مقیاس زمانی زمین‌شناسی
مقیاس زمانی زمین‌شناسی تقسیم‌بندی تاریخ زمین به بخش‌هایی از زمان شامل ابردوران، دوران، دوره، دور و عصر است. این مقیاس زمانی با استفاده از اصول تعیین سن نسبی ایجاد شده‌است. به عبارت دیگر، مقیاس زمانی زمین‌شناسی، سیستم اندازه‌گیری اتفاقات مختلفی است که در دوران زندگی زمین رخ داده است. تمام اتفاقات مختلف، اعم از انقراض‌ها، پیدایش‌ها و رخ‌دادهای زمین‌شناسی در آن، مشخص است. از آنجا که تفسیر تاریخ زمین، یکی از هدف‌های اساسی دانش زمین‌شناسی است، نیاز به مقیاسی جهت تفسیر زمین‌شناختی تاریخ زمین، وجود دارد که آن را مقیاس زمانی زمین‌شناسی می‌نامند.
| زمان‌بندی زمین‌شناسی | |||
| پیدازیستی (فانروزوئیک) | نوزیستی (سنوزوئیک) | کواترنری | |
| نئوژن | |||
| پالئوژن | |||
| میانه‌زیستی (مزوزوئیک) | کرتاسه | ||
| ژوراسیک | |||
| تریاس | |||
| دیرینه‌زیستی (پالئوزوئیک) | پرمین | ||
| کربونیفر | |||
| دوونین | |||
| سیلورین | |||
| اردویسین | |||
| کامبرین | |||
| نهان‌زیستی (پرکامبرین) | پیشین‌زیستی (پروتروزوئیک) | ||
| نخست‌زیستی (آرکئن) | |||
| پیشازیستی (هادئن) | |||
دید کلی
در زمین‌شناسی مدرن، از همان اوایل تقسیم سکانس‌های ناحیه‌ای چینه‌شناسی به واحدهای بزرگ و قابل تشخیص از یکدیگر، بر اساس فسیل‌ها معمول بوده‌است. چینه‌شناسان ابتدا مرز بین دوره‌ها را بر اساس ناپیوستگی مشخص در آثار جانوری و گیاهی قرار می‌دادند. بسیاری از این مرزها امروزه نیز صحیح به نظر می‌رسند، زیرا بعضی از آن‌ها تغییرات تکاملی یا انقراضی مشخصی را در موجودات نشان می‌دهند که در طی دوره کوتاهی از زمان در مقیاس جهانی صورت گرفته‌است. البته باید دانست که مقیاس زمانی زمین‌شناسی نسبی است و پس از کشف تعیین زمان به روش رادیواکتیو توانستند این مقیاس را با زمان مطلق که بر حسب سال تعیین می‌شود، ارتباط دهند.[1]
پیشینه
| گاه‌چینه‌شناسی | زمین‌گاه‌شناسی | یادداشت‌ها |
|---|---|---|
| چینه‌ابردوران Eonothem | ابردوران Eon | جمعاً ۴ ابردوران. نیم میلیارد سال یا بیشتر |
| چینه‌دوران Erathem | دوران Era | ۱۰ دوران شناخته‌شده. چندصد میلیون سال |
| سامانه System | دوره Period | ۲۲ دوره شناخته‌شده. ده‌ها تا حدود صد میلیون سال |
| ردیف Series | دور Epoch | ۳۴ دور شناخته‌شده. ده‌ها میلیون سال |
| اشکوب Stage | عصر Age | ۹۹ عصر شناخته‌شده. میلیون‌ها سال |
| گاه‌بازه Chronozone | گاه Chron | زیربخش عصر. توسط ICS به‌کار نمی‌رود. |
از اواخر قرن ۱۷ میلادی، محققان زمین‌شناسی به دنبال کشف الگویی در سنگ‌ها بودند تا تشخیص واحدهای سنگی در نقاط مختلف آسان‌تر گردد. در زمانی که اکثر محققان معتقد بودند که لایه‌های سنگی نتیجه طوفان نوح است، ویلیام اسمیت نقشه‌بردار و زمین‌شناس انگلیسی برای تشخیص واحدهای سنگی که در مسیر نقشه‌برداری خود قرار داشت به توالی برگشت‌ناپذیر و یکتای فسیل‌های جانوری و گیاهی در هر لایه اشاره کرد و بدین‌ترتیب وی به‌طور غیرمستقیم به تعیین سن نسبی واحدهای سنگی پرداخت. هم‌زمان با اسمیت محققان دیگری در فرانسه به مطالعه توالی فسیل‌ها پرداختند و الگویی در این‌باره ارائه دادند. از جمله این محققان ژرژ کوویه بود که با توسعه ایده تغییر در فسیل‌ها و پیدایش آن‌ها توانست نتایجی در خصوص تحولات در طول تاریخ زمین‌شناختی زمین به‌دست‌آورد. بدین‌ترتیب با گذشت زمان با بررسی آثار حوادث زیستی مانند انقراض‌ها و ظهور جانداران مختلف در لایه‌های سنگی (فسیل‌ها)، حوادث زمین‌ساختی بزرگ مانند کوه‌زایی‌ها و آتشفشان‌ها، حوادث فرازمینی مانند برخورد شهاب‌سنگ‌ها، چرخه‌های میلانکوویچ و نیز با استفاده از ابزارهای تعیین سن مطلق، گام‌های اساسی در جهت تعیین مقیاس جهانی زمان زمین‌شناسی برداشته شد. جدیدترین مقیاس‌های زمانی زمین‌شناسی توسط کمیسیون بین‌المللی چینه‌شناسی تهیه می‌شود.[2]
