اسلام‌آباد غرب

پژوهش‌های باستان‌شناسی نشان داده که دشت اسلام آباد از دوره پارینه سنگی میانی مورد سکونت انسان بوده است. قدیمی‌ترین بقایای سنگ‌واره انسان که در ایران یافت شده مربوط به غار وزمه در شهرستان اسلام آباد است. این نمونه یک دندان آسیای کوچک مربوط به کودکی حدوداً هشت ساله از گونه نئاندرتال است. [7]

دندان آسیای کوچک یک کودک نئاندرتال از غار وزمه در شهرستان اسلام آباد با قدمت بیش از چهل هزار سال

آثار سکونت نخستین روستانشینان زاگرس در چیا جانی کشف شده است که حدود نه هزار سال قدمت دارد. علاوه بر این پژوهشگران دانشگاه ماینس آلمان، موزه تاریخ طبیعی پاریس و موزه ملی ایران موفق به استخراج دی ان ای باستانی از یک تکه استخوان کف پای انسان دوره نوسنگی از غاری در شهرستان اسلام آباد شدند. این استخوان به روش کربن ۱۴ سالیابی شده و حدود ۹ هزار سال قدمت دارد. مطالعات ژنتیک نشان داده که وی مرد بوده و دارای موهای سیاه، چشمان قهوه‌ای و پوستی نسبتاً تیره بوده است. بررسی ایزوتوپی استخوان حاکی از این است که رژیم غذایی فرد مذکور بیشتر متکی بر غلات بوده است. نتایج این کشفیات مهم در ژورنال ساینس در تیر ماه ۱۳۶۵ منتشر شد.[8]

قدمت لایه‌های مکشوفه «تپه چقاگاوانه» در مرکز این شهر به گفته باستان شناسان و طبق اعلام میراث فرهنگی حداقل هشت هزار سال پیش بر می‌گردد. از مهم‌ترین آثاری که از این تپه بدست آمده لوحه‌های گلی این تپه باستانی است. الواح گلی طی کاوش‌های محمود کردوانی در تپه باستانی چغاگاوانه در سال ۱۳۴۹ خورشیدی کشف و به موزه ملی ایران منتقل شد. طبق اظهار باستان‌شناسان این مجموعه شامل ۵۶ لوح گلی نسبتاً سالم و ۲۸ قطعه شکسته‌است که به (خط میخی) نوشته شده و مربوط به دوره بابل قدیم (حدود ۳۸۰۰سال پیش) است. موضوع بیشتر این نامه‌ها مرتبط با کشاورزی و دامداری از جمله ارسال یا دریافت محموله‌هایی چون جو، روغن و پارچه محاسبه کار انجام شده توسط کارگزاران و حیوانات بارکش است. همچنین در این گل نبشته‌ها نام اشخاص زیادی دیده می‌شود که بسیاری از آنان زنانی هستند که در کارگاه‌های پارچه بافی مشغول فعالیت بوده‌اند. علاوه بر گل نوشته‌ها، به همراه این بایگانی یک مهر استوانه‌ای با نقش یک نیایشگر در مقابل رب‌النوعی دیده می‌شود که بر تخت نشسته و عصای سلطنتی به شکل دو رعد در دست گرفته‌است. متن میخی روی این مهر اطلاعات مهمی را در زمینه نقوش آن در اختیار باستان شناسان قرار می‌دهد که از جمله آن‌ها می‌توان به شمی توم، دختر نوری ری، خدمتگزار خدای رعد اشاره کرد. تپه باستانی چغاگاوانه حاوی بقایای سکونت انسان از حدود هشت هزار سال پیش تاکنون است.[9]

اسناد بسیاری قدمت اسلام‌آباد غرب را ثابت می‌کنند؛ که یکی از این ادله نام ئاروینیاوا می‌باشد که به اشتباه «هارون آباد» خوانده می‌شود. به باور عمادالدین دولتشاهی این نام زمانی بر این شهر نهاده شده که سرداری به نام «سولوسونو» در این شهر زندانی بوده و پس از رهایی از زندان دست به عمران این شهر زده و نام او به افتخار خدماتش بر این شهر می‌ماند، لقب این سردار «ئاروینیا» بوده. همچنین در کتاب تاریخ ماد[10] اشاره شده که در کتیبه‌های آشوری، از شهری یاد می‌شود به همین نام «ئاروینایاوا» که محل آن را جنوب شهر تاریخی الی پی (حوالی کرماشان کنونی در شرق کردستان) است.

