندارد رسیده که از این تعداد نیز پنج روز هشدار و دو روز بحران و اضطرار بوده‌است. به گفتۀ وی در همین روزهای غیراستاندارد نیز آلودگی مربوط به تمام روز نبوده و فقط چند ساعت از روز شرایط غیراستاندارد برقرار بوده‌است.[10]

عبدالرضا مصری نماینده کرمانشاه در مجلس دهم منشأ ریزگردها را از کشور عراق دانست و به تأثیرات زیانبار آن بر وضعیت محیط زیست، سلامت و اقتصاد مردم کرمانشاه اشاره کرد. وی گفت در منطقه حورالعظیم عراق و استان خوزستان اقداماتی برای مقابله با ریزگردها صورت گرفته، اما در استان‌های کرمانشاه و ایلام هیچ اقدامی صورت نگرفته و حتی در مورد چند تالاب خشک ‌شدهٔ استان کرمانشاه هیچ اقدام زیست‌محیطی صورت نگرفته‌است. وی اعلام کرد که حاضر است در ایام مرخصی مجلس به صورت شخصی به عراق برود و نهال بکارد.[11][11]

برخی از تحلیلگران محیط زیست، سدسازی بی‌رویه و به دنبال آن خشکی رودخانه‌ها و تالاب‌ها، از بین بردن پوشش گیاهی و قلع و قمع جنگل‌های بلوط زاگرس برای پروژه‌های مختلف صنعتی، توسعهٔ شهرها یا ایجاد مزرعه‌های کشاورزی را از دلایل بروز بحران ریزگردها در ایران و در استان کرمانشاه دانسته‌اند.[4] فعالیت‌های سدسازی و تخریب محیط زیست در منطقه تنها منحصر به ایران نمی‌شود و رقابت بر سر کنترل منابع آبی سبب شده تا کشورهای دیگر مانند عراق، سوریه و به‌ویژه ترکیه نیز دست به سدسازی‌های بی‌رویه‌ای بزنند که تعادل اکوسیستم را در منطقهٔ میان این چهار کشور به هم زده‌است. ایران پس از چین و ترکیه سومین کشور سدساز جهان است.[12] منشأ اصلی ریزگردهای ایران و استان کرمانشاه، کویرها و باتلاق‌های در حال خشک شدن عراق است که خاک و شن‌های آن از طریق باد به ایران می‌آید. دلیل اصلی خشک شدن زمین‌های عراق، ساخت و آبگیری سدهایی مانند سد آتاترک است که رژیم ترکیه بر روی رودخانه‌های دجله و فرات در کردستان ترکیه ساخته ‌است. همچنین رژیم‌های سوریه و عراق نیز سدهایی دیگر چون سد طبقه و سد موصل را بر روی این رودخانه‌ها ساخته‌اند که در مجموع به خشکی کامل زمین‌ها در بین‌النهرین و حوضه رودی دجله و فرات، و ایجاد منطقه‌ای بیابانی در میان دو کشور منجر شده ‌است. رژیم ایران نیز در کردستان بر روی رودخانه‌هایی که به دجله می‌ریزند، مانند رودهای سیروان، زاب کوچک، زیمکان، الوند و … و در خوزستان بر روی رودخانه‌هایی که به حوضهٔ اروند رود می‌ریزند، مانند کرخه، دز، کارون و … دست به سدسازی‌های گسترده‌ایی زده‌است و با طرح‌های انتقال آب از غرب ایران به مرکز و شرق ایران بحران زیست‌محیطی عظیمی را در این منطقه ایجاد کرده‌است.[13]

• گرد و غبار در ایران
• بحران آب در ایران