میرزاحسن تبریزی

در زمان آغار جنبش مشروطه وی مجتهد طراز اول در تبریز بود و احکام شرعی و قضائی که صادر میکرد از طرف حکومت و مردم واجب تلقی میگردید. او همانند سایر علما در ابتدا موافق مشروطه و کمک‌رسان آن بود ولی به‌تدریج با وقایعی که پیش آمد به صف مخالفین پیوست.

بعد از تبعید برادرزاده وی از طرف انجمن تبریز، هنوز وی مقاومتی از خود نشان نداد ولی در جریان واقعه قراچمن که به دنبال اجرای حکم وی که بدرفتاری و قتل و خانه سوزی عمال حکومت را در پی داشت، شورش مردم به تحریک عواملی از اعضاء انجمن باعث ایجاد دو تیرگی بین او و مشروطه خواهان گردید و عاقبت به تبعید وی از تبریز منجر شد. پس از چندی با حمایت سیدعبدالله بهبهانی و سایر علما درخواست مراجعت وی به تبریز مطرح و از طرف انجمن موافقت شد و استقبال کم نظیری در برگشت وی به عمل آمد.

با تشدید اختلاف محمد علی شاه و مشروطه طلبان تبریز، بار دیگر وی با تشکیل انجمن اسلامیه وبا درخواست مشروعه به جای مشروطه به همراه علمای دیگر به مخالفت‌های خود با مشروطه طلبان ادامه داد.

پس از ترک قوای روس و نیز در زمان قیام شیخ محمد خیابانی، مجتهد به دعاوی حقوقی و شرعی مشغول بود و طی بیاننامه‌ای که در روزنامه تجدد ارگان حزب دمکرات انتشار داد همه مردم آذربایجان را به برادری و همکاری و حفظ اسلامیت و حفظ مشروطیت خواند و روزنامه نوشت « مجتهد ما با مشروطیت آشتی کرد ».

• مجتهدی، مهدی. رجال آذربایجان انتشارات زرین چاپ تهران چاپ اول صفحه۱۱۸
• رهدار، احمد (۳۱ تیر ۱۳۸۵). «آیت‌الله میرزا حسن مجتهد تبریزی مشروعه خواهی غریب در میان در مشروطه خواهان سکولار تبریز». پایگاه حوزه. دریافت‌شده در ۱ دی ۱۳۹۰.