در دوران پس از اسلام می‌توان به ورود کریم خان به اسلام‌آباد و پیشواز علی خان ایوانی خان وقت کلهر و ازدواج دخترش شاه پسند (قدم خیر) با کریم خان اشاره کرد، این مکان هنوز با نام چشمه شاه‌پسند (کیه‌نی شاپسن) در نزدیکی اسلام‌آباد قرار دارد.

پیترو دلاواله در سفرنامه اش این‌گونه از اسلام‌آباد یاد می‌کند: «روز شنبه چهاردهم، بعد از اینکه سراشیبی تندی را پیمودیم؛ بر روی چمن‌زار وسیعی که از تپه‌های متعدد و زیبا احاطه شده و یکی از زیباترین مناظری بود که در عمرم دیده بودم، چادر زدیم. نزدیکترین ده که بر روی تپهٔ کوتاهی بنا شده و آبشاری از وسط آن می‌گذشت، هارون‌آوا نامیده می‌شد، که بعضیها به غلط، به آن هارون‌آباد می‌گفتند.[11]»

تاورنیه جهانگرد فرانسوی که در عصر صفویه به قلمروی امپراتوری صفوی مسافرت کرده است، در سفرنامهٔ خود در ذکر ایالت‌های ایران از هارون‌آباد به عنوان شهری در ایالت عراق عرب یاد می‌کند.[12]

هارون‌آباد تا سال ۱۳۱۴ یک روستا بود، اما با ساخته‌شدن کارخانهٔ قند اهمیت اقتصادی یافت و به شهر تبدیل شد.[13]

خیابان شهرداری یکی از قدیمی‌ترین خیابان‌های اسلام‌آباد

این شهر بیش از ۳۰۰ بار در طول جنگ ایران و عراق مورد حمله موشکی و بمباران هوایی هواپیماهای رژیم عراق قرار گرفت؛ و حدود بیش از ۱۲۰۰ نفر از مردم این شهر در ایام جنگ کشته شده‌اند.

با آغاز جنگ ایران و عراق، اسلام‌آباد به لحاظ موقعیت جغرافیایی و سوق‌الجیشی خود، از اهمیت بالایی در تدارکات نیروهای نظامی ایران در جبهه‌های جنگ در محورهای جنگی استان کرمانشاه تبدیل شد. همه مهمات و نیروی انسانی نظامی که به سرپل ذهاب، قصر شیرین، گیلان غرب و … ارسال می‌شد، از این شهر می‌گذشت. به دلیل نزدیکی این شهر به جبهه‌ها، این شهر در واقع به محل انباشت نیرو و مهمات تبدیل گشت. نیروهای عراقی با توجه به نقش این شهر در تدارک نیروهای ایرانی، از همان روزهای آغاز جنگ به بمباران مناطق نظامی، صنعتی و مسکونی این شهر با هواپیما و موشکهای زمین به زمین اسکاد روسی پرداختند. این شهر بر اثر بمبارانها تلفات جانی و مالی بسیار داده‌است. در روزهای پایانی جنگ، که نیروهای سازمان مجاهدین خلق با پشتیبانی نیروهای عراقی، در عملیات موسوم به فروغ جاویدان در استان کرمانشاه پیشروی کردند، در دشت حسن‌آباد که از توابع اسلام‌آباد غرب است، با نیروهای ایرانی برخورد کردند و شکست خورند. ترکیب جمعیتی اسلام‌آباد غرب بر اثر جنگ تغییراتی کرد و آوارگان شهرهای مرزی استان کرمانشاه بدین شهر پناه آورند و نیز بسیاری از مردم بومی شهر از ترس بمباران‌های هوایی به شهرهای مرکزی ایران مهاجرت کردند و پس از جنگ نیز دیگر هرگز به وطن خود بازنگشتند.

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت آن ۹۰٬۵۵۹ نفر (۲۶٬۵۰۳ خانوار) بوده‌است.[14]

اکثر مردمان شهر مسلمان و بر آئین شیعهاند. اما گروهی نیز پیروی دین یارسان هستند که عموماً از ایل‌های گوران، قلخانی و سنجابی می‌باشند. همچنین اقلیتی نیز پیروی دین‌های یهودی و مسیحی هستند.

