موسی معروفی
موسی مَعروفی (زادهٔ ۱۲۶۸ در تهران – درگذشتهٔ ۷ شهریور ۱۳۴۴در تهران) موسیقی‌دان، نوازندهٔ تار، مُدرس و گِردآورندهٔ ردیف موسیقی ایرانی بود. وی پدر جواد معروفی بود.
| موسی معروفی | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات پس‌زمینه | |
| نام شناسنامه‌ای | موسی معروفی |
| نام(های) دیگر | موسی خان |
| زاده | ۱۲۶۸ تهران |
| درگذشته | ۷ شهریور ۱۳۴۴ تهران |
| ژانر | موسیقی سنتی ایرانی |
| ساز(ها) | تار |
| استاد(ها) | یوسف صورتگردرویش خانعلینقی وزیری |
زندگی هنری
موسی مَعروفی در سال ۱۲۶۸در خانواده‌ای متدین و علاقه‌مند به موسیقی در تهران به متولد شد. او فرزند محمد اسماعیل‌خان امین‌الملک و برادرزاده میرزا علی‌اصغر اتابک صدراعظم ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه بود.[1] در کنار تحصیلات سنتی، نواختن سه‌تار را نزد «یوسف صورتگر» که از عکاسان دربار ناصری بود آغاز کرد. سپس از محضر استادان آن زمان از جمله درویش‌خان بهره برد. او با پشتکار و تمرینِ بسیار به درجه‌ای از نوازندگی رسید که موفق شد نشان «تبرزین طلا» را از درویش‌خان دریافت نماید. وی هم‌چنین نزد «حسین هنگ‌آفرین» به فراگیری «نت» پرداخت. در سال ۱۳۳۰ کتاب دستور مقدماتی تار و سه‌تار توسط موسی معروفی، نصرالله زرین‌پنجه و روح‌الله خالقی برای سال اول هنرستان موسیقی ملی، تنظیم و به چاپ رسید.[2][3] در سال ۱۳۰۲ به مدرسه موسیقی «علی‌نقی وزیری» راه یافت و بر آموخته‌های خود افزود.
او از نوجوانی در این فکر بود تا ردیف موسیقی سنتی ایران را نت برداری کند. برای این منظور بعدها با تمامی استادان آن دوران تماس گرفت تا این کار را به انجام برساند. موسی معروفی با تکیه بر ردیف میرزا آقا حسینقلی و میرزا عبدالله و استفاده از نوشته‌های علی‌نقی وزیری ردیفی را گردآوری کرد که در سال ۱۳۴۲ منتشر شد. بنا به پیشنهاد موسی معروفی، سلیمان روح‌افزا نوازنده تار، ردیف مذکور را از روی نُت با تار اجرا و ضبط کرد.[4]
او در سال‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۷ به همراهِ «ابوالحسن صبا» ، «مشیر همایون شهردار» و چند هنرمند دیگر به خارج از کشور سفر کرد و صفحاتی را ضبط نمود.
ردیف جواد معروفی که تحت عنوان «ردیف موسیقی ایران برای پیانو» تدوین شده و در ۴ نوار کاست نیز اجرا شده، برگرفته از ردیف پدرش موسی خان معروفی است.
موسم گل مشهورترین قطعه‌ای است که از موسی معروفی به یادگار مانده، وی این تصنیف را در مایهٔ دشتی بر اساس ملودی مازندرانی روی شعری از وحید دستگردی ساخت و قمرالملوک وزیری نخستین بار آن را در سال ۱۳۱۹ اجرا کرد.[5]
فعالیت‌های هنری
از جمله فعالیت‌های هنری موسی معروفی به موارد زیر می‌توان اشاره نمود:
گردآوری ردیف موسیقی ایرانی، تدریس در هنرستان موسیقی ملی، همکاری با ارکستر رادیو در بدو تأسیس
پانویس
- «تار موسی معروفی-یحیی زرپنجه». موسسه فرهنگی هنری ماهور. دریافت‌شده در ۲۹ اوت ۲۰۱۵.
- «برگهائی از تاریخ موسیقی ایران». حوزه هنری استان مرکزی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ سپتامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۰۳.
- خالقی، روح‌الله (۱۳۳۰). دستور مقدماتی تار و سه‌تار. تهران: انجمن ملی.
- مهدی برکشلی، ردیف هفت‌دستگاه موسیقی ایرانی، مؤسسه فرهنگی-هنری ماهور
- امیر رستاق. «موسی معروفی: نغمه‌سرای دوره حزن». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۳۰ اوت ۲۰۱۵.
منابع
- عنایت الله شکیباپور (۱۳۴۸)، اطلاعات عمومی، کتابفروشی اشراقی، ص. ۶۳
- هنر و موسیقی
- «موسی معروفی: نغمه‌سرای دوره حزن». بی‌بی‌سی فارسی.
- نصیری فر، حبیب‌الله (۱۳۸۳). مردان موسیقی سنتی و نوین ایران (جلداول). تهران: نگاه. صص. ۵۹ و ۶۰ و ۶۱ و ۶۲. شابک ۹۶۴-۶۱۷۴-۱۴-۰.
| پایههای موسیقی |
|  | |||
|---|---|---|---|---|---|
| نوازندگان و موسیقیدانان |
| ||||
| آواز خوانان |
| ||||
| تصنیفها | |||||
| سایر افراد | |||||
 رده  الگو  درگاه | |||||