پاندا

پاندای غول پیکر (به انگلیسی: Giant panda) (با نام علمی: Ailuropoda melanoleuca؛ چینی: 大熊猫؛ پین‌یین: dàxióngmāo) که با عنوان خرس پاندا یا پاندا شناخته می‌شود، خرسی است که در نواحی مرکزی و جنوب غربی چین زندگی می‌کند.[1][2] پاندا به سادگی توسط لکه‌های سیاه روی گوش و دور چشم و دور بدنش قابل شناسایی است. این حیوان هرچند در راسته زیستی گوشتخوارسانان قرار دارد؛ اما ۹۹٪ رژیم غذایی آن را گیاه خیزران تشکیل می‌دهد.[3] پانداهایی که در اسارت نگهداری می‌شوند غذاهایی مانند عسل، تخم پرندگان، ماهی، مرکبات، موز، برگ گیاهان و سیب زمینی را هم مصرف می‌کنند.[4][5]

پاندا
پاندا در پارک ملی واشینگتن
وضعیت بقا
آرایه‌شناسی
فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پستانداران
راسته: گوشت‌خوارسانان
تیره: Ursidae
سرده: گربه‌پاها
گونه: A. melanoleuca
نام علمی
Ailuropoda melanoleuca
(David، ۱۸۶۹)
زیرگونه
زیستگاه پاندا در چین

پاندا امروزه فقط در چند کوهستان مرکزی چین عمدتاً در ایالت سیچوآن و در حد کمتری در شاآن‌شی و گانسو زندگی می‌کنند. پانداها زمانی در نواحی کم‌ارتفاع‌تر هم زندگی می‌کردند اما با پیشرفت زمین‌های زراعی و هم‌زمان از بین رفتن جنگل‌ها و برخی از عوامل دیگر پانداها به مناطق مرتفع پناه آوردند.

نسل این جانور به شدت در معرض تهدید است.[6][7] بر اساس گزارش‌ها ۲۳۹ پاندا در چین در باغ وحش و ۲۷ پاندا نیز در باغ وحش‌های بیرون از چین می‌زیستند. همچنین تخمین زده می‌شود حدوداً ۱٬۵۹۰ پاندا در طبیعت زندگی می‌کنند اما یک مطالعه بر اساس تحلیل‌های ژنتیکی تخمین زده که بین ۲٬۰۰۰ تا ۳٬۰۰۰ پاندا می‌تواند در طبیعت وجود داشته باشد و گزارش‌هایی نیز نشان می‌دهند که پانداهای موجود در طبیعت در حال ازدیاد می‌باشند. اما اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست اعتقاد دارد این گزارش‌ها برای بیرون آوردن نام پاندا از جانوران در معرض خطر انقراض کافی نیست.

در حالی که همچنان اژدها نماد ملی و تاریخی چین است در این اواخر پاندای بزرگ نیز به یک علامت و مشخصه برای چین تبدیل شده‌است. تصویر خرس پاندا روی بسیاری از سکه‌های نقره و طلا و پلاتین مربوط به چین مدرن حک شده و حتی تمبر با عکس و اسم خرس پاندا منتشر شده‌است. حالت خوردن گیاه بامبو توسط خرس پاندا به یک نماد صلح‌جویی در مقابل شکارچیان تبدیل شده‌است. گفته شده خرس پاندا یک حیوان اهلی و آموزش‌پذیر است و حمله آن به انسان اغلب به خاطر آزار و اذیتی بوده که از انسان به آن رسیده تا به علت خوی وحشی خود جانور.

طبقه‌بندی جانورشناسی پاندا تا مدت‌ها مورد بحث بود چرا که این حیوان مشخصات خرس‌ها و راکون‌ها را هم‌زمان در خود دارد. اما تحقیقات مولکولی جدید اثبات کرده که پاندا قطعاً نوعی خرس است و نزدیکترین خویشاوند زنده آن خرس عینکی بومی آمریکای جنوبی است.