زمان زمین‌شناسی
زمان زمین‌شناسی نسبت به زمان پیدایش زمین در حدود ۴/۶ میلیارد سال پیش در نظر گرفته می‌شود. زمان زمین‌شناسی به ابردوران‌ها (Eon)، دوران‌ها(Era)، دوره‌ها(Period)، دورها(Epoch) و عصرهایی(Age) تقسیم شده‌است که برای هر کدام از این تقسیمات رنگ استاندارد آن در نظر گرفته شده و در تمام نقشه‌ها و نمودارهای تهیه شده در دنیا از این رنگ‌ها استفاده می‌شود. رنگ‌های استفاده شده برای واحدهای زمانی بر اساس طرح اتحادیه برای نقشه زمین‌شناسی جهان می‌باشد. برای نمونه رنگ مورد استفاده برای دوره ژوراسیک آبی و برای دوره کرتاسه سبز است.[3]
توصیف واژه‌ها
- ابردوران یا ابرگشتمان (Eon): به مدت‌زمانی گفته می‌شود که دارای چندین عصر است که با یک تغییر عظیم در ساختار زمین آغاز می‌شود و با یک تغییر عظیم دیگر به پایان می‌رسد.
- دوران یا گشتمان (Era):
- دوره یا گشتاره (Period):
- دور یا گشتارک (Epoch):
- عصر یا روزگار (Age): به مدت‌زمانی گفته می‌شود که تغییرات در ساختار زمین جزئی‌تر از دوره است ولی تغییراتی در شکل زمین رخ می‌دهد.
جدول مقیاس زمانی زمین‌شناسی
جدول زیر خلاصه رویدادهای مهم در طول تاریخ زمین‌شناختی زمین است و ویژگی‌های دوره‌های زمانی در مقیاس زمین‌شناسی را تشریح می‌کند. در این جدول، دوره‌های زمانی جدیدتر در بالا و دوره‌های قدیمی‌تر در پایین قرار گرفته‌اند.
| بزرگ‌ابردوران | ابردوران | دوران | دوره | دور | عصر | رویدادهای مهم | آغاز (میلیون سال پیش) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| پساپرکامبرین[persian-alpha 1] | پیدازیستی | نوزیستی[persian-alpha 2] | کواترنری | هولوسن | مگالاین | رویداد ۴.۲ هزار ساله، عصر یخبندان کوچک، افزایش صنعتی‌شدن و کربن دی‌اکسید در جو زمین. | خطای عبارت: عملگر round دور از انتظار* |
| نورث‌گریپین | رویداد ۸۲۰۰ ساله، بهینه اقلیمی هولوسن. عصر برنز. | خطای عبارت: عملگر round دور از انتظار* | |||||
| گرینلندین | آغاز دوره میان‌یخچالی کنونی. افت سطح آب‌های آزاد به دلیل داگرلند و سوندالند. تشکیل صحرای بزرگ آفریقا. انقلاب نوسنگی. | خطای عبارت: عملگر round دور از انتظار* | |||||
| پلیستوسن | پلیستوسن پسین ('تارانتین') | دوره میان‌یخچالی ایمین، پایان آخرین عصر یخبندان با یانگر درایاس. نظریه فوران آتشفشان توبا. رویداد انقراض کواترنری. | 0.126 | ||||
| پلیستوسن میانه ('ایونین'، 'چیبانین') | دوره یخچالی ۱۰۰ هزار ساله با شدت بالا. ظهور انسان خردمند. | 0.781 | |||||
| پلیستوسن پیشین ('کالابرین') | سردشدن بیشتر آب و هوا. گسترش انسان راست‌قامت. | 1.806* | |||||
| گلاسین | آغاز یخبندان کواترنری. ظهور مگافونای پلیستوسن و انسان ماهر. | 2.588* | |||||
| نئوژن | پلیوسن | پیاسنزین | گسترش یخسار گرینلند.[5]گسترش جنوبی‌کپی در شرق آفریقا.[6] | 3.6* | |||
| زانکلین | سیل زانکلین در حوضه مدیترانه. سردشدن آب و هوا. آردی‌کپی در آفریقا.[6] | 5.332* | |||||
| میوسن | مسینین | بحران شوری مسینین با دریاچه‌های زیاده‌شور در حوضه خالی مدیترانه. اقلیم میانه یخی ناشی از عصر یخبندان و ثبیت دوباره یخسار جنوبگان خاوری، گسترش تدریجی نیاکان انسان و شامپانزه. ساحل‌مردم چادی در آفریقا. | 7.246* | ||||
| تورتونین | 11.608* | ||||||
| سراوالین | آب و هوای گرم‌تر در ائوسن.[7] انقراض در میوسن میانی. | 13.65* | |||||
| لانگین | 15.97 | ||||||
| بوردیگالین | کوه‌زایی در نیم‌کره شمالی. آغاز کوه‌زایی کایکورا و شکل‌گیری آلپ جنوبی در نیوزیلند. کاهش قابل‌توجه کربن دی‌اکسید از ۶۵۰ ppmv به حدود ۱۰۰ ppmv بر اثر گسترش جنگل‌ها و فرایند فتوسنتز طول میوسن. پستانداران جدید و خانواده‌های پرندگان قابل تشخیص شدند. تنوع اسبیان و ماستودون. وجود گندمیان در همه نقاط. اجداد کپی‌ها شامل انسان‌ها. | 20.43 | |||||
