بافت (کرمان)

قدمت بافت به بیش از ۱٬۰۰۰ سال می‌رسد. به‌طوری‌که از حفاری‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی بر می‌آید بنای شهر قدیم بافت که در ناحیهٔ جنوبی شهر کنونی قرار دارد منسوب به هفتصد سال پیش بوده و شهر نو در حدود دویست سال پیش ساخته شده‌است.

سازمان جهانی بهداشت: بافت یکی از ۱۰۰۰ شهرپاک دنیا

مارکوپولو، جهانگرد معروف از بافت عبور کرده‌است.

گفته شده‌است که مردم این سرزمین در قدیم در جایی به نام دشتاب زندگی می‌کردند، اما در مورد زمان انتقال آن‌ها به بافت، در منابع مطلبی نیامده‌است. بافت از جمله شهرهایی بوده که مارکوپولو از طریق آن به کرمان مراجعت کرده‌است. اشرف افغان نیز پس از شکست یافتن از نادرشاه، به جهرم، لار، سیرجان و بافت رفته‌است. در زمان آقا محمدخان قاجار قلعهٔ رابر در شهر رابر توسط باباخان برادرزادهٔ وی محاصره و تسخیر شد.[10] بخشی از مردم بافت در سالیان دور از استان فارس به این شهر مهاجرت کرده‌اند. به نظر گابریل، احتمالاً اسکندر، در بازگشت از مشرق ایران، از طریق گلاشکرد، در پنجاه کیلومتری مغرب کَهنوج، از مسیر صوغان و بافت به سیرجان رفته‌است (ص ۳۱). نخستین بار، صاحب حدودالعالم در ۳۷۲ از بافت نام برده و بافت و خیر (احتمالاً خَبْر) را دو شهرک آبادان و با نعمت از کرمان معرفی کرده‌است (ص ۱۲۶). هنگامی که ملکشاه سلجوقی در جیرفت درگذشت (۵۶۲)، پسر و جانشین او، ملک بهرام، از راه بافت روانهٔ بردسیر (شهر کرمان) شد (افضل الدین کرمانی، ص ۶۶). به نوشتهٔ محمدبن ابراهیم (ص ۸۲)، در ۵۷۰، اتابک محمد از راه بافت به جیرفت رفت و در ۵۹۴، غُزان، پس از شکست از نصرت‌الدین اتابک، سردار هندوخان پسر خوارزمشاه، به بافت و سیرجان عقب نشستند (همان، ص ۱۹۵). بافت در اوایل سدهٔ هفتم، پیش از حملهٔ مغول، از بلاد و نواحی کرمان و شهری آباد و نامدار بوده‌است (افضل‌الدین کرمانی، ص ۱۳۲). در همان زمان، بافت در معجم البلدان (ج ۱، ص ۴۷۴)، به صورت «بافد» و از شهرهای کرمان در راه شیراز ذکر شده‌است. به قول شیندلر، مارکوپولو در نیمهٔ سدهٔ هفتم هنگام بازگشت به کرمان، از راه بافت سفر کرده‌است (سایکس، ص ۳۰۳). در ۷۶۸، شاهزاده قطب‌الدین اویس به حوالی بلوک اقطاع (بافت) آمد (عبدالرزاق سمرقندی، ج ۱، ص ۳۹۰). در ۷۸۵، سلطان احمد، حاکم کرمان، پس از گذراندن چند روز در بافت، برای درهم شکستن شورشی که حیدر نامی آن را رهبری می‌کرد، به کرمان بازگشت (میرخواند، ج ۴، ص ۵۸۹). در ۸۵۷، میرزا سلطان سنجر، پس از به بند کشیدن یاراحمد، به بلوک اقطاع رفت (ژان اوبن، ج ۲، ص ۱۲۴–۱۲۶). در ۸۵۸، الوند بیگ بن اسکندر میرزا بن قره‌یوسف ترکمان از خراسان به جیرفت و رودبار آمد. محمود فارسی، پس از تسلیم منطقه به وی، در بلوک اقطاع اقامت گزید (روملو، ص ۳۴۴). در ۱۱۳۲، سپاهیان محمود افغان، پس از تسخیر کرمان، با قزلباش‌ها وارد نبرد شدند. سالار عسکرِ بلوکِ اقطاع نیز به قزلباش‌ها پیوست (مرعشی صفوی، ص ۵۴). در ۱۱۳۸، سالار عسکر بلوک اقطاع (بافت) با سید احمدخان مصاف داد (مرعشی صفوی، ص ۶۸–۶۹). در ۱۲۰۷، فتحعلی‌خان قاجار (بعدها فتحعلی شاه)، به فرمان شاه قاجار، قلعهٔ رابر را در رابر محاصره و تسخیر کرد (وزیری کرمانی، ص ۱۴۱–۱۴۲). در ۱۳۱۰ ه‍. ش، قصبهٔ بافت مرکز اقطاع به‌شمار می‌آمد (کیهان، ص ۲۵۲–۲۵۴). در ۱۳۲۱ ش، قصبهٔ بافت ۵۵۴، ۲تن جمعیت داشت و دارای ۲۲ دهستان بود که اغلب دهستان‌های امروزی شهرستان بردسیر جزو آن قید شده‌است. (ایران. وزارت کشور، ج ۲، ص ۳۸۳–۳۸۶).

