تاج‌السلطنه
تاج‌السلطنه دختر ناصرالدین شاه قاجار (۱۳۰۱ هجری قمری- ۱۳۵۴، تهران) از مدافعان انقلاب مشروطه و عضو انجمن حریت نسوان بود[3] و به نوشتن خاطرات خود علاقه داشت. بخش‌هایی از خاطرات او به نام «خاطرات تاج السلطنه» برجا مانده که وسعت اطلاعات او را نشان می‌دهد و منبع تاریخی بااهمیتی است. وی از مشروطیت، حقوق زنان، آزادی، برابری و قانون دفاع کرده[4] و انتقادهایی جدی به وضعیت حکومت و سلطنت برادرش، مظفرالدین‌شاه قاجار داشت و بسیاری از مشکلات کشور را حاصل عدم کفایت شاهان قاجار می‌دانست. همچنین با شاعران آزادی‌خواهی همچون میرزاده عشقی ارتباط داشت و عارف قزوینی در ابیاتی او را ستوده[4] است.
| تاج‌السلطنه | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| شاهزاده قاجاری | |||||
 تاج‌السلطنه در روز نامزدی‌اش (۱۳۱۱ قمری، در ده سالگی) | |||||
| زاده | اواخر سال ۱۳۰۱ (قمری) ۱۸۸۴ (میلادی) ۱۲۶۲ هجری شمسی | ||||
| درگذشته | ۱۳۵۴ (قمری) احتمالاً ۲۵ ژانویه ۱۹۳۶ (میلادی) ۱۳۱۵هجری شمسی، 52 سال تهران | ||||
| آرامگاه | |||||
| همسران |
| ||||
| |||||
| پدر | ناصرالدین شاه | ||||
| مادر | توران السلطنه | ||||
زندگی
تاج‌السلطنه در اواخر سال ۱۳۰۱ هجری قمری (برابر با ۱۸۸۴ میلادی) متولد شد و والدینش توران‌السلطنه و ناصرالدین‌شاه بودند. تاج‌السلطنه در هفت سالگی به مکتب رفت. علاوه بر تسلط بر زبان فارسی، عربی و فرانسه را نیز به خوبی آموخت. او در ده سالگی ازدواج ناموفقی با حسن خان سردار شجاع، پسر شجاع‌السلطنه داشت و دخترانش از او گرفته شدند و نزد پدر و نامادری ماندند.[3][4]
| از سلسله مباحث |
| ایران قاجاری (۱۷۹۶–۱۹۲۵) |
|---|
.svg.png.webp) |
 درگاه ایران |
تاج‌السلطنه در زمان حیاتِ پدرش، ناصرالدین شاه، بسیار مورد توجه او بود اما بعد از مرگ پدرش مورد نفرت مظفرالدین شاه قرار گرفت چرا که از مشروطه‌خواهان طرفداری میکرد و از روش تربیت در دربار و اختلاف طبقاتی دوران قاجار و رفتار درباریان انتقاد میکرد.[3]
او درعرصه حقوق زنان پیشگام بود و در کتاب خاطرات خود بر موضوعاتی همچون حق تحصیل و کار زنان و اهمیت این نکات در بهروزی جامعه میپردازد. وی همچنین از بنیانگزاران مهم انجمن حریت نسوان بود، انجمنی که مخفیانه با هدف پیشبرد برابری حقوق زنان تشکیل یافته بود. تاج السلطنه به صورت پنهانی در جلسات این گروه حضور میافت و یک دفعه راه پیمایی زنان را به مجلس ایران رهبری کرد. او از حامیان پر و پا قرص جنبش مشروطه بود.
تاج السلطنه یک نویسنده، نقاش و روشنفکر بود که هفته ای یک بار در خانه خود مجالس ادبی برگزار میکرد. او به شدت منتقد نظام سلطنتی از جمله پدر خود ناصرالدین شاه و برادر خود مظفرالدین بود و شاهان بی کفایت را برای بسیاری از معضلات ایران مقصر میدید. او به عنوان زنی صریحا تغییر خواه و دموکراسی طلب جایگاهی یگانه داشت.
خاطرات او اولین بار ۶۰ پس از مرگش منتشر شدند. هم اکنون دست نوشته های او در کتابخانه ملی ایران نگهداری میشوند و کتاب خاطراتش به زبان انگلیسی ترجمه و چاپ شده است.
