شهرستان بم

این شهرستان از شمال و غرب به شهرستان کرمان، از جنوب غرب به شهرستان جیرفت، از جنوب به شهرستان عنبراباد و و شهرستان رودبار جنوب، از مشرق با شهرستان نرماشیر و شهرستان ریگان و شهرستان فهرج محدود می‌شود. مساحت شهرستان ۵٬۱۷۵ کیلومترمربع می‌باشد. مرکز این شهرستان از نظر جغرافیایی در ۵۸ درجه و ۲۱ دقیقهٔ طول شرقی و ۲۹ درجه و ۶ دقیقهٔ عرض شمالی و ارتفاع از سطح دریا ۱٬۰۵۰ متر و مساحت شهرستان بم ۱۷٬۷۵۵ کیلومتر مربع می‌باشد. شهر بم در ۱۹۵ کیلومتری جنوب شرقی کرمان و در منطقهٔ شرق استان واقع شده‌است و این شهر مرکزیت فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، اداری منطقهٔ شرق استان کرمان است.

آب و هوای بم گرم و خشک است اما به علت مجاورت با کویر، آب و هوای متغیری دارد، به‌طوری‌که گاهی اوقات در تابستان‌ها گرم‌ترین و در زمستان‌ها سردترین نقطۀ کشور گزارش شده‌است. میزان بارندگی سالانه به‌طور متوسط ۶۸ میلی‌متر است.

شهرستان بم دارای ۳ بخش، ۶ دهستان و ۲ شهر به شرح زیر است:

بم یکی از شهرهای تاریخی ایران و استان کرمان است طوری‌که اگر بخواهند به یک جهانگرد دو سه عکس تاریخی از ایران نشان دهند حتماً یکی از آن‌ها ارگ بم است. (ارگ بم بزرگ‌ترین بنای خشتی جهان است که از لحاظ عظمت و زیبایی با دیوار چین مقایسه می‌شود). شهر بم به فاصلهٔ تقریبی ۱٬۲۰۰ کیلومتری پایتخت قرار دارد، این شهر به لحاظ تاریخی و محصولات کشاورزی (به‌ویژه خرما)، معروفیت جهانی دارد. شهر قدیم بم یکی از پنج کورهٔ ایالت فارس بود و به دروازه شرق ایران شهرت داشته‌است. بم در مقطع حساسی از تاریخ (اواخر پادشاهی لطفعلی خان زند در زمان فرار او به بم) حتی از طرف لطفعلی خان پایتخت ایران نیز اعلام شد و برای مدت کوتاهی هم که شده پایتخت ایران بود.

وقتی پاتی نجر جهانگرد انگلیسی در حدود ۱۱۸۹ خورشیدی وارد بم شد، قلعهٔ آن را مستحکم دیده و ذکر می‌کند: بقدری آن را مستحکم کرده‌اند که شاید در همهٔ ایران ازین حیث بی‌نظیر باشد.

بنوشته بارتولد: بم مرکز صنعتی کرمان بوده و پارچه‌های نخی که در بم می‌بافته‌اند به همه‌جا حتی تا مصر می‌رفت…»

جغرافی‌نویسان عرب قرن دهم به ویژه مقدسی شرح خوبی دربارهٔ اهمیت اقتصادی بم به دست ما می‌دهند و مقدسی می‌نویسد: بم یک مرکز ولایتی با اهمیت و دلکش و بزرگ است مردم آن کارشناس و دارای مهارتند. این شهر بازارگاهی است و مردم را از راه دور به خود می‌کشاند و پارچه‌ای که در اینجا تولید می‌شود در کشورهای بسیاری شهرت دارد و آوازهٔ بم در همخ جهان اسلام پیچیده و مایهٔ سرفرازی کشور می‌باشد و بیشتر اهالی شهر بافندگانند و بیشتر رخت‌های صادراتی بم در دهکدهٔ بزرگی نزدیک آن فراهم می‌شود و در خاور و باختر جهان اسلام این رختها را به عالی‌ترین همه لباس‌ها می‌دانند و علاوه بر این‌ها دستار و پیراهن و لباس‌های فاخر که طالب بسیار دارد و البسه‌ای که از مرو بیرون می‌آید در بم تولید می‌گردد.

دکتر مظاهری: «... پرورش کرم ابریشم و کارگاه‌های ابریشم بافی متعددی از قرن ششم میلادی در نواحی یزد، بم، شوشتر و خوزستان شروع بکار کرده‌اند و احتمال بسیار دارد که صنعتی نساجی قدمت بیشتری در ناحیهٔ بم داشته باشد.

