بهمن میرزا بهاءالدوله
بهمن میرزا ملقب به بهاءالدوله (۲۳ شوال ۱۲۲۶ برابر با نوامبر ۱۸۱۱−؟) پسر سی و هفتم فتحعلی شاه و برادر تنی سیف‌الله میرزا بود. در تولد او آمده است :" گنجور خزانه شوکت و جلال، مقالید ابواب دولت و اقبال، نواب بهمن میرزا در شب یکشنبه، بیست و سیم شهر شوال المکرم سنه هزار و دویست و بیست و شش، از خزانه غیب، لولوء وجودش رونق ده بحر هستی آمد". [1]
ردیف دوم از راست به چپ: یکی از خویشاوندان بهاءالدوله، جهانسوز میرزا، میرداماد (با سرداری ترمه)، محمد مصدق (جوان با لباس سفید)
ردیف سوم از راست به چپ: تاج‌الدین میرزا پسر کیومرث میرزا عمیدالدوله، ساسان میرزا بهاءالدوله، فریدون میرزا (با ریش سفید)، عبدالحسین میرزا فرمانفرما، جمشید میرزا، جهانگیر میرزا پسر سیف‌الله میرزا
مادر بهمن میرزا گلبدن خانم خازن‌الدوله از زنان محبوب و خزانه دار حرم فتحعلی شاه بود.[2]
بهمن میرزا در زمان سلطنت پدرش حاکم استرآباد بود و این خطه را با نیابت مهدیقلی خان قاجار دولو اداره می کرد [3]. در سال ۱۲۵۲ هجری قمری (۱۸۳۶ میلادی) بر اثر شکایات مردم کاشان از حکومت عباسقلی معتمدالدوله جوانشیر به حکومت آن شهر برگزیده شد. اما محمدشاه در همان سال او را برکنار و مصطفی خان سمنانی را حاکم کاشان کرد. از آن پس بهمن میرزا در رکاب شاه بود تا در سال ۱۲۵۴ به جای خانلر میرزا حاکم یزد شد. او در این مقام کوشید آقاخان را که در کرمان شورش کرده بود، سرکوب کند. آقاخان به مهریز گریخت و در کالمند با سپاه بهاءالدوله که توسط مصطفی خان سمنانی فرماندهی می‌شد رودرو شد و شکستش داد. در نتیجه بهمن میرزا به یزد فرار کرد و آقاخان به کرمان بازگشت.[4]
بهمن میرزا به جمع آوری کتب علاقه مند بود. او همچنین خاطراتی نوشته است که حاوی نکاتی از تاریخ قاجار است.[2]
فرزندان
بهمن میرزا صاحب چهار پسر و دو دختر بود. نوادگان او نام خانوادگی جهانسوزی بر خود نهادند.[5] یکی از دختران او حاجیه همایون سلطان (هما) خانم به ازدواج قهرمان میرزا پسر عباس میرزا درآمد و صاحب پسری شد، کیومرث میرزا عمیدالدوله که احترام‌الدوله دختر محمدشاه را به زنی گرفت. حاجیه هماخانم پس از فوت قهرمان میرزا، با فیروز میرزا فرمانفرما پسر دیگر عباس میرزا ازدواج کرد و صاحب فرزندانی شد، از جمله عبدالحسین میرزا فرمانفرما.
ساسان میرزا، یکی از پسران بهمن میرزا، لقب بهاءالدوله داشت و به لَلِگی معین‌الدین میرزا ولیعهد ناصرالدین شاه که مادرش خجسته خانم تاج‌الدوله دختر سیف‌الله برادر بهمن میرزا بود، منصوب شده بود.
آهو جهانسوز شاهی (سارا شاهی) مُدل و بازیگر ایرانی ساکن آمریکا از نوادگان بهمن میرزا می باشد.
منابع
- گلشن محمود، نوشته محمود میرزا قاجار، در "گنجینه بهارستان" ، به کوشش سید سعید میر محمد صادق، کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران، 1384، ص. 234
- ʿA. Navāʾī. «BAHMAN MĪRZĀ». Encyclopædia Iranica. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ شهریور ۱۳۹۱.
- روزنامه خاطرات بهمن میرزا بهاءالدوله،به کوشش بهمن بیانی و مجید عبد امین،انتشارات دکتر محمود افشار، تهران، 1399 خورشیدی
- ربیعی، منیژه. «بهمن میرزا». Encycدائره‌المعارف بزرگ اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ ژوئیه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱ شهریور ۱۳۹۱.
- صدر التواریخ، محمدحسن خان اعتماد السلطنه، به کوشش محمد مشیری، ص. 132، انتشارات روزبهان، تهران، 1357 خورشیدی
- اتحادیه، منصوره (۱۳۸۸). زنانی که زیر مقنعه کلاه‌داری کردند، زندگانی ملک تاج خانم نجم‌السلطنه. تهران: نشر تاریخ ایران. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۶۰۸۲-۶۱-۸.