در سدهٔ اول هجری و در دورهٔ صفاریان، بافت یکی از حوزه‌های سیرجان بوده‌است. در اواخر سدهٔ چهارم و اوایل سدهٔ پنجم هجری به بخش‌هایی از بافت و حومهٔ اقطاع می‌گفتند و در دورهٔ سلجوقیان، افرادی از فرزندان ملک قاوَرد یا همان سلجوقیان کرمان دررابر ساکن شدند و بر مردم آنجا حکمرانی می‌کردند. در دورهٔ قراختائیان یکی از حکمرانان کرمان، حکمرانی بافت و ارزوئیه را به جلال‌الدین بن سلطان قطب‌الدین واگذار کرد. در دورهٔ آل مظفر برخی پادشاهان در بافت و ارزوئیه به جنگ مشغول بوده و جنگ امیر مظفر با شیخ ابواسحاق در بافت روی داده‌است. در دورهٔ صفویه، افشارها به سرکردگی درگاه قلی بیگ حاکم بافت گردند و بر همین اساس به بافت در آن زمان اقطاع افشار می‌گفتند. هنگامی که نادرشاه افشار به کرمان آمد، دستور داد سر از تن خاندان قلی‌بیگ جدا کردند. در دوران زندیه، هزار سوار و تفنگچی کریم خان زند به سرکردگی نضیرخان لاری حاکم لار که قصد تصرف کرمان را داشت، ابتدا وارد ارزوئیه و از آنجا به اقطاع آمدند و سپس به قصد تصرف کرمان از بافت رفتند. در دورهٔ قاجار و قاجاریه، بافت به صورت ملوک‌الطوایفی اداره می‌شد و هر ناحیه‌اش برای خود کلانتر یا کدخدایی داشته‌است. میرزا حسین وزیر، علی محمد خان، عدل السلطان، ملا غلامحسین خان بافتی (امین الرعایا)، صمدالله شیبانی (امین دیوان) و مرآت اسفندیاری از آن جمله حاکمان و کلانتران بوده‌اند. در اواخر همین دوره بخش وسیعی از بافت تحت نفوذ غنجعلی خان افشار، ایلخان بزرگ قرار گرفت و پس از او حاکمیت اقطاع و افشار به برادرش ه‍ژبرالسلطنه واگذار شد. افراد دیگری مانند مرتضی قلی‌خان سرهنگ، میرزا خان سرتیپ و فرزندش احمد علی خان ایلخانی نیز حاکم بافت بوده‌اند. خلاصه آنکه در دورهٔ قاجاریه، افشارها نقش مهمی در حکومت داشتند و در سال ۱۲۰۷ ه‍.ق به دستور آقامحمدخان قاجار، فتحعلی شاه به قصد تصرف کرمان عازم می‌شود و نخست به سیرجان و از آنجا به بافت ورود پیدا می‌کنند. گروهی از ریش سپیدان و بزرگان از جمله، آخوند ملا محمد صالح بافتی، حیدر خان هشونی و امیر باقر گوغری به گرمی از او و سپاهش استقبال کردند تا اینکه فتحعلی شاه حکمرانی بافت را به میرزا حسین پسر آقا علی واگذار کرد و به رابر حمله‌ور شد، مردمرابر به سختی با او مقابله کردند ولی در نهایت قلعهٔ رابر به محاصره و تصرف فتحعلی شاه درآمد.[11]