به غیر از کتاب «خاطرات تاج‌السلطنه» که به شکل نسخه خطی بوده و در مدت اندکی پس از نگارش آن، نسخه‌برداری و در سطح جامعه پراکنده شده، کتاب دیگری از او نیز با عنوان «سرگذشت شاهزاده خانم ایرانی» در سال ۶۱ منتشر شد البته این کتاب قبل از انتشار، در سال ۱۳۰۶ به شکل پاورقی در روزنامه کوشش منتشر شده بود.[5]
کتاب خاطرات تاج‌السلطنه
بخش‌هایی از کتاب خاطرات تاج‌السلطنه («تاریخ حالات ایام زندگانی خانم تاج السلطنه») در ۱۳۶۲ با نظارت منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان در تهران منتشر شده‌است. او در این خاطرات، عقاید خود را نوشته‌است که وسعت اطلاعات او را نشان می‌دهد. وی از مشروطیت، حقوق زنان، آزادی، برابری و قانون دفاع کرده‌است. کتاب خاطرات تاج‌السلطنه ارزش تاریخ‌شناختی زیادی نیز دارد زیرا اطلاعات روشنی دربارهٔ پنج سال آخر سلطنت ناصرالدین شاه و دربار ناصری و مظفری دارد و دربارهٔ رویدادهای مهمی مانند واقعه رژی، قتل ناصرالدین شاه، غارت خزانه پس از او، سلطنت مظفرالدین شاه، نقش سیدجمال الدین اسدآبادی و امین السلطان نوشته‌است. از این کتاب دو نسخه خطی در دست است که نسخه قدیمی تر به خط حاج یمین‌الملک است و در سال ۱۳۳۲ قمری، یعنی مدت کوتاهی پس از نگارش خاطرات توسط تاج السلطنه، از روی نسخه اصلی استنساخ شده است. بخش‌هایی از متن اصلی کتاب تا کنون پیدا نشده‌است.[4][6]
موسیقی
تاح‌السلطنه به فراگرفتن موسیقی هم علاقه‌مند بود پیانو را از مفخم‌الممالک، نوازندۀ تار و پیانو آموخت. تصنیف «نادیده رُخَت» در بیات اصفهان از او به جا مانده‌است.[7]
پانویس
- جلالی، نادره (تابستان ۱۳۸۲). «نقدی بر آخرین چاپ خاطرات تاج‌السلطنه» (PDF). آیینه میراث (دوم). دریافت‌شده در ۲۹ مرداد ۱۳۹۶. تاریخ وارد شده در
|سال=، عدم تطابق|سال= / |تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - دنیای زنان در عصر قاجار، مصاحبه با تاج ایران ضرغامی: بخش اول و بخش دوم
- بامداد، بدرالملوک. ص. ۱۲
- منیژه ربیعی. تاج السلطنه در دانشنامه جهان اسلام
- مقاله فمینیسم ایرانی از منظر تاج‌السلطنه در ماهنامه خبری تحلیلی مهرنامه، خرداد 1395
- مجله راهنمای کتاب، شماره ۷ و ۸، سال ۱۲، مهر و آبان ۱۳۴۸، ص۳۴۰
- ملکی، توکا (۱۳۸۰). زنان موسیقی ایران از اسطوره تا امروز. کتاب خورشید. ص. ۱۴۹. شابک ۹۶۴۷۰۸۱۰۶۵. پارامتر
|تاریخ بازیابی=نیاز به وارد کردن|پیوند=دارد (کمک)
منابع
- بامداد، بدرالملوک (۱۳۴۸)، زن ایرانی از انقلاب مشروطه تا انقلاب سفید
- فرخ‌زاد، پوران (۱۳۸۱)، کارنمای زنان کارای ایران (از دیروز تا امروز)، تهران: نشر قطره، شابک ۹۶۴-۳۴۱-۱۱۶-۸
پیوند به بیرون
- تاج‌السلطنه، دختر ناصرالدین‌شاه قاجار خاطرات تاج‌السلطنه - بخش اول
- دختری که مطرح‌ترین زن منتقد دوره قاجار بود خبر آنلاین
- تاج السلطنه در دانشنامه جهان اسلام
- تاج السلطنه در دانشنامه ایرانیکا
| پایههای موسیقی |
|  | |||
|---|---|---|---|---|---|
| نوازندگان و موسیقیدانان |
| ||||
| آواز خوانان |
| ||||
| تصنیفها | |||||
| سایر افراد | |||||
 رده  الگو  درگاه | |||||