باشگاه فوتبال پاس تهران

باشگاه فوتبال پاس تهران که تا سال 1342 شهربانی نام داشت یک باشگاه فوتبال ایرانی بود که در سال 1332 سنگِ‌بنای بنیانگذاری‌اش در تهران گذاشته‌ شد و در سال 1386 به همدان انتقال یافت.

پاس
نام کامل باشگاهباشگاه فوتبال پاس تهران
لقب(ها)سبزقبایان، تیم دوم پایتخت، قهرمان آسیا[1]
تاریخ تأسیس1332 با نام شهربانی
17 تیر 1342 با نام پاس[2]
تاریخ انحلال19 خرداد 1386 (پس از ۵۴ سال)‏[3]
انتقال امتیاز به پاس همدان[4]
نام ورزشگاهشهید دستگردی
شهرک اکباتان، تهران
(گنجایش: 8٬250 نفر[5])
مالکنیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران[2]

این باشگاه در طول تاریخ خود، همواره از تیم‌های مطرح فوتبال ایران و آسیا بود.[6] پاس در تمامی دوره‌های بالاترین سطح لیگ فوتبال ایران از نخستین دوره در سال 1349 تا فصل 86–1385 جام خلیج فارس –جز یک دوره جام سراسری قدس در سال 1368– حاضر بود.[7][8]

باشگاه پاس یکی از قدیمی‌ترین باشگاه‌های فوتبال در ایران بود. این باشگاه موفق به کسب 5 قهرمانی در بالاترین دسته لیگ فوتبال ایران و یک قهرمانی در جام باشگاه‌های آسیا شده‌است.[9][10] پاس به‌همراه استقلال، پرسپولیس، سپاهان و ذوب آهن پرافتخارترین باشگاه‌های تاریخ فوتبال ایران هستند.[11] پاس 4 بار نیز تا نیمه‌نهایی جام حذفی پیش رفت، اما هر بار در این مرحله شکست خورد و هرگز نتوانست به دیدار پایانی برسد؛ به همین دلیل ناکام جام حذفی لقب گرفت.[8]

این باشگاه از آغاز تا فروپاشی، تحت نظر پلیس ایران (در ابتدا شهربانی و بعدها نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران) بود و به عنوان «نماد ورزش پلیس» به‌شمار می‌رفت.[12]

ورزشگاه خانگی پاس ورزشگاه شهید دستگردی بود که در شهرک اکباتان تهران قرار داشت. پاس پیش از سال 1342 شهربانی نام داشت. تیم فوتبال بزرگسالان این باشگاه رسماً در تاریخ 19 خرداد 1386 فروپاشید و به شهر همدان منتقل شد. هم‌اکنون باشگاه فوتبال پاس همدان، پس از این انتقال به لیگ دسته سوم سقوط کرد؛ ولی اکنون در لیگ دسته دوم بازی می‌کند. باشگاه پاس تهران همچنان در رده تیم‌های پایه فعال است و در لیگ فوتبال امیدهای تهران تیم دارد.[12][13][14]

تاریخچه

بنیانگذاری و دهه نخست (1344-1332)
تیم پاس در 1347

باشگاه شهربانی تهران در سال 1332 به دست عده‌ای از افسران شهربانی تهران و دانشجویان دانشکده افسری، به رهبری مهدی اسداللهی بنیانگذاری شد. این تیم که نخستین تمرین‌های خود را در زمین دانشکده افسری انجام داد و متشکل از دانشجویان این دانشکده بود، در همان سال 1332 به مقام نایب قهرمانی مسابقات قهرمانی نیروهای مسلح ایران دست یافت. در آن زمان مربی تیم شهربانی بهمن شهیدی بود.[2]

در این سال‌ها، اکثر هواداران فوتبال در تهران طرفدار یکی از 3 تیم تاج، شاهین یا دارایی بودند.[15]

در 17 تیر 1342، با تلاش سروان فریدون صادقی و جمعی دیگر از دوستداران ورزش در پلیس، باشگاه با نام پاس به ثبت رسید. پیش‌نویس اساسنامه[2]

