فرزندپروری

رفتار و عملکرد والدین در فرزندپروری منعکس کننده فرهنگ عمومی از درک جامعه است.[6] مثلاً در کشور های مانند آلمان که فردگرایی غلبه دارد والدین زمان بیشتری را صرف تعامل چهره به چهره با نوزادان می کنند و زمان بیشتری صرف گفتگو با کودک در مورد خودش می شود ولی در کشور های که فردگرایی در آن کمتر است مانند کشور های غرب آفریقا بیشتر زمان گفتگو با کودک صرف صحبت کردن در مورد افراد دیگر میشود و کودک زمان بیشتری را با سایرین یعنی بجز والدین صرف می کند. از این رو در کشور های مانند آلمان کودکان به دلیل نوع پرورش و تربیت با سرعت بیشتری توانایی توسعه مهارت های شخصی را دارند و مستقل تر عمل می کنند ولی در تنظیم رفتار های اجتماعی و همکاری با دیگران دیرتر از هم سن و سال های غرب آفریقایی خود رشد پیدا می کنند. البته جوامعی مانند بومیان امریکا هم وجود دارند که هر چند فرزندان از نظر استقلال و اعتماد به نفس رشد مناسبی دارند ولی فرهنگ هماهنگی با جمع نیز در آنها به شکل معقول توسعه می یابد.[7]

تنوع رفتار والدین در جهان بسیار متنوع بوده و مثلاً در کشور کنیا انتظار می رود که پدران تا 12 سالگی بجز در تامین مایحتاجشان، هیچ دخالتی در زندگی فرزندانشان نداشته باشند

برای والدین خوب بودن، پدر و مادر نیاز به مهارت های خاصی دارند که باید به شکل مستمر و مداوم با صبر و حوصله خصوصاً در سال های ابتدایی تولد  مورد استفاده قرار گیرد که ماحصل آن منجر به شکل گیری رفتار های منفی و مثبت فرزندان در بزرگسالی و کسب مهارت های اجتماعی و رفتاری انسان میشود.

شورا آموزش کانادا مهم ترین این عوامل را به شرح زیر می داند[8]

• توضیح صادقانه در مورد وقایع به کودکان باعث میشود که فرزندان درک بهتری از اتفاقات بیابند و واقع بین تر رشد کنند.
• ثبات قدم داشتن والدین باعث میشود که الگو رفتاری کودکان به شکل مناسب رشد و تثبیت گردد.
• کمک به فرزندان برای استفاده بهینه از منابع در دسترس و ایجاد شبکه اجتماعی مناسب حمایت گر برای فرزندان
• توجه بیشتر به نیاز های آموزشی و اولیه کودکان خصوصاً با بازی های که باعث تقویت استقلال، معاشرت، انسجام، آرامش و اعتماد آنها میشود
• آگاهی از نیاز ها کودکان و درک آنچه که آنها می بینند، یاد میگیرند، انجام میدهند و تاثیرات آنها بر روی فرزندان. به اختصار آگاه و بروز بودن والدین

اکثر والدین فکر می کنند که به شکل طبیعی قابلیت ها فرزند پروری را دارند ولی واقعیت این است که در بسیاری از موارد محیط های منفی، آسیب ها اجتماعی و بسیار عوامل دیگر باعث میشود که والدین نا خواسته در حق فرزندان خود ستم نمایند. این مشکلات خصوصاً در شرایط خاص مانند دوران گذار جدایی و طلاق والدین یا ازدواج مجدد می تواند منشا بسیاری از خطرات باشد پیامد های منفی عاطفی عمیقی بر فرزندان می تواند بگذارد. فرزندپروری به گفته ویرجینیا ساتیر "پیچیده ترین کار در جهان است".

نمونه کامل تری از حداقل مهارت های والدین برای فرزند پروری را می توان به شرح زیر دانست :[9]

• مهارت های رابطه والدین و فرزند: مدت زمان با کیفیت ، ارتباطات مثبت و نمایش لذت بخش از محبت.
• تشویق رفتار مطلوب: ستایش و تشویق ، توجه غیر کلامی ، تسهیل فعالیت های جذاب.
• مهارت ها و رفتارهای تدریس: مثال و الگو خوب بودن ، استفاده از فرصت ها برای آموزش ها زندگی، تقویت تعامل اجتماعی با رفتار شخصی، استفاده از فرصت بازی ها.
• مدیریت رفتار نادرست: تعیین قوانین محرمانه / تعیین محدودیت ، بحث و گفتگو جهت دار ، ارائه دستورالعمل های روشن و آرام ، برقراری ارتباط و اجرای پیامدهای مناسب برای رفتار مشکل ، استفاده از وسایل محدود کننده مانند زمان رفت‌وآمد، بازی و ... به شکل مقتدرانه
• پیش بینی و برنامه ریزی: برنامه ریزی و آماده سازی پیشرفته برای آماده سازی کودک در برابر چالش ها ، یافتن فعالیت های رشد متناسب با سن کودک ، آماده سازی توسعه و توانمند سازی مدیریت اقتصادی در کودک به تناسب سن و سال .
• مهارتهای خودتنظیمی: نظارت بر رفتارها (خود و فرزندان) ، تعیین اهداف مناسب از نظر توسعه ، ارزیابی نقاط قوت و ضعف و تعیین وظایف عملی برای بهبود مهارت ها ، نظارت و جلوگیری از درونی و بیرونی کردن رفتارها ، تعیین اهداف شخصی برای تغییر مثبت.[10]
• خلق و خوی و مهارت های مقابله ای: اصلاح کردن و دلسرد کردن افکار غیرمجاز (انحراف ، جهت گیری هدف و ذهن آگاهی) ، مدیریت استرس و تنش (برای خود و خانه) ، تدوین اظهارات مقابله شخصی و برنامه هایی برای موقعیت های پرخطر ، ایجاد احترام متقابل و توجه بین اعضای خانواده ، مشارکت مثبت: مشارکت در پشتیبانی و فعالیتهای مشترک / مناسبی برای تقویت روابط بین فردی.
• مهارت های پشتیبانی از شریک: بهبود ارتباطات شخصی ، آموزش بده بستان اجتماعی سازنده ، جلوگیری از شیوه های منفی تعامل خانواده ، روش های سازگاری با محیط، جامعه و مشارکت و رهبری و حل مسائل و مشکلات و ارتقاء شادی و صمیمیت.

