نوزیستی

نوزیستی یا سِنوزوئیک (به انگلیسی: Cenozoic) یکی از دوران‌های تاریخ زیستی زمین است. این دوران، تاریخ زمین را از پایان کرتاسه تا زمان حاضر در بر می‌گیرد و حدوداً ۶۶٫۵ میلیون سال طول کشیده‌است. دوران نوزیستی، تقریباً کمی بیشتر از یک‌سوم دوران دوم و حدود یک‌ششم دوران اول است و کوتاهترین دوران زمین‌شناسی نامیده می‌شود.

در طول دوران نوزیستی، فعالیت کوهزایی آلپی به حداکثر خود رسیده‌است؛ به‌طوری‌که ۳/۲ آن در این دوران روی داده‌است. دوران نوزیستی به دو دوره ترشیاری و کواترنری تقسیم می‌شود. دوره کواترنری از حدود ۲ میلیون سال قبل آغاز شده و اکنون نیز ادامه دارد. فعالیت زمین‌ساختی در این دوران افزایش یافته که نتیجه آن به وجود آمدن رشته‌کوه‌هایی مثل هیمالیا، البرز، زاگرس، آند و آلپ است.

انقراض بسیاری از گروه‌های دوکمانی ازجمله دایناسورهای بی‌پرواز، نزدیک‌سوسمارسانان و خزندگان بال‌دار به پستانداران و پرندگان فرصت داد تا به گونه‌های بسیاری تقسیم شده و جمعیت غالب جانوری در جهان شوند. مهم‌ترین حادثه این دوران، گسترش و تنوع پستانداران است و به همین علت این دوران را دوره پستانداران نیز می‌گویند. از دلایل عمده ازدیاد آن‌ها می‌توان وجود منابع فراوان و سازش با محیط ذکر کرد. نومولیت‌ها که انواعی از آغازیان و از گروه روزن‌داران بودند؛ از سنگواره‌های راهنمای مهم اوایل دوران نوزیستی به‌شمار می‌آیند.

در دوره کواترنری با ظهور یخبندان عظیم در سطح زمین مشخص می‌شود که باعث تغییرات شدید آب و هوایی و انقراض بعضی جانوران و ظهور انواع دیگر شده‌است. در این دوران انسان پا به عرصه وجود نهاد و گیاهان و جانوران امروزی به وجود آمدند.