فهرست موزه‌های شیراز

ساختمان موزه تخت جمشید قدیمی‌ترین بنای ایران است که بازسازی شده و به موزه اختصاص یافته‌است. این بنا یکی از مجموعه کاخ‌های تخت جمشید است که حدود ۲۵۰۰ سال پیش توسط سلسله هخامنشی بنا شد. قسمت‌هایی از این بنا که فعلاً به عنوان موزه مورد استفاده است، شامل یک ایوان، دو گالری و یک تالار است. در ایوان موزه که در سمت شمال ساختمان واقع شده و ورودی موزه در آن قرار دارد، دو جرز (دیوار اتاق و ایوان، پایهٔ ساختمان که از سنگ و آجر سازند) سنگی عظیم یکپارچه به ارتفاع تقریبی هشت متر و عرض ۲۰/۱ متر به وزن حدود ۸۰ تن در جلو و طرفین قرار دارد. هر یک از این دو جرز بزرگ‌ترین سنگ یک پارچه‌ای است که در تخت جمشید به کار رفته‌است. سقف ایوان را هشت ستون چوبی با سر ستون‌های گاو دو سرنگه می‌دارد. پایه این ستون‌ها اصلی و به شکل زیبا و بسیار جالب از سنگ خاکستری حجاری شده‌است. برخی از آثار دوره هخامنشی که در قفسه‌های تالار هخامنشی قرار دارد شامل موارد زیر است:

• مهره‌های دوره هخامنشی: در سال ۱۳۳۷ هشت مهره چشم ساده به رنگ‌های زرد، سیاه، قهوه‌ای روشن و قهوه‌ای تیره در اندازه‌های مختلف (به قطر ۳،۴،۵،۶ سانتی متر) در تخت جمشید به دست آمد.
• گل نبشته‌های تخت جمشید: در سال ۱۳۱۳ تعداد ۳۰ هزار گل نبشته در اتاقی از هخامنشیان که درِ آن تیغه شده بود، یافت شد که اسناد خزانه تخت جمشید و بیشتر در اندازه ۸×۴×۲ سانتی‌متر است. بر این گل نبشته‌ها با خط ایلامی، اسناد را نوشته‌اند.
• چشم گاو و گوش گاو سنگی، پنجه و سر شیر از سنگ لاجورد، مگس پران، خنجر، شمشیر، سرنیزه، پیکان، قرقره بالا بر فلزی، بشقاب، سینی، لیوان، گلدان و هاون سنگی، قسمتی از پرده‌های سوخته تخت جمشید، گل میخ طلا، کتیبه حرم خشایار شاه با ترجمه به زبان فارسی و انگلیسی، کُرنا (شیپور)، مِجمر (آتشدان) فلزی، خشت لاجوردی پیدا شده در سال ۱۳۳۴، زینت آلات طلا و نقره و...
• از دیگر اشیای تالار هخامنشی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: پیکره شکسته سنگی دو گاو، مجسمه نیمه تمام سگی که نشسته در سال ۱۳۳۲در تخت جمشید کشف شد، پنجه عقاب، جای پاشنه در، ته ستون، شال زیر ستون با کتیبه‌ای در سه خط، سه ستون هخامنشی، سرستون گاو، مجسمه سنگی کوچک نیمه تمام، خمره‌های بزرگ سفالی، نقش یک نفر که زنبه (زنبق) ای را حمل می‌کند و... موزه تخت جمشید در روز ۲۸ اردیبهشت ۱۳۸۱،(مصادف با ۱۸ ماه مه ۲۰۰۲، روز جهانی موزه) افتتاح شد.

ضرورت تشکیل موزه‌ای متناسب با ارزش‌های عصر ساسانی در مجموعه‌ای به همین نام که قدمت آن به سال ۲۶۰ م. می‌رسد، در سال ۱۳۱۷ شمسی توسط پروفسور گیرشمن مطرح شد. ساختمان این موزه از دو بخش تشکیل شده؛ بخشی متشکل از یک سالن بزرگ به مساحت ۹۱ متر مربع و بخش دیگر که خود یک بنای تاریخی محسوب می‌شود. این موزه در سال ۱۳۱۷ تأسیس شد و بعدها به عنوان مقر هیأت حفاری مورد استفاده قرار گرفت. هم‌اکنون اشیای موجود در موزه شامل قطعاتی از موزائیک‌های ایوان، موزائیک و گچبری‌های کاخ‌ها، سنگ‌های حجاری شده، کوزه و سفال‌های عصر ساسانی و دوره اسلامی است که طی ۱۰ فصل کاوش در قسمت‌های مختلف به دست آمده‌است.

