حیات وحش استان کرمانشاه

کرمانشاه یکی استان‌های متنوع از نظر ‌بوم‌شناسی در ایران است و به دلیل پستی و بلندی ها و تنوع اقلیمی زیاد، گونه‌های جانوری متنوعی در این استان یافت می شوند.[1] تا کنون در این استان ۱۸۰ گونه پرنده، ۴۵ گونه پستاندار، ۳۳ گونه ماهی و ۳۴ گونه خزنده شناسایی شده‌اند.[2] مناطق حفاظت شده در حدود ۶.۷ درصد از مساحت کل استان کرمانشاه را تشکیل می‌دهند و در حدود ۶۰ محیط‌بان در آن فعالیت می‌کنند که تعداد کم محیط‌بانان باعث شکار بی‌رویه و انقراض گونه‌های نادر این استان شده است.[3] کرمانشاه زیستگاه یک چهارم گونه‌های پستاندار ایران و گونه‌های در حال انقراضی مثل خرس قهوه‌ای و شوکا است.[4]

تاریخ
شکار گراز در ایوان بزرگ طاق‌بستان

استخوان‌های کشف شده در غار شکارچیان که آثاری از دورهٔ پارینه سنگی میانی تا عصر حاضر را در بر دارد نشان از وجود حیواناتی چون گوزن، آهو، کل یالدار، اسبیان و گراز دارد.[5]

بقایای به جا مانده در غار وزمه در شمال شرقی دشت اسلام‌آباد غرب نشان می‌دهد که گونه‌های متنوعی در این غار وجود داشته‌اند. این یافته‌ها شامل بقایای روباه سرخ، کفتار خال‌دار، خرس قهوه‌ای، گرگ، گربه‌سانان(شیر، پلنگ، سیاه‌گوش/وشق و گربه‌وحشی)، راسویان (گورکن، گربه قطبی، سمور‌)، زبادان (خدنگ)، جفت‌سم‌سانان (گاوان، گوزن، گراز)، اسبیان، کرگدن، همچنین حیوانات کوچک شامل (خرگوش صحرایی قهوه‌ای، تشی، لاکپشت زمینی، مارها و پرندگان) بوده که تا حدود ۷۰ هزار سال پیش در این ناحیه می‌زیسته‌اند.[6]

در نقش‌برجسته‌هایی که بر دیواره‌های طاق‌بستان به جای مانده در شکارگاه خسروپرویز نقش گراز بسیار چشم‌گیر است و صحنه‌های شکار گوزن، شنای ماهیان و شیرجه مرغابیان در آب به تصویر کشیده شده است.[7] شکار یکی از تفریحات شاهان ساسانی بوده و برنامه شکار از پیش تنظیم می‌شده. شکار بزکوهی و گوزن در زمان پارتیان و شکار گزار در زمان ساسانیان بسیار رایج بوده است.[8]

گونه‌های جانوری

پرندگان

بنا بر سرشماری پرندگان در دی‌ماه سال ۱۳۹۸ که در ۲۲ سایت محل حضور پرندگان انجام شده‌است، سه گونۀ سار، اگرت و حواصیل بیشترین پرندگان سرشماری شده در استان بود و همچنین تعداد قابل توجهی از پرندگان در کرمانشاه دارای جمعیت میلیونی اعلام شده‌اند. در این سرشماری هیچ موردی از آنفلوآنزا و تلفات مشکوک در میان جمعیت پرندگان وحشی و مهاجر استان ثبت نشده‌است.[9]

آبزیان
<div style="border:solid transparent;position:absolute;width:100px;line-height:0;

فراوانی ماهیان[10]

  کپورماهیان (78.3٪)
  سگ‌ماهیان جویباری (8.7٪)
  مارماهیان خاردار (4.3٪)
  گربه‌ماهیان باگریده (4.3٪)
  گربه‌ماهیان سیسوریده (4.3٪)

بیشتر ماهیان شناسایی شده در کرمانشاه بومی ایران هستند به جز آمورچه که جزو ماهیان شرق آسیاست و گونه‌ای مقاوم و با تولید مثل بالاست که وجود انبوه این ماهیان غیر بومی یکی از دلایل اصلی کاهش جمعیت برجی از گونه‌های بومی است. در استان کرمانشاه کپورماهیان جمعیت قالب و پس از آن سگ‌ماهیان جویباری قرار دارند.[11]

گونه‌های منحصر به فرد

در تالاب هشیلان گونه نادری با نام گکوی انگشت‌برگی کرمانشاهی که تنها در غارهای منطقه حفاظت شده کرمانشاه وجود دارد.[12]

گونه‌های در خطر
گوزن زرد ایرانی

در حال حاضر گونه‌هایی در مناطق حفاظت شده در خطر شناخته شده‌اند و در خطر انقراض قرار دارند.