در کتاب بدایع الزمان آمده؛ ولایت بم حکایت از بهشت می‌کرد، خطه‌ای مشتمل بر الوان نعیم…

ساکنان نخستین بم اطلاعات ساکنان نخستین بم به‌درستی شناخته نیست اما از روی سکونتگاه‌های دسته جمعی به ویژه ایجاد برج و باروهای مستحکم در اطراف آنها، می‌توان حدس زد که این شیوهٔ فرهنگ آریائی باشد (زیرا بومیان ایران چنین استحکاماتی را لازم نمی‌دانستند) و با توجه به سکونت مداوم مردم در ارگ از هزاره‌های گذشته تا ۱۵۰ سال پیش می‌توان حدس زد مردم کنونی بم از نژاد آریایی نسبتاً اصیل باشند. تیره‌ای آریائی نژاد که بر بم تاختند با بومیان مقاوم روبرو شدند و چون بر آنان پیروز گشتند به ساختن برج و بارو و استحکاماتی پرداختند.

همچنین چندی پیش تحقیق و پژوهش یک محقق در مورد مردم بخش دهبکری و روستاهای تابع آن و آزمایش از آن‌ها نشان داد DNAمردم دهبکری و توابع آن با DNAاجساد مدفون در ارگ بم یکی است و این موضوع به این معنا است که مردم دهبکری و توابع آن همان مردم قدیم ارگ بم هستند که صدها سال قبل به دلایل نامعلومی مثل خشکسالی یا گرمی هوا و غیره.. به مرور زمان و طی سالیانی از داخل ارگ بم به این منطقهٔ پرآب و خوش آب و هوا نقل مکان کرده‌اند که عدهٔ بیشتر آن‌ها در همان ارگ مانده‌اند.

بنای این شهر قدیمی را در اساطیر ایرانی به بهمن ابن اسفندیار نسبت می‌دهند.

اطلاعات ساکنان نخستین بم بدرستی شناخته نیست اما از روی سکونتگاههای دسته جمعی بویژه ایجاد برج و بارو‌های مستحکم در اطراف آنها، می‌توان حدس زد که این شیوه فرهنگ آریائی باشد(زیرا بومیان ایران چنین استحکاماتی را لازم نمی‌دانستند) و با توجه به سکونت مداوم مردم در ارگ از هزاره‌های گذشته تا ۱۵۰ سال پیش می‌توان حدس زد مردم کنونی بم از نژاد آریایی نسبتا اصیل باشند. تیره‌ای آریائی نژاد که بر بم تاختند با بومیان مقاوم روبرو شدند و چون بر آنان پیروز گشتند بساختن برج و بارو و استحکاماتی پرداختند.

همچنین چندی پیش تحقیق وپژوهش یک محقق در مورد مردم بخش دهبکری و روستاهای تابع آن وآزمایش از آنها نشان داد DNA مردم دهبکری و توابع آن با DNA اجساد مدفون در ارگ بم یکی است و این موضوع به این معنا است که مردم دهبکری و توابع آن همان مردم قدیم ارگ بم هستند که صدها سال قبل به دلایل نامعلومی مثل خشکسالی یا گرمی هوا و غیره.. به مرور زمان و طی سالیانی از داخل ارگ بم به این منطقهٔ پر آب و خوش آب و هوا نقل مکان کرده‌اند که عدهٔ بیشتر آنها در همان ارگ مانده‌اند.

بنای این شهر قدیمی را در اساطیر ایرانی به بهمن ابن اسفندیار نسبت می‌دهند.

هفتواد اسطورهٔ بمی شاهنامه

باستناد داستان هفتواد در شاهنامه و کتاب کارنامک اردشیر بابکان می‌توان دریافت که با نام کجاران یا کوزران، که اکنون محله‌ای به همین نام در شمال غربی بم می‌باشدکه بطور حدس و گمان آنرا می‌توان بعنوان نخستین هسته شهر بم پنداشت. در روزگار ساسانیان هفتواد مرد فقیر ساکن در شهر کجاران سرو سامانی یافته و حاکم را از میان برمی‌دارد و برای خود برج و باروئی بر بالای تپه مجاور قلعه حاکم قبلی می‌سازد که همین ارگ کنونی بم است... بنابراین هفتواد شهر را توسعه نداد، بلکه محل تجمع سکونتگاهی را تغییر داد و مردم را از شهر کجاران به پای تپه کشانید و خود بر بالای تپه و در برج بحکمرانی پرداخت.

بم در گذشته‌های دور از جمیع لحاظ حتی از کرمان (مرکز کنونی استان کرمان) نیز با اهمیت تر و پر رونق تر بوده و بر جنوب شرق فلات ایران مرکزیت داشته.

بم بعد از شهر کرمان به لحاظ تاریخی -فرهنگی و اقتصادی با اهمیت ترین شهر استان کرمان است و از حیث صنعت توریسم جز اولین شهر‌های ایران است که وجود منطقهٔ زیبا و مدرن ارگ جدید در کنار ارگ تاریخی بم به شکوفایی این صنعت در بم کمک کرده. بم در تمام فصول سال میزبان توریست‌های داخلی و خارجی بسیاریست.[3]

• نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران