روان‌شناسی اجتماعی

روان شناسی اجتماعی چیست؟
روان‌شناسی
The Greek letter 'psi', a symbol for psychology
شاخه‌های پایهٔ روان‌شناسی
شاخه‌های کاربردی
رویکردهای روان‌شناسی
  • درگاه روان‌شناسی

روانشناسی اجتماعی مطالعه موضوعات، مشکلات و مسائل مرتبط با روانشناسی و جامعه است.[1] به صورت دقیق تر، روانشناسی اجتماعی بررسی علمی روشهایی است که طبق آنها افکار، احساسات و رفتارهای مردم تحت تاثیر حضور واقعی یا خیالی دیگران قرار می گیرند.روانشناسی اجتماعی، اثرات حضور دیگران را بر رفتار فرد یا رفتار خود را تحت تأثیر گروه مورد بررسی و مطالعه قرار می‌دهند. روشن است که تأثیر دیگران بر فرد مستلزم وجود روابط متقابل بین خود با دیگران است، بنابراین به یک تعریف دیگر روان‌شناسی اجتماعی به عنوان علم مطالعه رفتار متقابل بین انسان‌ها یا علم مطالعه تعامل انسان‌ها شناخته می‌شود. تعریف دیگری نیز شده‌است ازجمله :روانشناسی اجتماعی روش مطالعهٔ علمی رفتار و واکنش و عملکردهای فرد در حضور جمع یا حضور تلویحی افراد است. تفاوت روانشناسی اجتماعی با جامعه‌شناسی در این است که جامعه‌شناسی کلیات جامعه از جمله آمار، مهاجرت، نسبت تعداد افراد براساس جنسیت و حرکت جامعه به سوی گرایش خاص را بررسی می‌کند اما روانشناسی اجتماعی رفتار فرد در جامعه را بررسی می‌کند یا به عبارت ساده تر روانشناسی اجتماعی، رفتار یک فرد به عنوان عضوی از گروه یا در مجاورت گروه یا در تعامل با گروه مورد توجه قرار می‌گیرد. در حالی که در مردم شناسی و جامعه شناسی، بیشتر به رفتار گروه های انسانی توجه می‌شود.[ تفاوت آن با روانشناسی عمومی تنها یک تفاوت اعلام شده‌است که روانشناسی عمومی به بررسی مسائلی عمومی تر می‌پردازد. کتاب روانشناسی اجتماعی به تألیف الیوت ارونسون یکی از کتاب‌های معتبر این رشته‌است. روانشناسی اجتماعی به مطالعه تمامی حرکات، افکار، رفتارها و کنش‌ها و واکنش‌های فرد در فضای جامعه می‌پردازد که فرد برای رفع نیازهای جنسی و غریزی خود بروز می‌دهد. بنابراین اگر برخی رفتارهای فرد در جامعه ناشی از چیزی غیر از رفع نیاز باشد روانشناسی اجتماعی به آن نمی‌پردازد مثل اقدام فرد به حل یک مسئله ریاضی یا نفس کشیدن. (مهدی‌زاده، ۱۳۹۲)

واژه‌های تفکر، احساسات، و رفتار شامل متغیرهای رفتاری است که در هر انسانی قابل سنجش است.[2]

روانشناسی اجتماعی به عنوان یک علم

روش پژوهش در روان شناسی اجتماعی

برای کشف روابط قانونمند میان اشیاء و یا پیشایندهای روانشناسی از «روش علمی» استفاده می شود. نخستین گام در روش علمی «مشاهده» است. گام بعدی این است که دلیل وقوع آنچه را که مشاهده شده است، حدس زده شود. این حدس، تلاش برای کشف رابطة قانونمندی» است. گام نهایی، طراحی یک آزمایش (یا مجموعه ای از آزمایش ها) است که فرضیه را تأیید یا رد خواهد کرد. شرایط یک آزمایش خوب، اغلب مستلزم ترکیب مهارت های حاصل از دو حیطه علم و هنر است. واقعیت این است که روانشناسان اجتماعی به عنوان آزمایشگر، از هنر برای غنای علم خود استفاده می کنند. این نکته به ویژه در خصوص آزمایش های روانشناسی اجتماعی صحت دارد. در یک آزمایش آزمایشگاهی، دو متغیر وجود دارد: «متغیر مستقل» و «متغیر وابسته»، «متغیر مستقل»، متغیری است که آزمایشگر آن را تغییر می دهد تا دریابد که آیا بر متغیر دیگری تأثیر دارد یا نه. «متغیر وابسته»، متغیری است که آزمایشگر آن را اندازه گیری می کند تا اثرهای متغیر مستقل را ارزیابی کند. همچنین مهم ترین ویژگی یک آزمایش آزمایشگاهی کنترل است؛ زیرا مطالعه دقیق اثر هر متغیر، تنها با کنترل محیط و متغیرها امکان پذیر است. با وجود اینکه کنترل، جنبه خیلی مهمی از آزمایش آزمایشگاهی است، ولی مهم تر از آن «گماردن تصادفی» است. «گماردن تصادفی»، فرایندی که طبق آن همه شرکت کنندگان شانس برابر دارند تا در هر حالتی از یک آزمایش شرکت کنند.[3]