اشیا و آثار موزه کریم خان زند به دوران پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی تا دوران معاصر تعلق دارد. اشیا و آثار پیش از تاریخ شامل سفالینه‌ها، مفرغینه‌ها، و ابزار و ادوات شکار، جنگ و زینت آلات است. از سفالینه‌ها می‌توان به سفال‌های هزاره دوم پیش از میلاد که از حفاری‌های علمی " تل ضحاک" فسا به دست آمده اشاره نمود و در میان مفرغینه‌ها باید به اشکال ترکیبی انسان و حیوان، بت‌ها و علامت‌های نذری لرستان اشاره کرد که در هزاره اول پیش از میلاد آفریده شده‌اند. از تمدن هخامنشی و ساسانی، مسکوکات (سکه‌ها) ساسانی تا عهد حاضر، مجموعه‌ای با ارزش را تشکیل داده که از اهمیت ویژه برخوردار است. از قرون نخستین اسلامی قرآن‌ها و ظروف سفالی ارزشمند در موزه وجود دارد. یکی از قرآن‌ها به خط کوفی و بازمانده از قرن سوم هـ. ق است که روی پوست آهو نوشته شده و بعضی از صفحات آن مُطّلا است. علاوه بر این قرآن‌های بسیار نفیس و ارزشمند از قرون هفتم و هشتم هـ. ق در این موزه نگهداری می‌شود. از میان ادوات فلزی، با ارزش‌ترین آن‌ها شمشیر شاه صفی و کریم خان زند است. این شمشیرها از فولاد و دسته آن‌ها از عاج است. خلاقیت هنرمندان صفویه، زند و قاجار از آثار لاکی چون جعبه آرایش، قاب آینه، قلمدان و جلد کتاب، چشم را خیره می‌نماید. علاوه بر نقاشی‌های سطوح داخلی عمارت، تابلوهای رنگ و روغن که روی بوم نقاشی شده، فضای طاقچه‌ها را پر کرده‌است.

موزه قاجار که در عمارت تاریخی نصیر الملک راه اندازی شده، به آثاری از دوره قاجار اختصاص دارد. این آثار گونه‌های متنوعی از کاسه‌های چینی منقوش، جعبه‌های لاکی، مرقـّعات (نامه‌های) خطی، پوشاک سنتی، قاب‌های آینه، جلد کتاب و ظروف فلزی و... را در برمی گیرد.

این موزه که در عمارت نارنجستان قوام واقع است، قسمتی از مجموعه قوامی شیراز است که بین سال‌های ۱۲۵۷ و۱۲۶۷ هـ . ق مقارن با حکومت ناصرالدین شاه قاجار به دستور علی محمد خان قوام ساخته و به عنوان دارالحکومه یا محل انجام امور سیاسی،نظامی و دیدار با نمایندگان دولتهای خارجی مورد استفاده بوده و توسط هنرمندان شیرازی با استفاده از هنرهایی از قبیل معرق کاری،حجاری،گچ بری،مقرنس کاری و ... ساخته و یکی از زیباترین عمارت‌های دوره قاجار به حساب می آید.

نارنجستان قوام در سال 1345هـ . ش به دانشگاه شیراز اهداء و در حال حاضر طبقه تحتانی آن به عنوان موزه، محل نگهداری و نمایش آثار تاریخی، سکه و نسخ خطی و همچنین محل برگزاری نمایشگاه‌های نگارگری و کاشی هفت رنگ اصیل شیرازی و موزه سازهای ایرانی می‌باشد . کیفیت معماری، آجرکاری و کاشی کاری بدنه‌ها، حجاری‌های ازاره، کارهای چوبی، آینه کاری‌ها، شیشه کاری‌ها، گچبری‌ها، نقاشی‌ها و دیگر تزئیناتی که در این بنا به کار رفته، این ساختمان را به صورت موزه هنرهای عصر خود در شیراز درآورده است.