| آکوئیتانین | 23.03* | ||||||
| پالئوژن | الیگوسن | چاتین | رویداد انقراض ائوسن–الگیوسن. آغاز گسترش یخبندان جنوبگانی.[8] فرگشت عمده پستانداران و تنوع گونه‌های گیاهی به‌ویژه گسترش گونه‌های جدید گیاهان گلدار. | 28.4 | |||
| روپلین | 33.9* | ||||||
| ائوسن | پریابونین | سردشدن متوسط آب‌وهوا. گسترش و ادامه فرگشت پستانداران قدیمی (مانندگوشت‌دندان‌سانان، لقمه‌ای‌بندان، یوینتاددان و...) در این دور. ظهور چندین گونه جدید از خانواده پستانداران. تنوع اولیه آب‌بازسانان. یخبندان دوباره جنوبگان و تشکیل کلاهک یخی آن. پایان کوه‌زایی لارامید و کوه‌زایی‌های سویر در کوه‌های راکی در آمریکای شمالی. آغاز کوه‌زایی آلپ در اروپا و کوه‌زایی هلنی در یونان و دریای اژه. | 37.2 | ||||
| بارتونین | 40.4 | ||||||
| لوتتین | 48.6* | ||||||
| ایپرزین | دو رویداد گذرای گرمایش جهانی (حداکثر حرارتی پالئوسن-ائوسن و بیشینه گرمایی ائوسن ۲) و گرمایش جهانی تا بهینه گرمایی ائوسن. رویداد آزولا سطح کربن دی‌اکسید را از ۳۵۰۰ ppm به ۶۵۰ ppm کاهش داد که باعث آغاز مرحله طولانی سردشدن هوا شد. برخورد شبه‌قاره هند به آسیا و آغاز کوه‌زایی هیمالیایی. | 55.8* | |||||
| پالئوسن | تانتین | آغاز این دوران با برخورد چیکشلوب و رویداد انقراض کرتاسه-پالئوژن. آب‌وهوای گرمسیری. پیدایش گیاهان جدید، تنوع و تقسیم پستانداران به چندین دسته پس از انقراض دایناسورهای غیر پرنده. نخستین پستاندارن بزرگ (تا اندازه خرس یا اسب آبی کوچک). آغاز کوه‌زایی آلپی در آسیا و اروپا. | 58.7* | ||||
| سلاندین | 61.7* | ||||||
| دانین | 65.5* | ||||||
| میانه‌زیستی | کرتاسه | کرتاسه پسین | ماستریختین | تکثیر گیاهان گلدار به همراه گسترش گونه‌های جدید حشرات. پیدایش گونه‌های جدیدتر پیوسته‌استخوانان، شاخ‌قوچی‌ها, بلمنیتها، صدف‌های حلقه‌ای دوکفه‌ای‌ها، توتیای دریایی و اسفنج دریایی. گونه جدید از دایناسورها. (بیدادگرخزندگان، تیتاناسور، اردک‌منقاران و شاخ‌چهرگان) بر روی زمین تکامل یافتند و هوسوسماران (تمساح‌سانان جدید) و موساسوریانو کوسه‌های جدید در دریا ظاهر شدند. پرندگان دندان‌دار و بی‌دندان به همراه پتروسور هم‌زیستی داشتند. ظهور پستانداران از نوع تک‌سوراخیان، کیسه‌داران و هوددان. شکسته‌شدن ابرقاره گوندوانا. آغاز کوه‌زایی لارامید و کوه‌زایی سویر در محل کوه‌های راکی. مقدار کربن دی‌اکسید جو زمین نزدیک به مقادیر امروزی. | 70.6 ± 0.2* | ||
| کامپانین | 83.5 ± 0.2 | ||||||
| سانتونین | 85.8 ± 0.5* | ||||||
| کنیاسین | 89.3 ± 0.3 | ||||||
| تورونین | 93.5* | ||||||
| سنومانین | 99.6* | ||||||
| کرتاسه پیشین | آلبین | ~112 | |||||
| آپتین | ~125 | ||||||
| بارمین | ~130 | ||||||
| هاتریوین | ~136.4 | ||||||
| والانجینین | ~140.2 | ||||||
| بریاسین | ~145.5 | ||||||
| ژوراسیک | ژوراسیک پسین | تیتونین | بازدانگان (به‌ویژه مخروطیان، Bennettitales و سرخس نخلی) و سرخس باریک‌هاگدان گسترش زیادی داشتند. چندین گونهدایناسور مانند خزنده‌پایان، گوشت‌خزندگان و پوشیده‌خزنده‌سانان وجود داشتند. پستانداران وجود داشتند ولی در مقیاس کوچک. نخستین پرندگان و پولک‌داران ظاهر شدند. تنوع ماهی‌خزنده‌سانان و نزدیک‌سوسمارسانان. تکثیردوکفه‌ای‌ها، شاخ‌قوچی‌ها و بلمنیتها. گسترش زیادتوتیای دریایی،زنبق دریایی، ستاره دریایی، اسفنج دریایی، Terebratulida ،Rhynchonellida و بازوپایان. شکسته‌شدن ابرقاره پانگه‌آ به گوندوانا و لوراسیا. کوه‌زایی نوادایی در آمریکای شمالی. پایان تدریجی کوه‌زایی رانگیتاتا و کوه‌زایی سیمرین. سطح CO2 در جو زمین ۳ تا ۴ برابر مقادیر امروزی (۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ ppmv در مقایسه با مقدار ۴۰۰ ppmv امروزی). | 150.8 ± 0.9 | |||