  • پلنگ ایرانی در گذشته در این منطقه وجود داشته در سال ۱۳۹۷ (خورشیدی) محیط‌بانان با کار گذاشتن دوربین در منطقه بوزین و مرخیل موفق به ثبت اولین تصویر از پلنگ ایرانی در این منطقه شدند.[13] همچنین شمار گرگ‌ها به دلیل شکار توسط روستاییان به شدت کاهش پیدا کرده است. روند کاهش شدید جمعیت گونه‌های جانوری کرمانشاه در مورد بسیاری از گونه‌های جانوری دیگر شامل شغال، گربه وحشی، سیاه گوش، آهو، کل‌وبز و قوچ‌ومیش را هم شامل می‌شود.[4]
  • تا سال ۱۳۹۵ (خورشیدی) گونه منحصر به فرد پروتیوس تنها در غار قوری‌قلا و غار شهر پستیوم اسلوونی وجود داشت که از گونه‌های به جا مانده از دوران سوم زمین‌شناسی بود که پس از بارها سرقت این گونه جانوری و کشف چندین پروتیوس مرده در فرودگاه امام خمینی این گونه جانوری در ایران منقرض شد.[14]
  • فروش و قاچاق گونه‌های جانوری به خصوص خزندگان یکی از عوامل تهدید کننده گونه‌های جانوری کرمانشاه است، براساس گزارشی در یک گروه فیسبوکی خصوصی یک شهروند اهل ‌چک اقدام به ارائه گکوی پلنگی ایرانی از استان‌های خوزستان، ایلام و کرمانشاه کرده است.[15]
جدول
گونه تعداد فعلی سال منطقه مساحت منطقه حفاظت وضعیت
گوزن زرد ۶ عدد (۲ ماده، ۴ نر) کاهش جمعیت[16]
۷ عدد (۲ ماده، ۵ نر)

۱۰ عدد[17]

 ۱۳۹۳
۱۳۹۱

زمان ورود

 قلاجه ۱۰ هکتار تحت حفاظت[18]
پروتیوس ۰ ۱۳۹۵ غار قوری‌قلا ۰ منقرض شده[14]
هوبره آسیایی ؟ ؟ گیلانغرب ناموجود عدم حفاظت[19]
کرکس مصری ؟ ؟ ؟ ناموجود عدم حفاظت[19]
افعی دم عنکبوتی ؟ ؟ ؟ ناموجود عدم حفاظت[19]
 خرس قهوه‌ای ؟ ؟ ؟ ناموجود عدم حفاظت[4]
شوکا ؟ ؟ بوزین و مره‌خیل ناموجود تحت حفاظت[4]
پلنگ نامشخص، اولین تصویر در سال ۱۳۹۷ ۲۴ فروردین ۱۳۹۷ بوزین و مره‌خیل ۰ عدم حفاظت[11]

پوشش گیاهی

در حدود ۵۲۷ هزار هکتار از پوشش سطح استان کرمانشاه را جنگل‌ها و ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار را مرتع[20] تشکل می‌دهد که جنگل در حدود ۲۰ درصد از این استان را شامل می‌شود که انواع درخت‌های بلوط ایرانی، بنه، آلبالوی وحشی، زالزالک و گلابی وحشی را در بر می‌گیرد.[21] این جنگل‌ها در حدود کمتر از ۴ درصد از جنگل‌های کل ایران را تشکیل می‌دهند.[22]

مشکل خشکیدگی جنگل‌ها

در حدود ۱۵۰ هزار هکتار (۲۸ درصد) از جنگل‌های استان کرمانشاه به مقادیر مختلف دچار خشکیدگی هستند که برای حل مشکل خشکیدگی درختان تنها روش به کار برده شد قطع درختان آلوده و تکثیر جنگل‌ها از طریق پاجوش بوده که عملی شدن این راهکارها نیازمند بودجه سالانه در حدود یک میلیارد تومان بوده که تامین نشده است.[21]

