شهرستان زبرخان
{{جعبه شهرستان ایران |نام‌رسمی= شهرستان زبرخان |عرض‌جغرافیایی = |طول‌جغرافیایی = |تصویر=Zeberkhan County Locator Map (2020).svg |اندازه‌تصویر= |برچسب‌تصویر=موقعیت در استان |استان= خراسان رضوی |نام‌های‌قدیمی= |سال‌شهرستان‌شدن=۱۳۹۹ خورشیدی [1] |جمعیت =56630 نفر [2] |رشدجمعیت= |تراکم‌جمعیت= |زبان=فارسی ترکی |مذهب= شیعه |مساحت= ۱٬۱۰۲ کیلومتر مربع [3] |ارتفاع= |میانگین‌دما=۱۲/۹ درجه سانتی‌گراد [3] |میانگین‌بارش‌سالانه=۲۳۵ میلی متر [3] |شمارروزهای‌یخبندان= |فرماندار= سید یحیی سلیمانی |پیش‌شماره= ۰۵۱۴ |شهرها= قدمگاه،درود،اسحاق‌آباد |بخش‌ها= مرکزی،اسحاق‌آباد
شهرستان زبرخان یکی از شهرستان‌های استان خراسان رضوی است.با تصویب هیئت وزیران در اردیبهشت ۱۳۹۹، بخش زبرخان شهرستان نیشابور ، بامرکزیت شهر قدمگاه به شهرستان ارتقاء یافت.[1]
موقعیت جغرافیایی
شهرستان زبرخان بین ۲۵ درجه و ۵۲ دقیقه شمالی و نیز ۵۸ درجه و ۵۲ دقیقه تا ۵۹ درجه و ۱۸ دقیقه طول شرقی قرار دارد. این شهرستان در دامنه جنوبی رشته کوه‌های بینالود واقع شده است. این شهرستان از شمال به شهرستان بینالود و شهرستان گلبهار ، از شرق به بخش احمدآباد شهرستان مشهد، از جنوب به بخش کدکن شهرستان تربت حیدریه و از غرب به بخش‌های مرکزی و میان جلگه شهرستان نیشابور محدود می شود.
این شهرستان با وسعتی حدود ۱۱۰۲ کیلومتر مربع و حدود ۱ درصد از مساحت استان خراسان رضوی را به خود اختصاص داده است.
سه قله شیرباد، قوچگر و فلسکه در این شهرستان قرار دارند. قرار گرفتن این شهرستان در دشت حاصلخیز پایکوهی بینالود و نزدیکی به دومین شهر پرجمعیت کشور یعنی مشهد مقدس و عبور راه مواصلاتی و راه آهن سراسری تهران - مشهد از داخل این منطقه، موقعیت جغرافیایی و استراتژیکی ممتازی را برای این شهرستان بوجود آورده است که از این نظر می‌توان دورنمای توسعه آن را روشن دید.[3]
تقسیمات کشوری
شهرستان زبرخان شامل ۲ بخش،۴ دهستان و ۴ شهر به شرح زیر است:
| بخش | مرکز بخش | جمعیت بخش ۱۳۹۵ | اسامی | مرکز شهرستان | جمعیت ۱۳۹۵ | شهر | جمعیت شهر ۱۳۹۵ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| مرکزی | قدمگاه | ۲۳٬۱۳۹ نفر | زبرخان | خرو | ۱۴٬۹۶۵ نفر | خرو | ۱۳٬۵۳۵ نفر
۵٬۷۱۷ نفر ۳٬۰۱۰ نفر |
| اردوغش | برج | ۸٬۱۷۴ نفر | |||||
| اسحاق‌آباد | اسحاق‌آباد | ۱۱٬۲۳۴ نفر | اسحاق‌آباد | اسحاق‌آباد | نفر | اسحاق‌آباد | ۴،۲۸۸ نفر |
| حشمتیه | حشمتیه | نفر |
آب و هوا
شهرستان زبرخان بر اساس طبقه‌بندی دومارتن، در منطقه آب و هوایی نیمه خشک قرار گرفته است که آب و هوای آن در نواحی کوهستانی معتدل و در نواحی پست به تدریج بر میزان دما افزوده و از میزان بارندگی کاسته می شود. متوسط درجه حرارت سالیانه در این منطقه ۱۲/۹ و میزان بارندگی طی دوره های آماری (۱۳۴۵-۷۵) حدود ۲۳۵ میلی‌متر برآورد شده‌است.