نخستین بازی رسمی پاس در سال 1343 برابر تیم فوتبال کوروش انجام شد. بازیکنان پاس در آن بازی فرامرز ظلی، حسن حبیبی، محمد رنجبر، حشمت مهاجرانی، رسولی، یزدانیان، محمدعلی معیریان، محمود یاوری، همایون شاهرخی، یینه‌ورزان و پرویز میرزاحسن بودند.[2] این بازی با نتیجه 1–1 پایان یافت و تک گل پاس –که نخستین گل رسمی تاریخ باشگاه پاس بود– را محمدعلی معیریان به ثمر رساند.[16]


دوران جام قهرمانی فوتبال و جام منطقه ای ایران (1352-1344)

در سال 1343 مسابقات لیگ تهران نیمه کاره ماند و تیم پاس که تا آن زمان صدرنشین تهران بود به عنوان نماینده تهران راهی مسابقات جام قهرمانی فوتبال ایران در ساری شد. تیم پاس در ادامه توانست قهرمان این رقابت ها شود. تیم های منتخب کهگویله و بویراحمد و کلنی تبریز به ترتیب دوم و سوم شدند.[17]

در سال 1345 اساسنامه باشگاه پاس به تصویب هیئت مدیره‌اش رسید تا پس از سال‌ها فعالیت غیررسمی، به‌طور رسمی فعالیتش را ادامه دهد.[2]

در سال 1346 تیم فوتبال پاس به عنوان قهرمان جام باشگاه‌های تهران 45–1344 در مسابقات جام قهرمانی فوتبال ایران حاضر شد و توانست با شکست دادن تیم کلنی تبریز قهرمان این رقابت‌ها که در کرمان برگزار گردید شود.[18][19]

در سال 1347 که بدلیل حضور تیم ملی در جام دوستی لیگ تهران پایان پیدا نکرده بود تیم پاس به عنوان قهرمان سال گذشته راهی مسابقات جام قهرمانی فوتبال ایران شد که در بندر پهلوی سومین قهرمانی خود در این تورنمنت را جشن گرفت.[20][21]

پاس در دو سال حضور در جام منطقه‌ای، دو مقام نایب قهرمانی به دست آورد. آن‌ها در سال 1349 پس از تاج و در سال 1350 پس از پرسپولیس دوم شدند.[22][23] در این سال محمد صادقی با 8 گل بهترین گلزن پاس بود.[24]

دوران جام تخت جمشید (1357–1352)
بازیکنان پاس در ورزشگاه آزادی تهران

جام تخت جمشید در سال 1352 تأسیس شد. این جام تا آن زمان معتبرترین جام فوتبال در ایران بود. پاس در تمامی ادوار این جام شرکت کرد و توانست در 2 دوره آن به قهرمانی برسد. پس از این 2 قهرمانی پاس همراه با پرسپولیس پرافتخارترین باشگاه لیگ فوتبال ایران بود. پاس پس از سومی در سال 1352، چهارمی در 1353 و تکرار سومی در 1354، دو سال متوالی (1355 و 1356) قهرمان جام تخت جمشید شد.[25] در دهه 1970 میلادی (به جز دو سال نخست) کنفدراسیون فوتبال آسیا، جام باشگاه‌های آسیا را برگزار نمی‌کرد،[26] از این رو پاس در این جام شرکت نکرد.

در دوران جام تخت جمشید، حسن حبیبی مربی[2] و همایون شاهرخی کاپیتان[27] بودند. حبیب شریفی، اسماعیل نوربخش، محسن هوشنگی، مائیس میناسیان، مجید حلوایی، حسین کازرانی، ایرج دانایی‌فرد، مهدی دینورزاده، محمد صادقی ،رضا قفلساز، مهدی مناجاتی، محسن یزدخواستی و حسین فرکی نیز بازیکنان کلیدی پاس در این سال‌ها بودند.[28][29]

جام تخت جمشید 1357، با انقلاب هم‌زمان شد و نیمه‌کاره ماند. پاس تا هفته دوازدهم این بازی‌ها، در رتبه چهارم قرار داشت و حسین فرکی، مهاجم پاس نیز آقای‌گل مسابقات تا این هفته بود.[30]