| کیمریجین | 155.7 ± 1.0 | ||||||
| آکسفوردین | 161.2 ± 1.0 | ||||||
| ژوراسیک میانه | کالووین | 164.7 ± 1.2 | |||||
| باتونین | 167.7 ± 1.3* | ||||||
| باجوسین | 171.6 ± 1.4* | ||||||
| آلنین | 175.6 ± 1.0* | ||||||
| ژوراسیک پیشین | توآرسین | 183 ± 0.7* | |||||
| پلینسباخین | 189.6 ± 1.0* | ||||||
| سینمورین | 196.5 ± 0.3* | ||||||
| هتانجین | 199.6 ± 0.2* | ||||||
| تریاس | تریاس پسین | راتین | تسلط شاه‌خزندگان مانند دایناسورها در زمین و پتروسور‌ها در آسمان و ماهی‌خزنده‌سانان و کاذب‌خزنده‌سانان بر بخش عمده موجودات دریایی. سگ‌دندان‌ها کوچک‌تر شده و به پستانداران شبیه‌تر شدند. ظهور نخستین پستانداران و تمساح‌سانان . وجود گونه‌های Dicroidium بر روی زمین. چندین گونه بریده‌مهرگان دریایی دوزیست. گسترش زیاد شاخ‌قوچی‌ها. پیدایش مرجان‌های سنگی جدید و پیوسته‌استخوانان و حشره‌ها. کوه‌زایی آند در آمریکای جنوبی و کوه‌زایی سیمرین در آسیا. آغاز کوه‌زایی رانگیتاتا در نیوزیلند. پایان کوه‌زایی هانتر-بوون در استرالیای شمالی، کوئینزلند و نیو ساوت ولز (۲۶۰ تا ۲۲۵ میلیون سال پیش). | ~203.6 | |||
| نورین | ~216.5 | ||||||
| کارنین | ~228* | ||||||
| تریاس میانه | لادینین | ~237* | |||||
| آنیسین | 245 | ||||||
| تریاس پیشین | اولنکین | 249.7 | |||||
| ایندون | 251 ± 0.06* | ||||||
| دیرینه‌زیستی | پرمین | لوپینگین | چانگسینگین | تشکیل ابرقاره پانگه‌آ با پیوستن توده‌های خشکی به یکدیگر، تشکیل رشته‌کوه آپالاش. پایان یخبندان پرمو-کربنیفر. گسترش هم‌کمانان شامل پلیکوسور و ددکمانان و ادامه رواج پیراخزندگان و بریده‌مهرگان دوزیست. در میانه پرمین، گیاهان به سن زغال‌سنگ توسط بازدانگان [[میوه کاج‌مانند (نخستین پیدازادان واقعی) و نخستین خزه‌ها جایگزین شدند. فرگشت قاب‌بالان و مگس. شکوفایی حیات دریایی در مرجان‌های آب‌های کم‌ژرفا. فراوانی روزن‌داران و راست‌شاخچه‌سانان. وقوع رویداد انقراض پرمین-تریاس در ۲۵۱ میلیون سال پیش که بر اثر آن ۹۵ درصد حیات در کره زمین شامل تریلوبیت‌ها، سنگنگاشتهها و غنچه‌های دریایی منقرض شدند. پایان تدریجی کوه‌زایی اورالی در اروپا و آسیا. کوه‌زایی آلتایی در آسیا. کوه‌زایی هانتر-بوون در قاره استرالیا (۲۶۰ تا ۲۲۵ میلیون سال پیش) و تشکیل کوه‌های مک‌دانل. | 253.8 ± 0.07* | ||
| ووچیاپینگین | 260.4 ± 0.4* | ||||||
| پرمین | کاپیتانین | 265.8 ± 0.4* | |||||
| ووردین | 268 ± 0.5* | ||||||
| رودین | 270.6 ± 0.5* | ||||||
| پرمین | کونگورین | 275.6 ± 0.6 | |||||
| آرتینسکین | 284.4 ± 0.26 | ||||||
| ساکمارین | 294.6 ± 0.18 | ||||||
| آسلین | 299 ± 0.15* | ||||||
| کربنیفر[persian-alpha 3] | پنسیلوانین | گژلین | پراکنش ناگهانی بال‌داران، وجود حجم بزرگ برخی گونه‌ها به‌ویژه شیردال‌مگس‌سانان و شش‌بالان). گسترش و تنوع دوزیستان. نخستین خزندگان و جنگل‌های زغال‌سنگ (پولک‌درختان، گیاهان مهره‌دار، کالامیتس‌ها، کوردایتس‌ها و غیره). بالاترین مقدار اکسیژن در جو زمین تا کنون. فراوانی گونه‌هایی مانند شاخ‌قوچی گوشه‌دار و مرجان‌ها در دریاها و اقیانوس‌ها. کوه‌زایی اورالی در اروپا و آسیا. وقوع کوه‌زایی واریسکی در میانه و پایان دوره میسیسیپین. | 303.9 ± 0.1 | |||
| کازیمووین | 306.5 ± 0.1 | ||||||
| مسکوین | 311.7 ± 0.2 | ||||||
| باشکیرین | 318.1 ± 0.4* | ||||||