آتش سوزی جنگل‌ها

در حدود ۹۸ درصد از آتش‌سوزی جنگل‌های استان کرمانشاه توسط عوامل انسانی و ۲ درصد از این آتش‌سوزی‌ها بر اثر صاعقه و تابش نور خورشید بوده است. از این میان ۶۵ درصد از آتش‌سوزی‌ها توسط گردشگران، ۱۵ درصد بر اثر اختلافات قومی و جارسوزی و ۱۴ درصد از پادگان‌های نظامی صورت می‌گیرد.[23]

تاثیر ریزگردها

با نشستن ریزگردها بر روی درختان جنگلی که معمولاً دارای برگ‌های کرک‌دار هستند باعث قطع عمل فوتوسنز در سطح درختان می‌شود که خود باعث تشدید خشکیدگی درختان زاگرس می‌شود.[24]

گستردگی

پژوهش‌ها نشان می‌دهد گونه‌های بسیاری از حیوانات شامل پستانداران، خزندگان، پرندگان و ماه‌هیان در این منطقه زیست می‌کنند. به دلیل شرایط کوهستانی منطقه بسیاری از حیوانات وحشی در این مناطق مشاهده می‌شوند. در کل ۲۲ گونه پستاندار متعلق به ۱۲ خانواده مختلف از پستانداران که در جدول گونه‌های پستانداران شرح داده شده است.[25]

گونه‌های پستانداران[25]
خانواده گونه وضعیت بقا در جهان
سگسانان شغال طلایی کمترین نگرانی
سگ‌سانان گرگ کمترین نگرانی
گاوان کل و بز گونه آسیب‌پذیر
گربه‌ایان گربه وحشی کمترین نگرانی
موشان جربیل بلوچی کمترین نگرانی
خارپشت‌سانان جوجه‌تیغی گوش‌دراز کمترین نگرانی
کفتار کفتار راه‌راه گونه در نزدیکی تهدید
تشی‌های بر قدیم تشی هندی کمترین نگرانی
خرگوشان خرگوش صحرایی اروپایی کمترین نگرانی
موشان جرد ایرانی کمترین نگرانی
خفاش‌ناهیدی خفاش بال‌بلند در نزدیکی تهدید
موشان موش خانگی کمترین نگرانی
خرگوش بی‌دم خرگوش بی‌دم افغانی کمترین نگرانی
گاوان قوچ شرقی گونه آسیب‌پذیر
گربه‌ایان پلنگ ایرانی گونه در معرض خطر
خارپشت‌سانان خارپشت ایرانی کمترین نگرانی
خفاش‌ناهیدی خفاش بال‌سفید کمترین نگرانی
خفاش نعل‌بینی خفاش نعل بینی مدیترانه ای در نزدیکی تهدید
سنجاب سنجاب ایرانی کمترین نگرانی
گرازان گراز کمترین نگرانی
خرس خرس قهوه‌ای کمترین نگرانی
سگ‌سانان روباه کمترین نگرانی

مناطق حفاظت شده
مناطق حفاظت شده[26] [27]
منطقه مساحت سال گشایش گونه‌ها
پناهگاه حیات وحش بیستون ۵۴ هزار هکتار ۱۳۴۶ با اهمیت به دلیل ذخیره‌گاه ژنتیکی
پناهگاه حیات وحش قراویز ۳۵۰۰ هکتار ۱۳۹۹
پناهگاه حیات وحش زله‌زرد ۴۰ هزار هکتار ۱۳۹۹
منطقه حفاظت‌شده بوزین و مرخیل ۲۳ هزار هکتار ۱۳۷۴ شوکا
منطقه حفاظت‌شده قلاجه ۴۲ هزار هکتار ۱۳۷۸ جنگل‌های بلوط
منطقه حفاظت‌شده امروله و دالاخانی ۲۴ هزار هکتار ۱۳۹۹