تمبر پاندا منتشر شده در هنگ کنگ

شکل ظاهری

پوست پاندا سیاه و سفید یخچالی است. نوع بالغ این حیوان طولش به یک متر و نیم و اندازه شانه‌اش ۷۵ سانتیمتر است. نرها ۱۰–۲۰٪ از نوع ماده درشت‌تر هستند. نرها می‌توانند به ۱۱۵ کیلوگرم هم برسند اما ماده‌ها کوچکترند. با این وجود می‌توانند به ۱۰۰ کیلوگرم نیز برسند.

از نظر رنگ‌بندی گوشها و دست‌ها و دور چشم پاندا، سیاه و بقیه بدن سفید است. دانشمندان نمی‌دانند به درستی چرا بدن این خرس به این رنگ درآمده اما حدس می‌زنند که به علت ایجاد توانایی استتار در میان برف و سنگ این‌طور شده باشد. پاندا دندان‌های آسیاب بزرگ با فکی قوی دارد که برای خوردن گیاه بامبو مناسب است. بسیاری از مردم پاندا را حیوانی خپل و بانمک می‌پندارند اما این حیوان نیز می‌تواند به اندازه سایر هم‌نوع‌هایش خطرناک باشد. پنجه پاندا پنج انگشت و یک شست دارد. انگشت شست حیوان برای راحتی درگرفتن و خوردن گیاه بامبو به مرور زمان تغییر شکل یافته‌است. پاندا دومین دم بلند در میان خانواده خرس‌ها را دارد. دم این حیوان ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر است. اولین دم بلند در میان خرسها متعلق به خرس تنبل است. پانداها ۲۰ تا ۳۰ سال عمر می‌کنند.

عادت‌ها

در حیات وحش پانداها جزو جانورانی هستند که بر روی زمین زندگی می‌کنند و وقتشان را به گشت وگذار و در تپه‌ها و تغذیه از گیاه بامبو می‌گذراند. پانداها چه نر چه ماده به تنهایی زندگی می‌کنند و حتی حیوانات ماده حضور یک ماده دیگر در محدوده خود را تحمل نمی‌کنند. پانداها با صداهایی که از خود تولید می‌کنند با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و همچنین با پنجه کشیدن بر درخت و همچنین با بوی ادرار خود محدوده خود را نشانه‌گذاری می‌کنند. این حیوان می‌تواند از درخت بالا برود و در درختان توخالی یا شکاف سنگ‌ها پناه بگیرد اما برای خود لانه دائمی نمی‌سازد. پانداها مانند سایر خرس‌ها به خواب زمستانی نمی‌روند بلکه در زمستان‌ها به ارتفاعات گرمتر نقل مکان می‌کنند. نکته دیگر دربارهٔ پاندا این است که این حیوان بیشتر روی حافظه فضایی تکیه می‌کند تا حافظه دیداری.

پانداها تنها در طول دوران کوتاه جفت‌گیری در کنار همدیگر جمع می‌شوند اما بعد از جفت‌گیری، نر ماده را تنها می‌گذارد و ماده، توله‌اش را به تنهایی بزرگ می‌کند.

تغذیه

پاندا در حال خوردن بامبو

پاندا در رده حیوانات گوشتخوار است و سیستم گوارشی پاندا ویژهٔ خوردن گوشت است و نمی‌تواند به خوبی سلولز گیاهی را هضم و جذب کند؛ اما خوراک غالب این حیوان گیاه و به‌ویژه گیاه بامبو است. البته به دلیل لایهٔ موکوز ضخیم دستگاه گوارش پاندا، این جانور در برابر صدمات ناشی از خرده چوب‌های بامبو مقاوم است ولی به دلیل ناتوانی در جذبی انرژی از سلولوز روزانه بیش از ۳۸ کیلوگرم از گیاهان فیبردار تغذیه کرده و ۱۲ تا ۱۶ ساعت مشغول غذا خوردن هستند. پژوهش‌های فسیل‌شناسی نشان می‌دهند که پانداهای باستانی بین ۲ تا ۷ میلیون سال پیش طی یک دورهٔ کمبود گوشت به گیاهخواری روی آورده‌اند و با مرور زمان و انباشته شدن تغیرات ژنتیکی میل به خوردن گوشت را از دست داده‌اند. امروزه ۹۹٪ از حجم تغذیهٔ پانداها را بامبو تشکیل می‌دهد.[8] مکانیسم احتمالی این پدیده به این شکل است که وقوع جهش‌های ژنتیکی و سپس انتخاب آن در طی فرایند انتخاب طبیعی در اثر فشار تکاملی باعث از دست دادن ذائقه اومامی (یکی از طعم‌های پنج‌گانه شامل ترش شیرین تلخ شور و اومامی) که تمایل و حس غذاهای آبگوشتی می‌باشد گردیده ولذا عادت گوشتخواری از عادات این گونه حذف گردیده‌است https://www.nature.com/articles/d41586-019-00301-y طعم یا ذائقه اومامی توسط یکسری رسپتور دریافت می‌شود که عمدتاً به امینواسید گلوتامات واکنش نشان می‌دهند