| میسیسیپین | سرپوخوین | وجود پنجه‌گرگ‌تباران بزرگ، نخستین چهاراندامان در خشکی و پهن‌بال‌سانان دوزیست در میان آب‌های لب‌شور تشکیل‌دهنده معادن زغال‌سنگ زندگی می‌کردند. ریشه‌دندان‌ساناننوع غالب درندگان آب‌های شیرین بودند. در اقیانوس‌ها، غضروف‌ماهیان اولیه گسترش و تنوع داشتند. فراوانی خارپوستان (به‌ویژه زنبق‌های دریایی و غنچه‌های دریایی). گسترش زیاد مرجان‌ها، خزه‌زیان، شاخ‌قوچی گوشه‌دار و کاهش تریلوبیت‌ها و ملوانک‌واران. دوره یخچالی در شرق گوندوانا. پایان تدریجی کوه‌زایی توهوا در نیوزیلند. | 326.4 ± 0.2 | ||||
| ویزین | 345.3 ± 0.4* | ||||||
| تورنزین | 359.2 ± 0.4* | ||||||
| دوونین | دوونین | فامنین | پیدایش نخستین لیکوپودیوپسیدا‌ها، رده دم‌اسبی‌ها و سرخس‌ها و نخستین حشره‌های بدون‌بال بازوپایان، مرجان‌های شیپوری و تخته‌ای و فراوانی زنبق‌های دریایی در اقیانوس‌ها. فراوانی شاخ‌قوچی گوشه‌دار و شاخ‌قوچی‌ها و پدیدآمدن نیام‌داران مانند ماهی‌های مرکب. کاهش تریلوبیت‌ها و فراوانی تخته‌پوستان، گوشتی‌بالگان و ماهیان استخوانی و فرمانروایی نخستین غضروف‌ماهیان در دریاها. نخستین چهاراندامان همچنان آبزی بودند. وجود قاره قدیمی سرخ لوراسیا. آغاز کوه‌زایی آکادین و تشکیل کوه‌های اطلس در شمال آفریقا و رشته‌کوه آپالاش در آمریکای شمالی و نیز کوه‌زایی‌های آنتلر، واریسکی و کوه‌زایی توهونا در نیوزیلند. | 374.5 ± 1.6* | |||
| فراسنین | 385.3 ± 1.6* | ||||||
| دوونین | ژیوتین | 391.8 ± 0.8* | |||||
| ایفلین | 397.5 ± 1.2* | ||||||
| دوونین | امسین | 407 ± 2.6* | |||||
| پراگین | 411.2 ± 2.8* | ||||||
| لاخکووین | 416 ± 3.2* | ||||||
| سیلورین | دور پریدولی | نخستین آوندداران، نخستین هزارپائیانو بندپهلو‌ها و نخستین آرواره‌داران بر روی زمین و فراوانی صدف‌پوستان و بی‌آروارگان در دریاها. افزایش اندازه پهن‌بال‌سانان دریایی. فراوانی مرجان‌های تخته‌ای و شیپوری، بازوپایان و زنبق‌های دریایی. تنوع تریلوبیت‌ها و نرم‌تنان و عدم تنوع سنگنگاشتهها. آغاز کوه‌زایی کالدونین و تشکیل تپه‌ها در انگلستان، ایرلند، ولز، اسکاتلند و تشکیل رشته‌کوه اسکاندیناوی و ادامه این کوه‌زایی‌ها تا دوونین تا کوه‌زایی آکادی. پایان تدریجی کوه‌زایی تاکنی و پایان تدریجی کوه‌زایی لاچلان در قاره استرالیا. | 418.7 ± 2.3* | ||||
| دور لودلاو | لودفوردین | 421.3 ± 0.9* | |||||
| گورستین | 422.9 ± 0.5* | ||||||
| ونلاک | هومرین | 426.2 ± 0.7* | |||||
| شینوودین | 428.2 ± 0.8* | ||||||
| دور لاندووری | تلیچین | 436 ± 1.1* | |||||
| آئرونین | 439 ± 1.2* | ||||||
| رودانین | 443.7 ± 1.5* | ||||||
| اردویسین | اردویسین | هیرنانتین | گسترش و تنوع بی‌مهرگان به گونه‌های جدید (مانند راست‌شاخچه‌سانان). گسترش مرجان‌های اولیه، بازوپایان، دوکفه‌ای‌ها، ملوانک‌واران، تریلوبیت‌ها، صدفیان، خزه‌زیان، چندین گونه از خارپوستان (زنبق دریایی، کیسه‌واران، ستاره دریایی و غیره)، گونه‌های سنگنگاشتهها. پیدایش قیف‌دندانان (مهره‌داران پلانکتون‌ی اولیه). نخستین رویان‌داران و قارچ‌ها بر روی زمین. عصر یخبندان در پایان دوره. | 445.6 ± 1.4* | |||
| کاتین | 455.8 ± 0.7* | ||||||
| سندبین | 460.9 ± 0.9* | ||||||
| اردویسین | داریویلین | 468.1 ± 1.1* | |||||
| داپینگین | 471.8 ± 1.4* | ||||||
| اردویسین | فلوئین (پیشتر Arenig) |
478.6 ± 1.4* | |||||
| ترمادوسین | 488.3 ± 1.9* | ||||||
| کامبرین | فورونجین | اشکوب ۱۰ کامبرین | تنوع زیاد زندگی در زمین طی انفجار کامبرین. فسیل‌های متعدد. پیدایش جدیدترین شاخه‌های جانوران. پیدایش نخستین طنابداران به همراه چندین شاخه منقرض‌شده. فراوانی کهن‌جامان و سپس از بین رفتن آنان. کرم‌های تریلوبیت نرینه‌ای‌تبار، اسفنج دریایی، بازوپایان و جانوران گوناگون دیگر. ناجورمیگویان به عنوان درندگان بزرگ و مرگ بسیاری از گونه‌های ادیاکاران. پروکاریوت‌ها، ادامه حیات آغازیان (مانند روزن‌داران)، قارچ‌ها و جلبک‌ها تا امروز. ظهور ابرقاره گوندوانا. پایان تدریجی کوه‌زایی پترمن در قاره استرالیا (۵۵۰ تا ۵۳۵ میلیون سال پیش). کوه‌زایی راس در جنوبگان. کوه‌زایی دلامیرین (۵۱۴ تا ۴۹۰ میلیون سال پیش) و کوه‌زایی لاچلن (۵۴۰ تا ۴۴۰ میلیون سال پیش) در قاره استرالیا. سطح کربن دی‌اکسید جو زمین حدود ۱۵ برابر مقدار امروزی (در هولوسن حدود ۶۰۰۰ ppmv در مقایسه با ۴۰۰ ppmv امروزی). | ~489.5 | |||