در تحقیقات بعمل آمده مطالعه رفتارهای فردی را به روانشناسی ، جامعه را به جامعه شناسی و بالاخره فرهنگ را به مردم شناسی (انسان شناسی فرهنگی)،اختصاص داده‌اند، اکنون رفته رفته به این حقیقت وقوف حاصل گردیده است که تداخل فرد و جامعه و فرهنگ و تاثیر متقابل آنها آنچنان دائمی و مستمر است که پژوهشگری که قصد مطالعه درباره یکی از آنها را دارد، بدون مراجعه به دو بحث دیگر نمی‌تواند تحقیق کاملی را ارائه نماید.{[4]

ارتباط روان شناسی اجتماعی با سایر علوم

آنچه مشخص است میان روان شناسی اجتماعی با سایر رشته‌های علوم اجتماعی مرز روشنی وجود ندارد. روان شناسی اجتماعی با علوم سیاسی و اقتصادی و انسان شناسی فرهنگی همپوشی دارد و در بسیاری از جنبه‌ها از روان شناسی عمومی قابل تفکیک نیست، به همین ترتیب با جامعه شناسی نیز نزدیک است. ای. آ. راس نویسنده اولین کتابی که با نام روان شناسی اجتماعی منتشر شد، یک جامعه شناس بود.

این رشته به طبیعت اجتماعی افراد علاقمندی خاصی دارد. برخلاف آن علوم سیاسی ، جامعه شناسی و انسان شناسی فرهنگی در کار خود به نظامهای سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی حاکم بر محیطی که فرد در آن زندگی می‌کند، می‌پردازند. این رشته‌ها علاقمندند سیر جامعه را بدون آن که توجهی به فرد داشته باشند، پی بگیرند در حالیکه روان شناسی اجتماعی علاقمند است بداند چگونه هر یک از اعضای جامعه از محرکهای محیط اطراف تاثیر می‌پذیرد.

روانشناسی اجتماعی ارتباط مستقیمی هم با روانشناسی و هم با جامعه شناسی دارد. این رشته تاثیر متقابل فرد با گروه یا جامعه را بررسی می‌کند. به عبارت دیگر روانشناسی اجتماعی اثری را که جامعه یا گروه بر فرد باقی می‌گذارد مورد مطالعه قرار می‌دهد. گاه نیز در مورد بعضی از پدیده‌های اجتماعی ، مرز مشخصی میان روانشناسی اجتماعی و جامعه شناسی دیده نمی‌شوند ولی بطور خلاصه باید گفت که در ارتباط با گروه اجتماعی ، جامعه شناسی اساساً و بالاخص به رفتار گروه توجه دارد و روانشناسی اجتماعی به رفتار فرد در وضعیت گروهی علاقه نشان می‌دهد.

از سوی دیگر روان شناسی اجتماعی شاخه‌ای از روان شناسی عمومی است و هر دو بر یک نکته تاکید دارند؛ طبیعت بشر آن گونه که در شخص نهفته است. از این رو ، روان شناسی اجتماعی با روان شناسی عمومی همپوشی دارد، ولی با آن یکی نیست.[5]

موضوعات مورد مطالعه در روان شناسی اجتماعی

مسائلی مثل رقابت در گروه، ستیزه، همکاری، سبقت جویی ، رهبری و بطور کلی کنشهای متقابل گروهی از اهم موضوعاتی است که در روانشناسی اجتماعی مورد بررسی واقع می‌گردد، بنابراین می‌توان حیطه تحقیق در روانشناسی اجتماعی را در موارد زیر خلاصه نمود:

  • اثر جامعه در فرد از طریق اجتماعی شدن
  • اثر فرد بر جامعه از طریق پدیده‌هایی مانند رهبری
  • روابط میان افراد و کنشهای متقابل آنها در پدیده‌هایی مثل ستیزه،رقابت، سازگاری و ... .