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Umami

مطالعات انجام شده نشان داده که طی تکامل این جانور ژن Tas1r1 که مسئول کد کردن رسپتور اومامی در این گونه می‌باشد به یه ژن کاذب pseudo gene تبدیل شده‌است.

https://academic.oup.com/mbe/article/27/12/2669/1071261 پانداها بسیار دقت می‌کنند تا انرژی‌شان بیهوده تلف نشود و به این ترتیب از گذشتن از شیب‌های تند یا عکس‌العمل‌های زیاد نسبت به سایر خرس‌ها پرهیز می‌کنند.

دو خرس پاندا از نظر ظاهر و اندازه صورت و اندازه بدن و حتی میزان خوردن بامبو با هم متفاوت هستند، «راسل سیچون» پژوهشگر آشنا به پاندا مشاهده نموده‌است که: «(پاندا) بیشتر شبیه یک گوریل گیاه‌خوار است و اندازه پایین‌تنه به حجم کلی بدن نشان دهنده سوخت و ساز پایین بدن است. این سطح پایین سوخت ساز بدن و همچنین روش زندگی پاندا به وی اجازه می‌دهد که توسط منابع غذایی ضعیفی چون بامبو بتواند به زندگی ادامه دهد.» پاندا دارای یک آرواره‌ای قوی و دندان‌های آسیای بزرگ است که به وی اجازه می‌دهد به راحتی گیاهان را بخورد.

بر اثر تجارت پر سود الوار پانداها به سوی مناطق مرتفع‌تر رانده شده‌اند و همین خود باعث از بین رفتن مناطق جنگلی و از بین رفتن بامبوها که غذای اصلی پاندا را تشکیل می‌دهند شده‌است و به خاطر این اقدامات از سال ۱۹۷۳ تا ۱۹۸۴ یعنی در حدود تنها ۱۱ سال چیزی حدود ۵۰٪ از تعداد این حیوان کاسته شده‌است.

۲۵ نوع بامبو توسط این حیوان در طبیعت مصرف شده‌است و تنها تعداد کمی از انواع بامبو در ارتفاعات رشد می‌کنند، یعنی همان جایی که پانداها اکنون می‌زیند. برگ‌های بامبو پروتئین زیادی دارند اما ساقهٔ آن از پروتئین کمی برخوردار است. به خاطر شکوفه‌دهی، مرگ و گرده‌افشانی هم‌زمان انواع گیاهان بامبو، پانداها باید حداقل به ۲ نوع بامبو دسترسی داشته باشند تا گرسنه نمانند. اما تا زمانی که پانداها دندان‌های خرس‌مانند خود را حفظ کرده‌اند می‌توانند گوشت، ماهی و تخم پرندگان را در صورت در دسترس بودن بخورند. در باغ وحش‌ها نیز به خرس‌های پاندا بامبو می‌دهند اما مقداری بیسکوییت تقویتی نیز برای حفظ سلامت بهتر به آن‌ها می‌دهند.