بعد از انقلاب (1384–1358)

پاس در سال 1371 یعنی فصل 93–1992 قهرمان جام باشگاه‌های آسیا شد. این تیم در دور مقدماتی العربی قطر را از پیش رو برداشت. در دور گروهی با الوصل امارات و وهیب پاکستان همگروه شد و با یک تساوی و یک باخت و صرفاً به دلیل تفاضل گل بهتر به عنوان تیم دوم گروه راهی نیمه نهایی شد. در نیمه نهایی در بحرین، ابتدا یومیوری ژاپن را در وقت‌های اضافه از پیش رو برداشت و سپس در روز دوم بهمن ماه 1371، یک بر صفر و با گل محسن گروسی از سد الشباب عربستان گذشت و قهرمان آسیا شد. فیروز کریمی در سی و شش سالگی سرمربی گری این تیم را برعهده داشت. ده روز پس از این بازی یعنی 12 بهمن 1371، پاس در فینال لیگ آزادگان 1371 برابر پرسپولیس به میدان رفت و در نیمه اول با گل علی‌اصغر مدیرروستا پیش افتاد، اما اخراج اکبر یوسفی کار را برای این تیم دشوار کرد. کریم باوی در نیمه دوم دروازه این تیم را گشود و نهایتاً کار به ضربات پنالتی کشید و در این ضربه‌ها بهزاد غلامپور درخشان ظاهر شد و ضربه بهزاد داداش‌زاده را مهار کرد و پاس را به قهرمانی رساند.[31]

واپسین فصل پاس تهران (1386–1385)
جواد نکونام، در 179 بازی لیگ برای پاس 45 گل زد.
11 بازیکن آغازگر آخرین بازی تاریخ باشگاه پاس تهران، بازی با استقلال، 7 خرداد 1386 در ورزشگاه آزادی با حضور 20٬000 تماشاگر. مربی پاس در این بازی همایون شاهرخی بود.[32][33]

پاس در آخرین سال حیات خود روزگار خوبی را سپری نکرد. پس از جدایی مصطفی دنیزلی، مجید جلالی که یک بار پاس را در فصل 83–82 به قهرمانی لیگ برتر رسانده بود، به عنوان مربی برگزیده شد.[34][35] تا هفته چهاردهم، پاس با 4 برد، 4 مساوی و 6 باخت در میان 16 تیم در جایگاه یازدهم قرار داشت.[36] با وجود برد 1–0 برابر استقلال اهواز در هفته چهاردهم، جلالی دقایقی پس از بازی برکنار شد و همایون شاهرخی جایگزین وی شد.[37] این در حالی بود که غیاثی، مدیرعامل باشگاه پس از تغییر مربی اعلام کرد که جلالی هفته پیش برکنار شده بود.[38]

پاس با شاهرخی تا پایان فصل 3 برد، 9 تساوی و 4 باخت دیگر به دست آورد و دهم شد.[39] آخرین بازی پاس برابر استقلال بود که با نتیجه 1–1 پایان یافت. مصطفی چترآبگون آخرین گلزن تاریخ پاس تهران بود.[40]

فروپاشی و انتقال به همدان (1386)
نوشتار(های) وابسته: باشگاه فوتبال پاس همدان

پس از پایان فصل 86–85 باشگاه پاس تهران به شهر همدان منتقل شد.[41] در ابتدا خبرهایی دربارهٔ غیرقانونی بودن این انتقال منتشر شد،[42][43][44] سپس اعلام شد باشگاه بدون دریافت پول به شهدای همدان هدیه شده‌است.[41][42] ابتدا قرار بود باشگاه با نام شهدای الوند همدان به همدان منتقل شود،[45] اما پاس همدان (مخفف پیروزی، استقامت، سرافرازی) نام گرفت.[46] بر اساس تفاهم‌نامه‌ای میان نیروی انتظامی و باشگاه پاس همدان، باشگاه پاس همدان می‌تواند همچنان از بازیکنان مشمول خدمت سربازی استفاده کند.[47] انتقال پاس به همدان، زمینه‌ساز انتقال صباباتری به قم و پیکان به قزوین شد.[48]

