سیرجان

کهن ترین سند تاریخی دربارهٔ سیرجان این نوشتهٔ ابن اثیر است: «گشتاسب یکی از پادشاهان کهن ایران بود و دین سلیمان را داشت، دین زرتشت را پذیرفت و در کوهستانی که تنبور نام داشت جای گرفت و در حالت تقیه به عبادت مشغول شد». به باور استاد باستانی پاریزی، کوه تنبور همان است که در خاور سیرجان و حدود چهار گنبد قرار گرفته و به همین نام مشهور است.[3]

دربارهٔ ریشه نام گذاری سیرجان نظرهای گوناگونی گفته شده‌است، ولی پژوهشگران بیشتر بر این باورند که در زمان ساسانیان به دلیل وجود قناتهای بسیار زیاد در این منطقه، آن را سیرگان یا سیرکان یعنی سیرآب از قنات یا پر از قنات نامیده‌اند. عده‌ای نیز کلمه گان یا کان را که به معنی معدن است به علت وجود معادن گوناگون در این منطقه دانسته‌اند. در استیلای عرب نام سیرگان معرب شده و به سیرجان تغییر یافت.[7]

بنای سیرجان را به بهمن پادشاه اشکانی نسبت می‌دهند. ژان گوره در کتاب خواجهٔ تاجدار، شرحی بر سیرجان می‌نویسد و نشان می‌دهد که سیرجان قبل از اشکانیان نیز آباد بوده و توضیح می‌دهد: «سیرجان قدیم، به قول مورخان قدیم، از جمله سیسرون و کتزیاس که در دورهٔ هخامنشیان می‌زیسته‌اند، دارای ده محله بوده و در هر یک از محلات آن شهر، یک دسته از مردم زندگی می‌کرده‌اند».[8] اما قدمت این شهر را به قبل از اشکانیان نیز نسبت داده‌اند. آن گونه که در کتاب تاریخ کرمان نوشته شده‌است: «اسکندر در بازگشت از هندوستان از روی قلعهٔ سنگ که محل قدیم شهر سیرجان است، عبور کرده و از طریق بوانات به پاسارگاد رفته‌است.»[9]

قسمتی از قلعهٔ سنگ در نزدیکی سیرجان

مقدسی در قرن چهارم هجری قمری، سیرجان را یکی از چهار ولایت کرمان ذکر می‌کند. شهر قدیم سیرجان در محل قلعهٔ سنگ (در فاصله ۹ کیلومتری شهر فعلی سیرجان قرار دارد) و تا سال ۷۹۶ هجری قمری آباد بوده‌است و در آن تاریخ به وسیله «ایدکو» سردار تیمور، که دو سال شهر را در محاصره داشت نابود می‌گردد. ساکنان باقی‌مانده آن به محلی در همان نزدیکی به نام باغ بمید منتقل می‌شوند و شهر جدید در آن موقعیت بوجود می‌آید.[3] اما باز در هجوم محمود افغان به کرمان، سیرجان هم مورد حمله و غارت قرار می‌گیرد. سال‌ها بعد در حدود سال ۱۲۰۰ هجری قمری، میرزا سعید کلانتر در جنوب باغ بمید دهی را آباد نمود که سعیدآباد نامیده شد، و این سعید آباد، همین شهر فعلی سیرجان و در واقع سومین موقعیت این شهر است.[9]

اقلیم سیرجان نیمه‌بیابانی است.[10] رطوبت متوسط آن ۳۶٪ و میانگین بارندگی سالانه ۱۶۰ میلی‌متر است.[11]تابستان‌های نسبتاً گرم با شب‌های تابستانی خنک و زمستان های نسبتا سرد دارد. یکی از مرتفع‌ترین دشت‌های داخلی ایران به نام دشت ابراهیم‌آباد در جنوب‌شرقی سیرجان قرار گرفته و حداقل ۱٬۷۱۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. کویر نمک سیرجان در فاصلهٔ ۳۰ کیلومتری غرب شهر سیرجان واقع در استان کرمان می‌باشد. طول این کویر در حدود ۵۰ کیلومتر و عرض آن در قسمت میانی برابر با ۲۰ کیلومتر می‌باشد که هر چه در جهت شمال یا جنوب آن حرکت کنید از عرض آن کاسته می‌شود.[12] موقعیت ژئولوژیک زمین‌شناسی سیرجان در کشور بی‌نظیر است. در شرق و شمال شرق این شهر کوه‌های بلند و مناطق سردسیر پاریز، چهارگنبد و قهستان وجود دارد.