تولید مثل

بچه پاندا در ۱۸ روزگی

سابقاً در تکثیر نسل پانداها در اسارت مشکل وجود داشت و آن مشکل عدم تمایل پانداها به برقراری ارتباط جنسی با یکدیگر در اسارت بود[9] و این مشکل دانشمندان را بر آن داشت که راهی برای حل این مشکل بیابند. آن‌ها راه‌هایی چون نشان دادن فیلم نزدیکی پانداها با هم[10] و حتی دادن داروی ویاگرا (تحریک‌کننده جنسی) را امتحان کردند[11] اما نتیجه دلخواه را نگرفتند. از روش‌های ابتدایی دیگر لقاح مصنوعی بود. فقط اخیراً با استفاده از راه‌هایی توانستند هر دو سال یک نوزاد به دنیا بیاورند.[12][13]

توانایی جنسی پانداها از ۴ تا ۸ سالگی شروع و ممکن است تا ۲۰ سالگی ادامه یابد.[14] دوره جفت‌گیری در سه ماه بهار است که ماده‌ها برای ۲ تا ۳ روز که آن هم فقط یک بار در سال است آماده جفت‌گیری می‌شوند.[15] در طول مدت زمان جفت‌گیری ۲ تا ۵ نر برای به دست آوردن یک ماده با هم به رقابت می‌پردازند و نر غالب ماده را به دست می‌آورد. مدت زمان برقراری ارتباط جنسی بسیار کم است و از ۳۰ ثانیه تا ۵ دقیقه طول می‌کشد ولی ممکن است حیوان نر برای اطمینان از حسن انجام کار، عمل لقاح را چند بار تکرار کند. دورهٔ آبستنی ۹۵ تا ۱۶۰ روز طول می‌کشد.[15]

پانداها در نیمی از زایمان‌هایشان، دوقلو به دنیا می‌آورند.[16]

نوزاد پاندا

توله پاندا بین ۹۰ تا ۱۳۰ گرم وزن دارد که یک هشتصدم وزن مادرش است.[17] پاندا بین ۱ تا ۲ توله به دنیا می‌آورد و اگر توله‌ها ۲ تا باشند، پاندای مادر یکی از آن‌ها را رها می‌کند و توله فوراً می‌میرد. فعلاً دانشمندان نمی‌دانند پاندای ماده چگونه و بر چه مبنایی یکی از دو توله را انتخاب می‌کند. شاید توله ضعیف‌تر را رها کند اما چیزی ثابت نشده‌است. پدر هیچ کمکی به بزرگ شدن توله نمی‌کند.

بچه پاندا در ۷ ماهگی

هنگامی که توله به دنیا می‌آید صورتی، بی‌مو و نابینا است[18] و ۶ تا ۱۴ دفعه در روز و هر دفعه تا ۳۰ دقیقه از مادرش شیر می‌خورد. مادر ممکن است ۳ تا ۴ ساعت توله خود را در پناهگاه رها کند و به دنبال غذا خوردن برود و در طول این چند ساعت توله کاملاً بی‌دفاع است. یک تا دو هفته بعد از تولد، نقاطی از پوست که قرار است سرانجام خز سیاه درآورد، تغییر رنگ داده و سیاه می‌شود. مقدار کمی رنگ صورتی ممکن است روی خز توله به وجود آید که حاصل واکنش شیمیایی بین آب دهان مادر و خز توله است. یک ماه پس از تولد، رنگ توله کامل می‌شود اما هنوز نمی‌تواند راه برود، بلکه تنها در ۷۵ تا ۹۰ روزگی شروع به خزیدن می‌کند.[17] مادر با غلتاندن و کشتی گرفتن با توله‌اش بازی می‌کند. توله تا ۶ ماه فقط شیر می‌خورد و تازه بعد از شش ماهگی می‌تواند تنها مقدار کمی بامبو بخورد. به هر حال شیر مادر تا ۱ سالگی مهم‌ترین منبع غذایی توله به حساب می‌آید. توله در پایان یک سالگی به ۴۵ کیلوگرم می‌رسد و تا یک سال و نیم - دو سالگی با مادر زندگی می‌کند. مدت زمان بین دو زایمان برای خرس پاندای ماده ۲ سال است و بعد از ۲ سال از زایش نوزاد، دوباره آماده جفت‌گیری و تولد نوزاد بعدی می‌شود.