باد غالب در این منطقه، باد دیزباد می باشد که از بادهای محلی استان خراسان به شمار می رود. این باد به جهت شرقی و غربی این شهرستان را در فصل تابستان و پاییز تحت تاثیر قرار می دهد و سرعت متوسط آن به ۳۰ تا ۴۰ کیلومتر در ساعت می رسد و می توان با انجام سرمایه گذاری در زمینه ایجاد نیروگاه‌های بادی در مکان‌های مناسب از این انرژی دائمی در جهت توسعه اقتصادی ، اجتماعی منطقه استفاده بهینه به عمل آورد.[3]
جمعیت و مساکن
بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان زبرخان در سال ۱۳۹۵ برابر با ۵۶۶۳۵ نفر بوده‌است.[2] از این جمعیت ۲۲٬۲۶۲ نفر در مناطق شهری و ۳۴۳۷۳ نفر در مناطق روستایی ساکن می باشند. شهرستان زبرخان در مجموع شامل ۱۰۹ آبادی دارای سکنه است.[3]
منابع آب
شهرستان زبرخان به دلیل قرار گرفتن در منطقه پایکوهی بینالود از نظر منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی تقریباً غنی است و از مهمترین رودخانه جاری در این منطقه می توان به رودخانه خرو، درود، گرینه، دیزباد و کالشور اشاره نمود که در این زمینه امکان توسعه بهره‌برداری از این رودخانه‌ها با انجام طرح‌های آبخیزداری و احداث سد وجود دارد و از این طریق می‌توان با ذخیره آب‌های سطحی موجب تغذیه سفره‌های زیرزمینی گردید و در توسعه و گسترش کشاورزی و صنعت در این منطقه کمک شایانی نمود.[3]
ویژگی‌های اقتصادی زبرخان
کشاورزی و دامپروری
شهرستان زبرخان به‌دلیل قرارگیری در منطقه پایکوهی رشته کوه‌های بینالود و برخورداری از اقلیم معتدل کوهستانی ، شرایط مناسبی را برای فعالیت های کشاورزی اقتصادی منطقه بوده است و اساس معیشت و نظام تولیدی در این شهرستان بیشتر بر فعالیت‌های زراعی و دامی استوار است. حدود ۳۸ هزار هکتار (۳۷٪) از اراضی این منطقه جهت فعالیت های کشاورزی از حاصلخیز خوبی برخوردار می باشند. از مهمترین محصولات کشاورزی منطقه می توان به گندم ، جو ، چغندر قند ، پنبه و محصولات باغی از قبیل انگور ، آلو ، گردو ، گیلاس ،و سیب درختی اشاره کرد. دامپروری نیز به دلایل شرایط مساعد اقلیمی، بارندگی مناسب و تنوع پوشش گیاهی از اهمیت خاصی برخوردار می باشد که از قطب های مهم دامپروری در سطح استان خراسان به شمار می رود.[3]
صنایع دستی
صنعت تولید قالی دستی رایج ترین فعالیت دستی در منطقه به شمار می رود به طوریکه به عنوان مثال بزرگترین فرش دستباف جهان[4] به مساحت ۴۳۴۲ متر جهت مسجدی در مسقط ، پایتخت کشور عمان و به وزن حدود ۲۲ تن و اشتغال زایی حدود ۶۵۰ نفر بافنده زن روستایی در مدت ۲ سال شاهدی گویا بر پتانسیل و قابلیت بالای منطقه از نظر رواج و توسعه صنایع دستی می باشد که از اثرات اقتصادی آن می توان به حدود ۵ میلیون دلار درآمد ارزی برای کشور اشاره نمود.[3]
صنایع کارخانه‌ای
به‌طور کلی شهرستان زبرخان به دلیل برخورداری از موقعیت ممتاز جغرافیایی و طبیعی از قبیل :
- نزدیکی به بازار مصرف دومین شهر پرجمعیت کشور(مشهد)
- سهولت دسترسی به راههای ارتباطی به دلیل عبور راه ترانزیتی تهران – نیشابور – مشهد از داخل منطقه
- شرایط آب و هوایی مناسب به دلیل واقع شدن در دامنه رشته کوه‌های بینالود.
- وجود منابع غنی آب‌های سطحی و زیرزمینی جهت استفاده صنایع
- تنوع محصولات زراعی ، باغی و دامی
- بالا بودن سطح آموزش و سواد در منطقه جهت کمک به رشد صنعتی
- برخورداری از زمین مناسب جهت استقرار صنایع
- برخورداری از نیروی کار ارزان و موارد متعدد دیگر
در دو دهه اخیر مورد اقبال و توجه سیاست‌گذاران و برنامه ریزان توسعه صنعتی استان خراسان قرار گرفت و با احداث و توسعه شهرک صنعتی شهرستان نیشابور در این منطقه و تعداد زیادی از صنایع پراکنده ، شهرستان زبرخان چهره صنعتی به خود گرفته است.[3]
نگاره‌ها
.jpg.webp)
- امامزاده سلطان سید حبیب(ع) روستای حاجی‌آباد
روستای دیزباد از توابع شهرستان زبرخان
امامزاده روستای باغشن از توابع شهرستان زبرخان- روستای دانه کاشفیه از توابع شهرستان زبرخان
روستای کلاته سلطانی از توابع شهرستان زبرخان
روستای کوشان از توابع شهرستان زبرخان
آبگیر(تلخ)کشاورزی روستای حاجی‌آباد زبرخان
مزارع ذرت در روستای حاجی‌آباد زبرخان
مزارع جو و گندم روستای حاجی‌آباد زبرخان
آرامستان امامزاده حاجی‌آباد زبرخان.jpg.webp)
مزارع جو و گندم روستای حاجی‌آباد زبرخان
منابع
- «تصویبنامه درخصوص ایجاد دهستان حشمتیه در بخش زبرخان شهرستان نیشابور استان خراسان رضوی». پایگاه اطلاع‌رسانی مقررات و قوانین کشور. دریافت‌شده در ۱۷ مه ۲۰۲۰.
- «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
- «معرفی بخش زبرخان». زیرپرتال فرمانداری نیشابور. دریافت‌شده در ۲۵ آوریل ۲۰۲۰.
- «بافت بزرگترین فرش های جهان در نیشابور». عصر ایران. دریافت‌شده در ۲۵ آوریل ۲۰۲۰.
| مرکز | نمایی از روستای حاجی‌آباد زبرخان  کشتی با چوخه در گود کشتی پهلوان سخدری روستای حاجی‌آباد زبرخان  آبشار رودخانه کوچک خرو  امامزاده سلطان سید حبیب روستای حاجی‌آباد زبرخان | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخش‌ها |
| ||||||||||||||||||||
.jpg.webp)
