خزه

خَزه‌ها گیاهانی هستند دارای ۱۲ هزار گونه متعلق به شاخه خزه‌تباران (Bryophyta). خزه‌ها گیاهان ظریف و سبزرنگ ساده‌ای هستند که بندرت طولشان به هفت و نیم سانتیمتر می‌رسد. خزه‌ها بر روی زمین، صخره یا روی تنهٔ درختان، طبقات حصیری یا بالش‌مانندی به وجود می‌آورند. هر یک از این بالشتک‌ها شامل تعداد زیادی گیاه جدا از هم است. به این صورت خزه‌ها با تجمع در کنار هم سعی می‌کنند با خشکی مبارزه کرده و همدیگر را مرطوب نگه دارند. خزه‌ها گیاهان بسیار ظریفی هستند و در محیط‌های خشک به سرعت پژمرده می‌شوند. اگرچه بعضی از گونه‌ها محیط خشک را تحمل کرده و با پژمردگی مبارزه می‌کنند ولی تا زمانی که محیط مرطوب نباشد نمی‌توانند تولید مثل کنند.[1]

خزه
آرایه‌شناسی
فرمانرو:	گیاهان
دسته:	خزه‌تباران Schimp.
رده‌ها
Takakiopsida Sphagnopsida Andreaeopsida Andreaeobryopsida Oedipodiopsida Polytrichopsida Tetraphidopsida Bryopsida

این گیاه کُندرشد از نخستین گیاهان زمینی به‌شمار می‌آید و اندام (ساقه مانند و ریشه سا و برگ مانند) ندارند بلکه ساختارهایی شبیه به آن دارند. خزه‌ها به وسیله هاگ تولیدمثل می‌کنند. این گیاهان ساختارهای عمودی ساقه‌مانند دارند. خزه‌ها فاقد آوندند و از طریق گذرندگی سلولی آب را در سلول‌ها منتقل می‌کنند.

خزه‌گیان که در زمین‌های مرطوب می‌رویند معمولاً با جلبک‌های داخل استخرها و رودخانه‌ها اشتباه گرفته می‌شوند. هر چند که این گیاهان برای انسان چندان مغذی نیستند ولی گاهی موارد خوراکی هم دارند. موارد کاربردی بسیاری از این گیاهان از جمله: تأثیرات ضدمیکروبی، بیومونیتورینگ آلودگی‌های هوا، خاک و آب، جلوگیری از فرسایش‌ها، غذای دام و طیور و … از آن‌ها در دنیا شناخته شده‌است. نوعی خزه به نام اسفاگنوم یا پیت دارای استفاده‌های گوناگونی می‌باشد.

خزه‌ها گیاهانی هستند که به‌طور گروهی می‌رویند و گاهی تشکی نرم و مخمل مانند و گاهی فرشی گسترده پدید می‌آورند. به ندرت می‌توان خزه‌ای را تنها پیدا کرد. در جنگل مانند فرشی سبز رنگ روی خاک مرطوب گسترده می‌شوند، روی قطعه چوب‌های در حال پوسیدن را می‌گیرند و در بیشتر موارد در قسمت پایین پوست درخت‌ها، روی سنگ‌ها و بسترهای خاکی مرطوب می‌رویند. بهترین موقع برای دیدن خزه‌ها اول بهار است، یعنی وقتی که سایر گیاهان آن‌ها را نمی‌پوشانند؛ و همچنین اسپوروفیت‌های خزه در فروردین و اردیبهشت مشهود است.

خزه‌ها معمولاً از ۱–۱۰ سانتی‌متر طول دارند. بزرگترین خزهٔ شناخته شده در جهان داوسنیا (Dawsonia) است که می‌تواند تا ۵۰ سانتی‌متر رشد کند. خزه‌ها معمولاً با گلسنگ نیز اشتباه گرفته می‌شوند. گلسنگ حاصل هم زیستی نوعی کپک با جلبک‌ها است. استفادهٔ تجاری از خزه‌ها برای اهداف تزئینی است مثل زیباسازی محیط باغ یا گلخانه و گل فروشی در حالی که استفادهٔ سنتی از آن برای عایق است. خزه‌ها توانایی جذب آب تا ۲۰ برابر وزن خود را دارند. به بخش ریشه مانند خزه ریزوئید گفته می‌شوند که با اینکه مثل نخ نازکند همانند لنگری خزه را محکم نگه می‌دارند.

گونه‌ای خزه به نام «نِکرای تخت (با نام علمی Neckera Complanata)» است.

خزه‌ها عمدتاً به ۴ دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

1. Sphagnopsida (peat moss) : این دسته که به peat moss یا اسفگنوم‌ها معروف هستند، شامل بیش از ۱۰۰ گونه متفاوت می‌باشند. عمدتاً در مناطق مرطوب و باتلاقی رشد می‌کنند و در تجمعات انبوه اسفنج مانند دیده می‌شوند و در خاک‌های با اسیدیته (pH) پایین رشد می‌کنند. خاک پیت گونه ای از خاک است که از انواع خاصی از این خزه تهیه می‌شود.

2. Andreaopsida (lantern or rock moss) : این گونه خزه‌ها که معروف به rock moss هستند، عمدتاً در سطوح سنگی رشد می‌کنند. عمدتاً به صورت پرزمانند و رنگ تیره دیده می‌شوند و در مناطق سردسیر و ارتفاعات رشد می‌کنند.

3. Polytrichopsida : این گونه خزه‌ها جز اولین گونه گیاهانی هستند که می‌توانند در شرایط بسیار سخت نیز رشد کنند و بعد از حوادثی مثل سیل و آتش‌سوزی، اولین گونه قابل رشد هستند. تنوع این گونه از خزه‌ها بسیار زیاد است و از انواع بسیار ریز خزه‌ها تا خزهٔ Dawsonia superba که بلندترین خزه با ارتفاع ۵۰سانتیمتر است را شامل می‌شود.

4. Bryopsida : بزرگترین و متنوع‌ترین گروه از خزه‌ها است و ۹۵٪ از کل انواع خزه در این گروه قرار می‌گیرند. این خزه‌ها عمدتاً دارای اسپروفیت (کپسول) هستند. تقریباً انواع خزه‌های موجود در کشور ایران نیز از این دسته می‌باشند.