جستارهای وابسته

منابع
  1. «پوشش جانوری استان کرمانشاه». باشگاه خبرنگاران جوان.
  2. «گونه های جانوری منحصر به فرد کرمانشاه را بشناسیم». خبرگزاری ایسنا. ۹ شهریور ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۶ فوریه ۲۰۱۹.
  3. «مناطق حفاظت‌شده کرمانشاه جولانگاه شکارچیان حیوانات نادر». خبرگذاری مهر. ۲۸ آبان ۱۳۹۷.
  4. «کرمانشاه زیستگاه یک چهارم گونه های پستاندار کشور». ایسنا. ۱۹ مهر ماه ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۶ فوریه ۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  5. «غار شکارچیان کجاست؟ + عکس». ایسنا. ۲۰۱۴-۱۲-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۲۹.
  6. "Carnivores and their Prey in the Wezmeh Cave (Kermanshah, Iran): A Late Pleistocene Refuge in the Zagros". International Journal of Osteoarchaeology (به english). ResearchGate. November 2009. doi:10.1002/oa.997.
  7. «جلوه شکارگاههای ساسانی در آرایش کاخهای اموی» (PDF). پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران شماره ۱۱۹. امیر بهرامی.
  8. «نقش برجستۀ شکارگاه خسرو دوم )؟( در تاق بستان و الگوپذیری از آن در نقش برجستۀ تنگواشی فتحعلی ِشاه قاجار» (PDF). باغ نظر شماره ۲۱ / سال نهم. تابستان ۱۳۹۱. کاراکتر line feed character در |عنوان= در موقعیت 63 (کمک)
  9. خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): سار، اگرت و حواصیل بیشترین پرندگان سرشماری‌شده در کرمانشاه، نوشته‌شده در ۱۹ بهمن ۱۳۹۸؛ بازدید در ۱۹ بهمن ۱۳۹۸.
  10. «شناسايي ماهيان رودخانه گاماسياب در محدوده استان كرمانشاه» (PDF). علوم و فنون شیلات. دانشگاه تربیت مدرس. بهار ۱۳۹۲.
  11. «برای نخستین بار از پلنگ پس از شکار بز اهلی در استان کرمانشاه تصویر برداری شد». دیده‌بان محیط زیست و حیات‌وحش ایران. ۳۰ فروردین ۱۳۹۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۶ فوریه ۲۰۱۹.
  12. «حیات وحش کرمانشاه؛ غنی اما نیازمند مراقبت های ویژه». خبرگزاری ایرنا. ۱۲ اسفند ۱۳۹۳.
  13. «پلنگ ایرانی اولین بار در غرب کشور مشاهده شد». خبرگزاری ایرانا. ۳۰ خرداد ۱۳۹۷.
  14. «تنها جانور باقی مانده از دوران ماقبل تاریخ در ایران منقرض شد». خبرآنلاین. ۲۵ آبان ۱۳۹۷.
  15. "Stolen Wildlife II" (PDF). Pro wildlife. August 2016.
  16. «یک گوزن زرد ایرانی در سایت تکثیر و پرورش قلاجه کرمانشاه تلف شد». دیده‌بان محیط زیست و حیاط وحش ایران. ۹ تیر ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۶ فوریه ۲۰۱۹.
  17. «حال گوزن‌های زرد کرمانشاه خوب است». خبرگزاری ایسنا. ۳ آذر ۱۳۹۳.
  18. «حال هفت گوزن زرد کرمانشاه خوب است». ایسنا کرمانشاه. ۲۶ دی ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۶ فوریه ۲۰۱۹.
  19. «پلنگ کرمانشاه در خطر انقراض است». خبرگزاری ایلنا. ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۶.
  20. «بهترین بخش جنگلهای زاگرس در کرمانشاه است». خبرگزاری صدا و سیما. ۱۳ اسفند ۱۳۹۵.
  21. «نگاهی به وضعیت جنگل‌های استان کرمانشاه». ایسنا. ۷ مرداد ۱۳۹۴.
  22. «کاهش سطح جنگل‌های ایران». ایسنا. ۷ فروردین ۱۳۹۷.
  23. «آتش سوزی مراتع و جنگل های کرمانشاه مهار شد». ایرنا. ۳۱ خرداد ۱۳۹۸.
  24. «ریزگردها خشکیدگی جنگل‌های زاگرس را تشدید می‌کند». ایسنا. ۶ تیر ۱۳۹۵.
  25. "The threats on the biodiversity of Bisotun Wildlife Refuge and Bisotun Protected Area (BPA & BWR) in the west region of Iran" (PDF). biodiversitas. 1, April 2014. ISSN 1412-033X : 1412-033X Check |issn= value (help). line feed character in |عنوان= at position 71 (help); Check date values in: |تاریخ= (help)
  26. «مناطق حفاظت شده استان کرمانشاه نیازمند توجه جدی مردم و مسوولان است». ایسنا کرمانشاه. ۱۰ دی ۱۳۹۰.
  27. خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): ارتقا «قراویز و زله‌زرد» به پناهگاه حیات وحش و «امروله و دالاخانی» به منطقۀ حفاظت شده، نوشته‌شده در ۱۲ بهمن ۱۳۹۹؛ بازدید در ۱۲ بهمن ۱۳۹۹.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.