کوه شاه

کوهستان شاه توده ای باتولیتی است که با طول ۲۵ کیلومتر و عرض ۲۰ کیلومتر در راستای غربی شرقی کشیده شده‌است. در دامنه شمالی به روستای هراران و لاله زار و در غرب روستای یاس چمن و کیسکان و از جنوب به روستای تلخه چار و بنگان و بزنجان و از شرق به روستای چهرن محدود است.[3][4]

منظره زمستانی کوه شاه از روستای کیسکان درشهرستان بافت کرمان

با توجه به ارتباط کوه شاه با کوه‌های اطراف، برای رسیدن به آن راه‌های بسیاری وجود دارد. سه راه اصلی صعود به قله‌های کوه شاه شامل مسیر دهنهٔ تلخه چار، مسیر دهنهٔ یورتی و مسیر براحمد است.[3]

• مسیر تلخه چار

این مسیر که در جبهه جنوبی قله کوه شاه قرار دارد؛ از درهٔ شمالی روستای تلخه چار آغاز می‌شود و با گذر از آبشارها و بیدستان بالادست به چمن زار جوچار می‌رسد. پس از طی شیب بالای چمنزار آخرین چشمهٔ کوه شاه در چمنزار به نام «چمن حوض» قرار گرفته‌است که معمولاً برای شب مانی در صعودهای دوروزه انتخاب می‌شود. مسیر در غرب این چمنزار ادامه پیدا می‌کند و با طی حدوداً دو ساعت به قله غربی کوهستان یعنی قلهٔ کوه شاه می‌رسد. این مسیر کوتاه‌ترین گذرگاه برای رسیدن به قله است و یک روزه می‌توان از آن به قله رسید.[3]این مسیر راحت‌ترین و بهترین مسیر دسترسی به کوه شاه است.

• مسیر دهنهٔ یورتی

این گذرگاه در جبهه شمالی کوه شاه مسیر تاریخی کوه پیمایی شاهان قاجار بوده‌است. شیبی ملایم که از دریاچه لاله زار آغاز می‌شود و با گذر از دریاچه دهنهٔ یورتی و چمنزارهای با طراوت اطراف رودخانهٔ لاله زار به چمنزار تخت شاهزاده رسیده و در انتها از سمت یال غربی به قله برزانتی یا «عبدالبیگی» می‌رسد.[5]

• مسیر براحمد

از روستای اسکر در رابر شرع می‌شود و با ادامهٔ مسیر به درهٔ «گلی اسکر» دره ای طولانی و پرآب از میان باغ‌های گردو می‌گذرد تا به بالای دهنهٔ براحمد برسد از آنجا مسیر دوراهی می‌شود که مسیر درهٔ شرقی به قلهٔ «عبدالبیگی» و درهٔ غربی به «چمنزار حوض» می‌رسد و در ادامه مسیر قله کوه شاه نمایان می‌شود. این مسیر بیشتر توسط عشایر برای رسیدن به چمنزارهای کوه استفاده می‌شود و برای صعود به قله‌ها توصیه نمی‌شود.

ساختار کلی کوه شاه شامل یک تودهٔ عظیم باتولیتی است که در جنوب تا تلخه چاربافت و قنات مروان ادامه یافته‌است از سیه بنوییه شروع و در جهت شمال تا چهرن و هراران است و در غرب تا خوشکاربافت ادامه دارد در حقیقت می‌توان گفت که در اوائل پلیوسن با هجوم ماگما به زیر این کوهستان و گرم شدن آب‌های موجود درز و شکاف‌ها و خلل و فرج و فضاهای خالی سنگ‌های آذرین نفوذی، خروجی و پیروکلاستیک یک سیستم گرمابی بسیار نیرومند در این نواحی به وجود آمده و با ادامه حرکت دیاپیری ماگمای مذکور شکستگیهایی در پوسته جامد این نواحی به وجود آمده و محلول‌های گرمابی از طریق این شکستگی‌ها آزاد شده و تمامی پیکره‌های سنگی قبل از خود را تحت تأثیر خود قرار داده‌است. این دگرسانی کنترل تکتونیکی داشته و تقریباً در تمامی بخش‌های آن هجوم محلول‌های گرمابی به سنگ‌ها از طریق سیستم شکستگی‌ها صورت گرفته‌است. دگرسانی گرمابی منطقه پانگین، براحمد، قنات مروان و چهرن بخش‌هایی از آن است. ماگمای مذکور در بعضی مناطق خارج از نقشه، مانند کوه بیدخان و کوه مزاحم تظاهرات وسیع آتشفشانی داشته و در برخی نقاط دیگر به صورت گنبدها و توده‌های نفوذی کوچک متبلور شده‌است. این واقعه یکی از جوانترین حوادث اصلی منطقه است و دگرسان‌های مختلفی را ایجاد کرده‌است.[6]

کانسارهای کوه شاه شامل کربناتهای کلسیم منیزیم و آهن که به صورت رگه‌هایی موازی در امتداد زون دگرسانی و سولفورهای مس روی سرب و آهن در اعماق زمین و رگه‌های کم وسعتی از کانی‌های پرعیار سرب و آهن است. به واسطهٔ وجود این کانسارها فعالیت‌های کوچک و بزرگی در خصوص کشف و تخمین ذخایر این معادن صورت گرفته‌است. از جمله این معادن می‌توان به معدن مس لاله زار، معدن سرب قنات مروان و معدن آهن تلخه چار اشاره کرد که به دلیل حجم اندک ذخایر، عدم صرفه اقتصادی، و تخریب شدید محیط زیست که به خاطر وجود رگه‌های پر عیار در عمق زمین و در ارتفاع زیاد است، فعالیت این معادن متوقف شده‌است. یکی از مخرب‌ترین فعالیت‌های معدنی در کوه شاه معدن تلخه چار است که با قرارگیری در ارتفاع نزدیک به چهارهزار متر و در سرچشمه رودخانهٔ تلخه چار ویرانی عظیم و زخم بزرگی بر پیکر کوه شاه بر جای گذاشته‌است. خوشبختانه با دلسوزی کوهپایه نشینان کوه شاه در سال نود و دو با برگزاری مراسمی با حضور کوهنوردانی از سراسر کشور و مردم روستاهای مجاور با امضای توماری به فعالیت این معدن اعتراض شد و در پی آن فعالیت این معدن متوقف و مجوز آن لغو شد.[7]

کوه شاه برف گیرترین بلندی جنوب کشور است؛ این کوهستان سرچشمهٔ دو رودخانهٔ بزرگ است.

• رود لاله زار که در دامنهٔ شمالی جاری است و به دشت بردسیر می‌ریزد.
• هلیل رود که از چندین سرشاخه در دامنه‌های غربی و جنوبی کوه شاه تغذیه می‌شود؛ در ادامه با نام رودخانه آسیاب جفته جریان خود با گذر از سد بافتبه سمت جیرفت طی می‌کند و در منطقه فیروزآباد دشتاب با طولانی‌ترین سرشاخه خود، رود زردشت یکی شده و هلیل رود نام می‌گیرد، سپس با دریافت رودهای رابر، رودبر، سیدمرتضی و بحرآسمان وارد تنگ نراب شده و به سد جیرفت می‌ریزد؛ هلیل رود اکنون به دلیل مصرف غیراصولی در پشت سد جیرفت تبدیل به خشک رودی می‌شود و تنها در سیلاب‌های بسیار شدید راه خود را به سوی مقصد خود تالاب جازموریان ادامه می‌دهد.[8][9]

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ کوه شاه موجود است.

• عکس‌هایی از کوه شاه بافت کرمان
• قله کوه شاهشهرستان بافت
• تاربرگ کوه شاهشهرستان بافت