نکته: حمایت بیش از حد از نقاط ضعف والدین در فرزندپروری است.[11]

در تمام دنیا، والدین بهترین ها را برای فرزندانشان می خواهند ولی نکته در این است در فرهنگ های مختلف موارد متفاوتی به عنوان بهترین ها شناخته میشوند.[12] به عنوان مثال در جوامع شکارچی و یا جمع آوری کننده یا حتی جوامع کشاورزی، مهارتهای مربوط به بقا از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و فرزندان از سنین جوانی باید آنان را بیاموزند. در این جوامع کودکان زودتر به استقلال می رسند و نسبت به سایر جوامع مجبور اند بسیاری از کارهای که مربوط به افراد بزرگسال است را زودتر فرا بگیرند و در آنها مهارت بیابند. در عین حال در بسیاری از این جوامع مانند بومی های امریکا کودکان این فرصت را دارند که در کنار آموزش چنین مهارت های ارزشها فرهنگی جامعه خود را از بزرگسال فرا بگیرند و در نحوه مشارکت جمعی و رفتار های اجتماعی نیز چیز های بیشتری را بیاموزند. این فرهنگ باعث میشود که والدین ضمن ترغیب فرزندان به کنجکاوی بیشتر این فرصت را به آنها بدهند که بیشتر در مورد دنیا اطرافشان کشف کنند و یاد بگیرند.

نکته جالب این که تفاوت ارزش ها باعث میشود که والدین در فرهنگ های مختلف، عمل کرد فرزندان را به اشکال مختلف ارزش گذاری کنند. مثلاً در ایتالیا سؤال کردن فرزندان نشانه این است که کودک هوشمند بوده و مهارت های بین فردی را به خوبی درک می کند ولی در نقطه مقابل در هلند سؤال کردن کودک را نشانه عدم استقلال و ارزیابی دقیق نداشتن کودک از محیط اطراف دانسته آن را منفی می دانند.[13]

بسیاری از فرهنگ ها یادگیری از کتاب را ارزش های تبلیغ شده و بسیار مهم برای والدین دانسته - مانند والدین آمریکایی - ولی والدین اسپانیایی احترام به خصوص ارجح دانستن خانواده نیست به فرد و ارزش های کلیسای کاتولیک را مهم تر از سایر ارزش های تبلیغی والدین می دانند.

به تناسب تفاوت های ارزشی، والدین نیز از ابزار های مختلفی برای تبلیغ ارزشهای مد نظر خود استفاده می کنند. مثلاً والدین اروپایی و امریکایی از اسباب بازی ها برای بهبود هوش فرزندانشان استفاده می کنند. والدین اسپانیایی با بیرون بردن و پیاده روی با فرزندانشان سعی می کنند مهارت های اجتماعی آنها را ارتقاء دهند.

بازی ها به عنوان ابزار های برای تقویت خواندن، نوشتن، علوم و ریاضیات یکی از روش های است که والدین از آنها استفاده می کنند. حتی در عصر حاضر بازی های رایانه ای می تواند در ارتقاء سطح حافظه، هماهنگی چشم و دست و افزایش سرعت عمل نقش مثبتی در آموزش کودکان داشته باشند.[14]

کودک به همراه مادر در هنگام خرید

اصطلاح مادری کردن تصویری از مراقب نهایی کودک را نشان می‌دهد. مادران بیشتر و البته نه همه وقت خود را صرف کودکان می‌کنند که البته گاهی به شغلشان در بازار کار آسیب می‌زند. اگر چه امروزه شمار مادران خانه‌دار روز به روز کمتر می‌شود، زنان بیش از مردان وقت خود را با کودکان سپری می‌کنند. آنها معمولاً پرورش دهندگان و حامیان کودکان از نظر رشد عاطفی و ثبات شخصیتی هستند.

پدر با دختر در پارکی در هند

امروزه پدران وقت بیشتری را با کودکان خود می‌گذرانند.

در حالی که پیش از این مردان نان‌آور بودند و مادران خانه‌دار وظیفه شست‌وشو و پخت‌وپز و مراقبت از کودکان را عهده دار بودند، وضعیت در حال تغییر است. پدران دارند مشارکت بیشتری در پرورش کودکان می‌کنند و مسوولیت‌های بیشتری را در حمام کردن، غذا دادن تا عوض کردن کهنه بچه به عهده می‌گیرند.