| ژیانگشانین | ~494* | ||||||
| پایبین | ~499* | ||||||
| ردیف ۳ کامبرین | گوژانگین | ~503* | |||||
| درومین | ~506.5* | ||||||
| اشکوب ۵ کامبرین | ~513 | ||||||
| ردیف ۲ کامبرین | اشکوب ۴ کامبرین | ~515 | |||||
| اشکوب ۳ کامبرین | ~526 | ||||||
| ترنووین | اشکوب ۲ کامبرین | ~528 | |||||
| فورتونین | ~خطای عبارت: عملگر round دور از انتظار ± 1.0* | ||||||
| پرکامبرین[persian-alpha 4] | پیشین‌زیستی[persian-alpha 5] | پیشین‌زیستی نو[persian-alpha 5] | ادیاکاران | Good سنگوارهs of the first جانورانs. Ediacaran biota flourish worldwide in seas. Simple فسیل شاخصs of possible worm-like Trichophycus, etc. First اسفنج دریاییs and تریلوبیتs. Enigmatic forms include many soft-jellied creatures shaped like bags, disks, or quilts (like دیکینسونیا). Taconic Orogeny in North America. محدوده آراوالی کوه‌زایی in شبه‌قاره هند. Beginning of Petermann Orogeny on استرالیا (قاره). Beardmore Orogeny in Antarctica, 633–620 سال. | ~630* | ||
| کریوژنین | Possible "زمین گوی برفی" period. سنگوارهs still rare. رودینیا landmass begins to break up. Late Ruker / Nimrod Orogeny in Antarctica tapers off. | ~850[persian-alpha 6] | |||||
| تونین | رودینیا supercontinent persists. Sveconorwegian orogeny ends. فسیل شاخصs of simple جانداران چندیاخته‌ای یوکاریوتs. First radiation of چرخان‌تاژک‌داران-like acritarchs. Grenville Orogeny tapers off in North America. کوه‌زایی پان-آفریکن in Africa. Lake Ruker / Nimrod Orogeny in Antarctica, 1,000 ± 150 سال. Edmundian Orogeny (c. 920 – 850 سال), Gascoyne Complex, Western Australia. Adelaide Geosyncline laid down on استرالیا (قاره), beginning of Adelaide Geosyncline (Delamerian Orogeny) in Australia. | 1000[persian-alpha 6] | |||||
| پیشین‌زیستی میانه[persian-alpha 5] | استنین | Narrow highly سنگ دگرگونی belts due to کوه‌زایی as رودینیا forms. Sveconorwegian orogeny starts. Late Ruker / Nimrod Orogeny in Antarctica possibly begins. Musgrave Orogeny (c. 1,080 سال), Musgrave Block, آلیس اسپرینگ. | 1200[persian-alpha 6] | ||||
| اکتاسین | سکو (زمین‌شناسی)s continue to expand. جلبک سبز colonies in the seas. Grenville Orogeny in North America. | 1400[persian-alpha 6] | |||||
| کالیمین | سکو (زمین‌شناسی)s expand. Barramundi Orogeny, McArthur Basin, Northern Australia, and Isan Orogeny, c.1,600 سال, Mount Isa Block, Queensland | 1600[persian-alpha 6] | |||||
| پیشین‌زیستی دیرینه[persian-alpha 5] | استاترین | First یوکاریوت: آغازیانs with nuclei. کلمبیا (ابرقاره) is the primordial supercontinent. Kimban Orogeny in Australian continent ends. Yapungku Orogeny on Yilgarn craton, in Western Australia. Mangaroon Orogeny, 1,680–1,620 سال, on the Gascoyne Complex in Western Australia. Kararan Orogeny (1,650 سال), Gawler Craton, استرالیای جنوبی. | 1800[persian-alpha 6] | ||||