رفتار فرد در گروه ، مساله همرنگی ، بررسی نگرش و تغییرات آن ، تاثیر عوامل اجتماعی روی رفتار مثلا اثر تلویزیون بر خشونت و یا تاثیر جنگها بر روان افراد و ... ، توجیه خود ، مساله اسنادها و ارتباطات و ... عمده‌ترین مباحث مورد علاقه روان شناسان اجتماعی است. همچنین روان شناسی اجتماعی با پدیده‌های رایج و جاری اجتماعی به صورت کاربردی درگیر است. به عنوان مثال مساله استرس و بررسی عوامل اجتماعی موثر در بروز آن در جوامع پیشرفته بسیار مورد توجه روان شناسان اجتماعی است که در تلاش برای رفع این عوامل مثلا عامل ازدحام در جوامع پرجمعیت می‌باشند. همچنین در دهه‌های اخیر شاهد خدمات مهم روان شناسان اجتماعی در زمینه‌های مهمی چون روابط پزشک و بیمار ، واکنش در برابر اطلاعات تشخیصی ، مهار بیماری و تجربه درد بر مبنای نظریه اسنادها بوده‌ایم.

سرانجام باید به درگیری فزاینده روان شناسان اجتماعی در مطالعه مسائلی اشاره کرد که از دستگاههای قانونی و نظامهای دادرسی سرچشمه می‌گیرد. در این حیطه روان شناسان اجتماعی به فرایند محاکمه ، روانشناسی شهادت ، اعتراف و ... پرداخته‌اند. همچنین در فرایند طرح و اجرای مقررات اجتماعی مثلا مقررات راهنمایی رانندگی از یاخته‌های روان شناسی اجتماعی استفاده بهینه‌ای به عمل آمده است.[6]

کاربرد روانشناسی اجتماعی در جامعه

روانشناسی اجتماعی با ارائه تکنیک های ارتباطی، کاربرد موثر خود را در بهبود روابط فی مابین در جامعه، به عرصه ظهور می رساند.

روانشناسی اجتماعی علمی است که به بررسی تقابل و تعامل افراد در جامعه پرداخته و کوشش می کند تا برای بهینه کردن رفتارهای اجتماعی و جمعی بهترین روش ها را ارائه نماید.

همان طور که می دانید جامعه محل ارتباطات و رفتارهاست. ارزش ها و هنجارهای اجتماعی برای قوام و تداوم زندگی بشر در اجتماع، توسط گردانندگان نظام های اجتماعی ایجاد می شوند و پیروی از این ارزش ها موجب به وجود آمدن فرهنگ ها شده و ساختار جامعه را شکل می دهند.

روانشناسی اجتماعی سعی دارد با حفظ ارزش های اجتماعی و ارتباط آن با ارزش های انسانی، پل های ارتباطی موثری را بین اعضاء جامعه برقرار کرده و موجبات رشد و تعالی را برای افراد فراهم نماید.

مکاتب و نظریه پردازان زیادی در این رابطه فعالیت کرده اند که استفاده از روش های آنان باعث رشد بسیاری از جوامع گردیده است.

مطالعه رفتارها و کنش های متقابل افراد در اجتماع کمک شایانی به اندیشمندان و جامعه شناسان در رابطه با شناخت مخاطبین و ارائه راهکارهای اساسی در زمینه رشد بشری می کند.[7]

جستارهای وابسته

منابع
  1. David G. Myers, McGraw Hill, 2002.
  2. https://en.wikipedia.org/wiki/Social_psychology. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک); پیوند خارجی در |وبگاه= وجود دارد (کمک); پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک)
  3. آرونسون، ساموئل؛ ویلسون، تیموتی؛ آکرت، رابین؛ سامرز (۲۰۱۶). روان شناسی اجتماعی. نهم. ترجمهٔ مجید صفاری نیا؛ پرستو حسن زاده. تهران: ارسباران. ص. ۴۷. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۷۳۸۵-۳۶-۴.
  4. {}}
  5. {{}}
  • کتاب روانشناسی اجتماعی به تألیف الیوت ارونسون
  • مقاله مهدی‌زاده، تورج (۱۳۹۲). تأثیر متقابل ارتباطات و روانشناسی اجتماعی، مشهد: دانشگاه بین‌المللی امام رضا.

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ روان‌شناسی اجتماعی موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.