سراسرنمای نقشه ایران در ۱۸۱۴میلادی. بافت جزئی از ایالت بزرگ کرمان بوده‌است

بافت در ۱۵۶ کیلومتری مرکز استان کرمان، یکی از مرتفع‌ترین و خوش آب و هواترین شهرهای استان کرمان و ایران می‌باشد.[12] شهر بافت با ارتفاع ۲٬۲۸۰ متر از سطح دریا مرتفع‌ترین شهر جنوب ایران و مرتفع‌ترین شهر بالای ۲۵ هزار نفر جمعیت ایران محسوب می‌شود. قرارگیری در ارتفاع زیاد و همجواری با کوه شاه سبب اعتدال هوای این شهر در تابستان شده‌است. این تعادل آب و هوایی و وجود رودهای بزرگ و پرآب آسیاب جفته و زردشت سبب شکل‌گیری تمدن باستانی حوزهٔ هلیل‌رود در شهرستان بافت شده‌است. شهر کنونی بافت ۱٬۲۰۰ سال قدمت تاریخی دارد اما قدمت نقاطی از شهرستان بافت به پنج هزار سال پیش از میلاد می‌رسد.

سراسرنمای شهربافت، بام کویرایران در تابستان

جمعیت شهر در سال ۱۳۳۵ تعداد ۳٬۸۶۱ نفر بوده و در سال ۱۳۶۵ جمعیت ۱۷٬۲۲۹ نفر و آخرین سرشماری سال ۱۳۸۶ جمعیت شهر ۳۸٬۲۰۰ نفر را در خود جای داده بود. در سال ۱۳۸۷ خورشیدی درجه شهرداری ۷ و کارکنان شهرداری بافت یکصدو شصت نفر بود.[17] جمعیت کنونی شهر بافت نزدیک به۳۵٬۰۰۰ نفر بر اساس سرشماری سال ۹۵ می‌باشد.[2]

بافت شهری کوهپایه‌ای با ارتفاع حدود ۲٬۳۰۰ متر است که در کنارهٔ رشته‌کوه ایران مرکزی و در دامنهٔ کوه شاه قرار گرفته‌است. رود بافت از کنارهٔ خاوری شهر می‌گذرد و باغ‌های حاشیهٔ شهر را آبیاری می‌کند. سه رشته قنات به نام‌های باقرآباد و کهن شهر و هنگوییه نیز در شهر جریان دارند و سایر باغ‌های شهر را آبیاری می‌کنند.

جنگل سه چاه در شرق پارک ملی خبر واقع در جنوب شهرستان بافت

کوه بلند خبر در فصل بهار، ارتفاع: ۳۸۵۱متر

چمنزار جوچار در کوه شاه ارتفاع چهارهزار متری

بارش برف در بلندی‌های پارک ملی خبر

رودها

سد بافت

رودخانهٔ بافت از سرشاخه‌های هلیل رود، از کوه شاه سرچشمه گرفته و از مشرق شهر می‌گذرد. پیرامون رود را باغ‌های انبوه گردو احاطه کرده‌است.

به دلیل موقعیت آب وهوایی مناسب بافت و بارش مناسب برف و باران فضای سبز شهری بافت تقریباً ترکیبی از درختان کهنسال و جوان است که بیشتر شامل گردو، بادام، چنار، سرو و نارون هستند.

• بوستان بهشت (ساحلی): قرارگرفته در بلوار خروجی شرقی بافت به سمت کرمان
• پارک شهر: قرارگرفته در بلوار امام خمینی
• پارک بانوان
• پارک ولیعصر (عج): قرارگرفته در بلوار امیرکبیر
• بوستان غدیر: قرارگرفته در بلوار۲۲ بهمن
• پارک جنگلی بهاران: قرارگرفته در خروجی شرقی بافت به کرمان
• بوستان نشاط: قرارگرفته در بلوار شهدا
• بوستان خبرنگار: قرارگرفته در بلوار۲۲ بهمن
• بوستان کوهستان: قرارگرفته در بلوارشهید چمران
• پارک بزرگ ۵۰ هکتاری فدک:یکی از بزرگترین پارک‌های استان کرمان (در حال احداث)[19] این پارک در ورودی غربی بافت قرار دارد.