| اوروسیرین | The جو زمین becomes اکسیژنic. دهانه وردفرت and حوضه سادبری asteroid impacts. Much کوه‌زایی. Penokean and Trans-Hudsonian Orogenies in North America. Early Ruker Orogeny in Antarctica, 2,000–1,700 سال. Glenburgh Orogeny, Glenburgh Terrane, استرالیا (قاره) c. 2,005–1,920 سال. Kimban Orogeny, Gawler craton in Australian continent begins. | 2050[persian-alpha 6] | |||||
| ریاسین | Bushveld Igneous Complex forms. یخبندان هورونی glaciation. | 2300[persian-alpha 6] | |||||
| سیدرین | رویداد بزرگ اکسیژنی: banded iron formations forms. Sleaford Orogeny on استرالیا (قاره), Gawler Craton 2,440–2,420 سال. | 2500[persian-alpha 6] | |||||
| نخست‌زیستی[persian-alpha 5] | نخست‌زیستی نو[persian-alpha 5] | Stabilization of most modern کراتونs; possible گوشته overturn event. Insell Orogeny, 2,650 ± 150 سال. Abitibi greenstone belt in present-day انتاریو and استان کبک begins to form, stabilizes by 2,600 سال. | 2800[persian-alpha 6] | ||||
| نخست‌زیستی میانه[persian-alpha 5] | First استروماتولیتs (probably colonial سیانوباکتر). Oldest macrofossils. Humboldt Orogeny in Antarctica. Blake River Megacaldera Complex begins to form in present-day انتاریو and استان کبک, ends by roughly 2,696 سال. | 3200[persian-alpha 6] | |||||
| نخست‌زیستی دیرینه[persian-alpha 5] | First known نورپرورد باکتری. Oldest definitive microfossils. Oldest کراتونs on Earth (such as the سپر کانادا and the Pilbara Craton) may have formed during this period.[persian-alpha 7] Rayner Orogeny in Antarctica. | 3600[persian-alpha 6] | |||||
| سپیده‌دم نخست‌زیستی[persian-alpha 5] | پروکاریوت (probably باکتری and باستانیان). Oldest probable microfossils. The first جاندارs and خودجایگزین‌گری آران‌ای مولکولs evolve around 4,000 سال, after the آخرین بمباران سنگین ends on Earth. Napier Orogeny in Antarctica, 4,000 ± 200 سال. | ~3800 | |||||
| پیشازیستی[persian-alpha 5][persian-alpha 8] | Early Imbrian (پیشازیستی) (غیررسمی)[persian-alpha 5][persian-alpha 9] | Indirect فتوسنتز evidence (e.g., کروژن) of primordial life. This era overlaps the beginning of the آخرین بمباران سنگین of the منظومه شمسی منظومه شمسی, produced possibly by the planetary migration of نپتون into the کمربند کویپر as a result of orbital resonances between مشتری (سیاره) and زحل. Oldest known rock (4,031 to 3,580 سال).[10] | 4130[11] | ||||
| شهدی (پیشازیستی) (غیررسمی)[persian-alpha 5][persian-alpha 9] | Possible first appearance of زمین‌ساخت صفحه‌ایs. This unit gets its name from the زمان‌بندی زمین‌شناسی ماه when the دریای شهد and other greater دریاوارs form by big رویداد برخوردیs. Earliest evidence for life based on unusually high amounts of light isotopes of carbon, a common sign of life. | 4280[11] | |||||
| Basin Groups (پیشازیستی) (غیررسمی)[persian-alpha 5][persian-alpha 9] | End of the Early Bombardment Phase. Oldest known کانی (زیرکن, 4,404 ± 8 سال). Asteroids and comets bring water to Earth.[12] | 4533[11] | |||||
| Cryptic (Eohadean) (غیررسمی)[persian-alpha 5][persian-alpha 9] | Formation of ماه (4,533 to 4,527 سال), probably from فرضیه برخورد بزرگ, since the end of this era. Formation of Earth (4,570 to 4,567.17 سال), Early Bombardment Phase begins. Formation of خورشید (4,680 to 4,630 سال) . | 4567.17 | |||||
نوشتارهای وابسته
یادداشت‌ها
- اصطلاح بزرگ‌ابردوران پساپرکامبرین پذیرفته نشده و غیر رسمی است.