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت شهرسیرجان ۱۹۹٬۷۰۴ نفر (۵۸٬۷۵۶ خانوار) بوده‌است.[13] جمعیت سیرجان با احتساب شهر نجف شهر که در نزدیکی شهرسیرجان قرار دارد بالغ بر ۲۲۰٬۰۰۰ نفر می رسد

باغ سنگی

این شهر به دلیل قدمتی که دارد، مجموعه و موزه‌ای است از ادوار مختلف تاریخ ایران که هنوز در بناهای این شهر انعکاس دارد. معماری سیرجان صاحب یکی از بی‌نظیرترین نوع بادگیرهای ایرانی به نام بادگیر چپقی است.

یخدان‌های دوقلو سیرجان

• امام زاده احمد (ع)
• امامزاده علی (ع)[14]
• بادگیر چپقی[15]
• بازار تاریخی سیرجان[16] این بازار از بناهای دوره قاجاریه است.[17]
• یخدان‌های دوقلو[18][19]
• خانهٔ حاج رشید
• یخدان حاج رشید
• خانه علی‌اکبر شوکت سعیدی
• باغ سنگی
• آرامگاه میر زبیر
• قلعه سنگ سیرجان
• بنای شاه فیروز[20][21]
• کاروانسراها
• خانه خلعتی (صدرزاده)
• عمارت سعیدنیا
• باغ سنگی
• خانه ناظم
• عمارت صدرزاده
• کاروانسرای هماشهر
• روستای تاریخیکران
• قنوات هماشهر
• بنای میرزبیر هماشهر

• منطقهٔ زیبا و خوش آب و هوای پاریز
• منطقهٔ حفاظت‌شدهٔ سیاه‌کوه
• سرو کهنسال امامزاده احمد
• طبیعت زیبای بلورد
• کفه نمک واقع در خیرآباد
• صخره باستانی بی‌بی‌دن دارستان
• منطقه کوهستانی و خوش آب و هوای چهارگنبد
• منطقه کوهستانی و خوش آب و هوای گدارخانه سرخ
• باغ‌های پسته
• باغ‌های قهستان (سعادت آباد) و کران
• قنوات هماشهر
• یخدان‌های قدیمی باغ بمید
• سد تنگوئیه (در فاصله ۲۵ کیلومتری جاده سیرجان-کرمان)

• هتل چهارستاره زیگورات سیرجان(★★★★)(درحال احداث)
• هتل عطر سیب(★★★)
• هتل سروش[26](★★)
• هتل فدک[26](★★)
• هتل کهکشان[26](★★)
• هتل سیرجان[26]
• هتل قائم
• مهمانسرای جهانگردی سیرجان

بازار قدیم سیرجان در یک روز تعطیل

بازارهای سیرجان شامل قدیمی‌ترین به نام بازار کاروانسرای آقا ابراهیم و بازار قدیم و بازارنو می‌باشد و شامل یک بازار سنتی قهوه قوتو معروف به بازار علافی و تعدادی بازار نوساز است.

• بازار تاریخی سیرجان بازار و کاروانسرای آقا ابراهیم و بازارهای قدیم و نو[27]
• بازار مهیاشهر از بازار روزهای جدید
• مجتمع تجاری مهر
• جمعه بازار
• هایپر استار

گلیم قالی شیرکی سیرجان

• مسقطی، پسته، قوتو (قاووت)
• شیرینی‌های خانگی از جمله باقلوا، کماچ سهن، کلمپه و دیگر شیرینی‌های سنتی
• گلیم شیرکی پیچ و پته
• بادام، انار، قیصی و زردآلو و انواع میوه‌جات

پایانه مسافر بری شهر سیرجان در ابتدای جاده بندرعباس که به بیشتر شهر های مهم کشور مسافر میپذیرد.

سرانه فضای سبز شهری سیرجان نسبتاً بالا است.[6] این فضای سبز به گونه‌ای است که بیشتر از میانگین سرانه فضای سبز کشور است و می‌توان شهر سیرجان را یک شهر سبز توصیف کرد. سرانه فضای سبز شهری سیرجان تا سال ۹۶ بیش از ۲۰ متر مربع بوده‌است.[32]

• بیمارستان غرضی سیرجان[42]
• بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی امام رضا (ع)[43]
• بیمارستان ولایت (نیروی دریایی ارتش)
• بیمارستان فوق تخصصی گل گهر(درحال احداث واقع در منطقه ویژه اقتصادی سیرجان)
• درمانگاه شفا
• درمانگاه بهبود
• درمانگاه سیب
• درمانگاه سلامت
• درمانگاه رویان
• درمانگاه امام رضا
• درمانگاه آراد
• درمانگاه حضرت زینب
• درمانگاه فرهنگیان
• درمانگاه هلال احمر

هم‌اکنون باشگاه فرهنگی ورزشی گل‌گهر با پوشش قریب به ۲۰۰۰ ورزشکار و با استفاده از ۶۰ نفر کادر فنی در غالب ۳۸ تیم ورزشی سعی در ارتقاء سطح کمی وکیفی ورزش شهرستان سیرجان و استان کرمان دارد. حضور حرفه‌ای در رشته‌های فوتبال و والیبال و همچنین حمایت از ورزش همگانی شهرستان و کارگری در سطح شرکت معدنی و صنعتی گل گهر، باعث ایجاد انگیزه، تحرک و پویایی بین نسل جوان شهر شده‌است و سلامتی و شادابی را نیز به فضای کارگری شرکت هدیه کرده‌است. حضور تیم‌های ورزشی باشگاه فرهنگی ورزشی گل‌گهر در لیگ‌های کشوری تبعات مثبت فراوانی را برای ورزش و اقتصاد شهر سیرجان به همراه دارد و علاوه بر ایجاد اشتغال مستقیم، به صورت غیرمستقیم نیز باعث ایجاد اشتغال گردیده‌است. هم چنین حضور تیم‌های مختلف ورزشی در سیرجان باعث رونق هتل‌ها، رستوران‌ها، فروشگاه‌ها و گسترش صنعت توریسم داخلی نیز شده‌است.[44]

• استادیوم امام علی سیرجان
• استادیوم تختی
• استادیوم و مجموعه ورزشی شهید سلیمانی(اختصاصی گل گهر)
• استادیوم و مجموعه ورزشی شماره ۲ گل گهر

مجموعه ورزشی گل گهرسیرجان شامل استادیوم و سایر امکانات ورزشی است که در شهر سیرجان واقع شده‌است.[45]

سیرجان از شهرهای ورزشکار پرور است و در تربیت جوانان ورزشکار درصدر هست. تیم ها و باشگاه های گوناگونی از این شهر در لیگ های کشور حضور دارند.

• باشگاه فوتبال گل‌گهر سیرجان در لیگ برتر فوتبال ایران حضور دارد.
• تیم فوتبال شهرداری سیرجان (بانوان) در لیگ برتر فوتبال بانوان کشور حضور دارد که قهرمان لیگ برتر فوتبال بانوان در سال ۹۹ شد.
• باشگاه والیبال فولاد سیرجان ایرانیان در لیگ برتر والیبال کشور حضور دارد و عنوان قهرمانی لیگ برتر در سال ۹۹ را بدست آورد.
• باشگاه فوتبال آرمان گهر سیرجان که در لیگ دسته اول فوتبال ایران حضور دارد
• باشگاه فوتسال گهرزمین سیرجان که در لیگ دسته اول فوتسال کشور حضور دارد.
• هیئت کشتی سیرجان در لیگ برتر کشتی حضور داشته و درسال ۹۸ مقام سوم را کسب نمود.
• تیم هیئت شطرنج سیرجان که به لیگ برتر کشور صعود کرده است.[46]
• تیم وزنه برداری گهر زمین سیرجان که در سال ۹۹ قهرمان لیگ برتر وزنه برداری ایران شد.

از نشریات محلی سیرجان می‌توان به هفته‌نامه‌های پاسارگاد،[47] سخن تازه،[48] نگارستان،[49] صبح سیرجان، نگین و پایگاه‌های خبری سیرنا[50] و شهر من سیرجان پر مخاطب ترین رسانه در استان و سیرجان آنلاین اشاره کرد.

ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای سیرجان دارد.

• فرمانداری ویژه سیرجان
• رسانه سیرجان آنلاین
• شهرداری سیرجان
• پایگاه خبری سیرنا
• نیازمندیهای آنلاین شهر سیرجان

الگو:راه‌آهن در ایران