نام

هیچ منبع قطعی در مورد مبدأ نام پاندا در انگلیسی وجود ندارد و نزدیکترین احتمال این است که از واژه تبتی «پونیا» که احتمالاً به خاطر انگشت شست تغییریافته خرس پاندا است، گرفته شده باشد. در غرب نام پاندا در اصل تنها برای پاندای قرمز که حیوانی دیگر و بسیار کوچک‌تر از خرس پاندا است، به کار می‌رفت. تا زمان شناخته شدن رابطه خویشاوندی بین خرس پاندا و پاندای قرمز، خرس پاندا با نام‌های خرس خالدار یا خرس ابلق شناخته می‌شد. پیش از آن مجموعه‌ای از نوشته‌های چینی، ۲۰ نام مختلف را برای این حیوان استفاده کرده بودند که یکی از آن‌ها که حتی امروزه هم به کار می‌رود، «خرس گربه‌ای بزرگ» یا تنها «خرس بزرگ» که ممکن است این اسم به خاطر شباهت مردمک چشم خرس پاندا به چشم گربه باشد، چراکه هر دو عمودی هستند. در برخی از جاها در استان‌های چین از نام‌های کهن مانند «خرس خالدار» یا «خرس بامبو» استفاده می‌شود. در تایوان نام تازه‌اش، «خرس گربه‌ای» است که در اینجا گربه، صفت است و خرس اسم و چون از لحاظ دستوری درست است، تلاشی برای دگرگون کردن آن نمی‌شود.

نگارخانه

منابع

  1. Lindburg, Donald G.; Baragona, Karen (2004). Giant Pandas: Biology and Conservation. University of California Press. ISBN 0-520-23867-2.
  2. Swaisgood, R. ; Wang, D. ; Wei, F. (2016). "Ailuropoda melanoleuca". IUCN Red List of Threatened Species. IUCN. 2016: e.T712A45033386. Retrieved 5 September 2016.
  3. Quote: "Bamboo forms 99 percent of a panda's diet", "more than 99 percent of their diet is bamboo": p. 63 of Lumpkin & Seidensticker 2007 (as seen in the 2002 edition).
  4. "Giant Panda". Discovery Communications, LLC. Archived from the original on 7 January 2010. Retrieved 8 August 2010.
  5. "Giant Pandas". National Zoological Park. Retrieved 7 November 2010.
  6. "Global Species Programme – Giant panda". World Wildlife Fund. 14 November 2007. Archived from the original on 4 July 2008. Retrieved 22 July 2008.
  7. "Four out of six great apes one step away from extinction – IUCN Red List". 4 September 2016. Archived from the original on 8 September 2016. Retrieved 17 December 2017.
  8. «نجات سیاه و سفیدهای دوست داشتنی». سید علی اکبر رضوی. دانستنیها (۱۸۳): ۴۱. ۲۴ تیر ۱۳۹۶.
  9. "National Zoo's Giant Panda Undergoes Artificial Insemination". NBC. Associated Press. 19 March 2008. Retrieved 13 April 2008.
  10. Prapanya, Narunart (25 January 2006). "'Panda porn' to encourage mating". Time Warner. Retrieved 13 April 2008.
  11. "Pandas unexcited by Viagra". BBC News. BBC. 9 September 2002. Retrieved 13 April 2008.
  12. Warren, Lynne (July 2006). "Pandas, Inc". National Geographic. Retrieved 10 April 2008.
  13. "Panda behavior & habitat". World Wildlife Federation China. Archived from the original on 7 June 2008. Retrieved 16 June 2008.
  14. "Giant Panda Reproduction" (PDF). National Zoological Park. Archived from the original (PDF) on 27 May 2008. Retrieved 13 April 2008.
  15. Kleiman, Devra G. "Giant Panda Reproduction". Archived from the original on 7 August 2008. Retrieved 14 April 2008.
  16. Ruane, Michael E.; Koh, Elizabeth; Weil, Martin (23 August 2015). "National Zoo's giant panda Mei Xiang gives birth to two cubs hours apart". Washington Post. Retrieved 24 August 2015.
  17. "Giant Panda". Encyclopædia Britannica Online. 2010. Retrieved 9 August 2010.
  18. Dudley, Karen (1997). Giant Pandas. Untamed world (illustrated ed.). Weigl Educational Publishers. p. 26. ISBN 0-919879-87-X.

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Giant_Panda». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۹ اوت ۲۰۰۸.

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ پاندا موجود است.
اطلاعات مرتبط در ویکی‌گونه: Ailuropoda melanoleuca
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.