سینما احسان، تنها سینمای اسلام‌آباد غرب، که سال‌ها از تعطیلی آن می‌گذرد.

اسلام‌آباد غرب دارای یک سینما به نام سینما احسان با ظرفیت ۶۶۰ صندلی[15] بود که سال‌ها از تعطیلی آن می‌گذرد و هم‌اکنون با تغییر کاربری به عنوان تالار عروسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

همچنین سینمای دیگری به نام سینما شهریار در شهر اسلام‌آباد غرب فعالیت می‌کرد[16] که هم‌اکنون تعطیل است.

موج بافی (رختخواب پیچ)، قالی بافی، چیخ بافی، نمد مالی، موزائیک کاری، معرق کاری، منبت، گیوه بافی، طراحی فرش

یکی از قدیمی‌ترین پوشش‌های زنان این منطقه به ویژه در نقاط روستایی و عشایری سربند یا سَروَن است که غالباً مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته هم‌اکنون این پوشش بیشتر در مراسم مختلف به کار گرفته می‌شود و از رواج زیادی در میان زنان ایل کرد کلهر، کرد سنجابی، کرد گوران و… برخوردار است.پوشش مردان: مردان این منطقه نیز چون مناطق مختلف کردنشین از لباس کردی استفاده میکنند .

در تاریخ ۱۳۸۵/۹/۳۰ ایجاد منطقه ویژه اقتصادی اسلام‌آباد غرب مصوب، و در تاریخ ۱۳۸۹/۷/۴ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و در ۱۳۸۹/۸/۱۱ قانون ایجاد منطقه ویژه اقتصادی مذکور از سوی رئیس‌جمهور وقت ابلاغ گردید؛ که در ابتدا سازمان همیاری شهرداری‌های استان کرمانشاه به عنوان مجری منطقه ویژه معرفی و از تاریخ ۱۳۹۰/۵/۱۲ وظیفه سازمان مسئولی به منطقه ویژه زاگرس تفویض گردید

کارخانه قند اسلام‌آباد غرب، تأسیس ۱۳۱۴.

کارخانه قند اسلام‌آباد غرب در سال ۱۳۱۴ احداث شدکه در جریان جنگ ایران و عراق قسمتی از کارخانه تخریب شد. هم‌اکنون با ظرفیت ۱۵۰۰ تن چغندر در روز، به تولید شکر، تصفیه شکرخام و تبدیل آن به قندکله و شکر سفید می‌پردازد. در سالهای متوالی این کارخانه به عنوان واحد نمونه کیفی انتخاب گردید. قند اسلام‌آباد مرغوبترین قند ایران می‌باشد به‌طوری‌که فقط کشاورزان چغندر کار ازآن بهره می‌برند[17]

بزرگترین شرکت تولیدکننده کاشی، سرامیک و گرانیت در بخش خصوصی کشور و دومین تولیدکننده در بین کارخانجات دولتی و خصوصی و بخش عمومی می‌باشد.

نیروگاه سیکل ترکیبی اسلام‌آباد غرب و نیروگاه سیکل ترکیبی دالاهو از منابع تأمین انرژی در این منطقه هستند.

آب کشاورزی شهرستان از رودها و چاه‌ها فراهم می‌شود و گوناگونی محصولاتی چون گندم، جو، بنشن، گیاهان علوفه‌ای، تره بار، سیب، گلابی، به، انار، انجیر، انگور، زردآلو، و بادام نشان از رونق کشاورزی در منطقه دارد. کشاورزی در شهرستان اسلام‌آباد غرب سنتی و نوع کشتی آبی و دیمی است. باغ‌داری نیز رواج زیادی داشته و محصولات آن از جمله صادرات این شهرستان محسوب می‌شود. دام‌داری با شیوه سنتی در این شهرستان رواج دارد و شامل پرورش بیش ازنیم میلیون راس دام و فراورده‌های آن به مقدار قابل ملاحظه‌ای صادر می‌شود. پرورش طیور به دو روش صنعتی به میزان ۷۰ درصد و سنتی به میزان ۳۰درصد صورت می‌گیرد که بیشتر به مصارف داخلی می‌رسد. صادرات شاباد شامل محصولاتی چون گندم، جو، بنشن، تره بار، گردو، بادام و فراورده‌های دامی و قالی می‌شود.