- Historically, the نوزیستی has been divided up into the کواترنری and ترشیاری sub-eras, as well as the نئوژن and پالئوژن periods. The 2009 version of the ICS time chart[4] recognizes a slightly extended Quaternary as well as the Paleogene and a truncated Neogene, the Tertiary having been demoted to informal status.
- In North America, the Carboniferous is subdivided into میسیسیپین and پنسیلوانین Periods.
- پرکامبرین به نام کریپتوزوئیک نیز شناخته می‌شود.
- The پیشین‌زیستی, نخست‌زیستی and پیشازیستی are often collectively referred to as the پرکامبرین or sometimes, also the Cryptozoic.
- Defined by absolute age (زمان چینه‌شناختی استاندارد جهانی).
- The age of the oldest measurable کراتون, or پوسته قاره‌ای, is dated to 3,600–3,800 Ma.
- Though commonly used, the پیشازیستی is not a formal eon[9] and no lower bound for the Archean and Eoarchean have been agreed upon. The Hadean has also sometimes been called the Priscoan or the Azoic. Sometimes, the Hadean can be found to be subdivided according to the زمان‌بندی زمین‌شناسی ماه. These eras include the Cryptic and Basin Groups (which are subdivisions of the Pre-Nectarian era), شهدی, and Early Imbrian units.
- These unit names were taken from the زمان‌بندی زمین‌شناسی ماه and refer to geologic events that did not occur on Earth. Their use for Earth geology is unofficial. Note that their start times do not dovetail perfectly with the later, terrestrially defined boundaries.
منابع
- «مقیاس زمانی زمین‌شناسی». دانشنامه رشد. دریافت‌شده در ۱۹ آوریل ۲۰۱۷.
- مریم عابدینی (زمستان ۱۳۹۲). «واحدهای زمانی زمین‌شناسی» (PDF). رشد آموزش زمین‌شناسی. دریافت‌شده در ۱۹ آوریل ۲۰۱۷.
- «مقیاس زمانی زمین‌شناسی 2004». پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ آوریل ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۹ آوریل ۲۰۱۷.
- "Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 29 December 2009. Retrieved 23 December 2009.
- Bartoli, G; Sarnthein, M; Weinelt, M; Erlenkeuser, H; Garbe-Schönberg, D; Lea, D.W (2005). "Final closure of Panama and the onset of northern hemisphere glaciation". Earth and Planetary Science Letters. 237 (1–2): 33–44. Bibcode:2005E&PSL.237...33B. doi:10.1016/j.epsl.2005.06.020.
- Tyson, Peter (October 2009). "NOVA, Aliens from Earth: Who's who in human evolution". PBS. Retrieved 2009-10-08.
- https://digitalcommons.bryant.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1010&context=honors_science
- Deconto, Robert M.; Pollard, David (2003). "Rapid Cenozoic glaciation of Antarctica induced by declining atmospheric CO2". Nature. 421 (6920): 245–249. Bibcode:2003Natur.421..245D. doi:10.1038/nature01290. PMID 12529638.
- Ogg, J.G.; Ogg, G.; Gradstein, F.M. (2016). A Concise Geologic Time Scale: 2016. Elsevier. p. 20. ISBN 978-0-444-63771-0.
- Bowring, Samuel A.; Williams, Ian S. (1999). "Priscoan (4.00–4.03 Ga) orthogneisses from northwestern Canada". Contributions to Mineralogy and Petrology. 134 (1): 3. Bibcode:1999CoMP..134....3B. doi:10.1007/s004100050465. The oldest rock on Earth is the Acasta Gneiss, and it dates to 4.03 Ga, located in the قلمروهای شمال غرب of Canada.
- "Geology.wisc.edu" (PDF).
| مفاهیم کلیدی |   درگاه زمان | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
سنجشها و زمان استاندارد |
| ||||||
| ساعت |
| ||||||
| |||||||
| مذهب و اسطورهشناسی |
| ||||||
| فلسفه فضا و زمان |
| ||||||
| فیزیک |
| ||||||
زیستشناسی / روانشناسی / جامعهشناسی / اقتصاد / حسابداری / مدیریت |
| ||||||
| نوشتارهای وابسته |
| ||||||
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.