در يازدهمين آئين انتخاب موزه هاي برتر كشور كه در سال خرداد 1397 به همت كميته ملي موزه هاي ايران (ICOM) به مناسبت روز جهاني موزه در تهران برگزار گرديد ؛ موزه نارنجستان دانشگاه شيراز از ميان 95 موزه شركت كننده، در شاخص ''بازديد از موزه '' موفق به کسب رتبه موزه برتر سال 96 کشور [2] و تنها موزه برگزيده از استان فارس شهر شيراز انتخاب شد.

آدرس: شیراز خیابان لطفعلی خان زند، درب شیخ موزه نارنجستان

تلفن: 07132220257

ساعات بازدید: در طول سال همه روزه از ساعت 8 الی 21 و در ایام نوروز 8 الی 22

موزه نظامی در عمارت تاریخی عفیف آباد به وسیله سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۷۰ افتتاح شد. این موزه سیرتحول سلاح‌های سرد و گرم شامل سلاح‌های خود کار و نیمه خودکار، شمشیر، نیزه، خنجر، کلاهخود، زره، تفنگ‌های سرپر و شکاری و انواع مسلسل و... از دوره صفویه تا انقلاب اسلامی را به نمایش گذاشته است. از جمله آثار قابل توجه می‌توان به تفنگ تک لول فتحعلی شاه قاجار، تفنگ دولول ناصرالدین شاه، تفنگ موزر اهدایی امپراتور آلمان به مظفر الدین شاه و تفنگ موزر اهدایی دولت فرانسه به مظفرالدین شاه، مسلسل رئیسعلی دلواری و مجموعه تفنگ‌های میرزا کوچک خان جنگلی و یارانش اشاره کرد. در فضای باز این باغ نیز توپ‌های ساخت ایران از دوره‌های مختلف به نمایش در آمده‌است.

موزه سنگ در تکیه هفت تنان از بناهای کریم خان زند، در دامنه کوه تخت ضرابی (کوه چهل مقام) قرارگرفته‌است. از دیدنی‌های این عمارت تالاری است که سقف آن بر دو ستون بزرگ یکپارچه استوار شده و در طاقچه‌های بالایی آن، پنج مجلس روی گچ نقاشی شده و از شاهکارهای نقاشی دوران زندیه محسوب می‌شود. این مجموعه در سال‌های ۱۳۳۶ و ۱۳۳۷ شمسی توسط نقاش و هنرمند شادروان " محمد باقرجهان میری" تعمیر و تجدید شد. این پنج مجلس به ترتیب عبارت اند از: درویشی با تبرزین و کشکول، نقش حضرت موسی در حال شبانی، منظره شیخ صنعان و دختر ترسا، نقش حضرت ابراهیم، و نقش درویش جوان. سنگ‌های موجود در این موزه متعلق به سده‌های سوم تا یازدهم هـ. ق است که با انواع خطوط کوفی، ثلث، نستعلیق دیوانی، توقیع، تعلیق- نسخ و... به طرز زیبایی تزیین شده‌است.

موزه شاهچراغ از آثار وقفی مردم به این آستانه، تشکیل شده‌است.

موزه تاریخ طبیعی در اسفند ۱۳۵۳ تأسیس شد، و در اسفند ۱۳۵۹به ساختمان کنونی انتقال یافت. در بخش جانورشناسی موزه ۲۵۰۰ نمونه از بی مهرگان و در قسمت مهره داران، دوزیستان و خزندگان و پرندگان، انواع گوناگون آن‌ها جمع‌آوری شده‌است. در بخش گیاهان زینتی و دارویی بیش از ۶۰ گونه گیاه دارویی، در بخش زمین‌شناسی فسیل ماهی با عمر۷۰ میلیون سال، کانی‌های زینتی، انواع سنگ‌ها و فسیل‌ها قرار دارد. این موزه همچنین دارای بخش آناتومی، تکنولوژی، هنر، کارگاه فنی و تاکسیدرمی و بخش سمعی و بصری و کتابخانه است.