سد بافت با گنجایش حدود ۴۰ میلیون مترمکعب در شمال شرقی شهر بافت قرار دارد.[20]

صنایع دستی بافت بیشتر شامل قالی و گلیم و شیرکی پیچ و پته دوزی می‌باشد.

• شیریکی پیچ: بافت از مراکز تولید گلیم شیریکی پیچ در کشور است.

نمونه‌ای از قالیچه‌های عشایری شهرستان بافت که به قالیجه‌های افشاری معروف هستند. نقش سه کله به‌طور گسترده در این منطقه بافته می‌شده‌است

• پته دوزی
• قالی بافت: بافت از مراکز مهم قالیبافی استان کرمان و کشور است. فرش دستباف شهر بافت به دلیل اقلیم خاص خود از نقشه‌های خاصی برخوردار است که از سایر نواحی استان کرمان متمایز است. قالی‌هایی که در این شهرستان تولید می‌شود دارای طرح کرمانی و نقش‌های شاه عباسی، گلدانی، حشمتی، گل بادامی و گل سرخی هستند.

• هتل شایگان[25]
• هتل آپارتمان پاییز[26]
• هتل چهارستاره بام بافت ★★★★(در دست ساخت)[27][28]
• مهمانپذیر طلوع
• مهمانسرای شهرداری

بافت از قطب‌های تولید گردو در ایران

بافت به لحاظ کشاورزی از مناطق مهم در استان کرمان و حتی در سطح ایران محسوب می‌شود. بافت بیشترین سطح زیر کشت گردو در ایران را به خود اختصاص داده‌است. اقتصاد بافت بر پایه کشاورزی شامل کشت انواع صیفی جات و انواع میوه‌های سردسیری شامل گردو – انار، بادام، هلو، سیب، آلبالو، گیلاس، زردآلو و سایر میوه جات، دامپروری، بافت صنایع دستی و نیز صنعت استوار است. بافت دومین تولیدکننده گردو ی ایران است. [29]

امام جمعه فعلی شهر بافت، حجت الاسلام محمد محمدزاده‌است.[32]

برخی پایگاه‌های خبری و اطلاع‌رسانی شهرستان بافت بر بستر وب به شرح زیر است:

• پایگاه بافت شهرمن
• پایگاه خبری طلوع کرمان
• پایگاه جامع گردشگری شهرستان بافت

• استادیوم شهید شهابی
• باشگاه ورزشی شهید یاراحمدی
• زورخانه شهید هاشم نادری
• سالن کشتی
• استخرشهدا

شهر بافت ورزشکاران زیادی را به ورزش ایران و جهان معرفی کرده‌است.

شهر بافت از نقاط نخبه پرور ایران است و پزشکان و مهندسان زیادی را به دنیا معرفی کرده‌است. دانشجویان زیادی از شهر بافت در ایران و خارج از ایران تحصیل می‌کنند و از سرمایه‌های علمی بافت، ایران و جهان هستند. بافت همچنین یکی از شهرهای دارای بیشترین میزان قبولی در آزمون سراسری دانشگاه‌ها در استان کرمان است و تا پایان سال ۹۰ خورشیدی بیش از هشتصد پزشک به این مرز و بوم هدیه نموده‌است.

• بازار قدیمی بافت معروف است به بازار "کلاحاجی شفیعی" (کل حاجی). در این بازار بیشتر گیاهان دارویی و محصولات خوراکی به فروش می‌رسد.
• بازار جدیدتر بافت هم بازار "میثم" نام دارد و تقریباً در مرکز شهر قرار دارد.
• بازار ولی عصر بازار دیگری است که تقریباً در مرکز شهر قرار دارد.

همه بازارهای یاد شده روزانه جمعیت زیادی را برای خرید در خود جای می‌دهند.

• بیمارستان خاتم‌الانبیا[39]
• کلینیک آیت الله کاشانی
• درمانگاه تأمین اجتماعی
• درمانگاه‌های وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

• مختصات و ارتفاع