فروپاشی پاس تهران و ایجاد پاس همدان که نخستین تجربه طرح انتقال باشگاه‌های تهرانی به شهرهای دیگر بود، یک جنجال در رسانه‌های ایران به وجود آورد و مخالفان بسیاری[42][49][50][51][52] داشت. کاظم اولیایی،[53][54] مدیرعامل باشگاه پاس همدان، حمیدرضا حاجی‌بابایی نماینده همدان در مجلس شورای اسلامی، بهروز مرادی،[41] استادار همدان و کیومرث هاشمی[41] نایب رئیس سازمان تربیت بدنی از موافقان اصلی این انتقال بودند که همگی آنان در این انتقال نقش داشتند.

عادل فردوسی‌پور در مقاله‌ای دربارهٔ فوتبال ایران در مجله ورلدساکر نوشت: «سران باشگاه پاس تهران با اعلام انتقال باشگاه به شهر همدان که هیچ تیم دسته برتری را در اختیار ندارد، فوتبال کشور را حیرت‌زده کردند.»[55]

امکان بازگشت

در روزهای آغازین سال 1388، خبری مبنی بر بازگشت پاس به تهران منتشر شد اما توسط هیئت فوتبال استان همدان تکذیب شد.[56]

در اسفند سال 1392 رایزنی‌هایی برای بازگشت پاس انجام شد و گفته می‌شود احتمال تشکیل دوباره پاس تهران وجود دارد.[57]

نام، نماد و رنگ

نام باشگاه در ابتدا شهربانی بود و در سال 1342 به پاس دگرگون شد.

«پاس» واژه‌ای با ریشه پهلوی است و به معنای احترام، رعایت ادب و نگهبانی است.[58] این واژه در زبان فارسی امروز نیز کاربرد دارد و در همین معانی نیز به‌کار می‌رود.[59] همچنین در فارسی واژه‌ای با تلفظ مشابه مصطلح است با ریشه فرانسوی (به فرانسوی: Passe) که به عمل رساندن توپ به بازیکنان هم‌تیمی در فوتبال گفته می‌شود (پاس‌دادن).[59]

پس از انتقال به همدان، قرار شد نام باشگاه مخفف سه واژهٔ پیروزی، استقامت و سرافرازی باشد.[46]

به دلیل سبز بودن رنگ لباس باشگاه، آنان را سبزقبایان لقب داده‌بودند.[1] رنگ کلی لباس پاس سبز بود و گاهی سفید نیز در آن به کار می‌رفته‌است.[16] هم‌اکنون، بازیکنان پاس همدان نیز سبز و سفید می‌پوشند.[60]

نماد باشگاه پاس تهران، یک حرف پ در زمینه سبزرنگ بود که بالای آن عبارت (به عربی: قُوَ عَلي خِدمتِكَ جَوارحي) (به معنای: اعضای بدن مرا، در راه خدمت به خودت نیرومند کن) نوشته شده‌بود.[16] این عبارت بخشی از دعای کمیل نوشته علی ابن ابیطالب است.[61]

  • نماد پاس در جام تخت جمشید
  • نماد پاس در لیگ برتر

فصل‌های پایانی
نوشتار اصلی: فهرست فصل‌های باشگاه فوتبال پاس تهران

جدول زیر عملکرد کلی پاس در دوران لیگ برتر (1386–1380) را نشان می‌دهد.

فصل رتبه جام حذفی جام باشگاه‌ها
81–1380 4ام
1/8 پایانی
راه نیافت
82–1381 2وم
نیمه نهایی
83–1382 1ام
1/4 پایانی
84–1383 6ام
1/4 پایانی
1/4 پایانی
85–1384 2وم
1/4 پایانی
راه نیافت
86–1385 11ام
1/8 پایانی

پاس در رقابت‌های بین‌المللی

حضور در رقابت‌های آسیایی

پاس تهران یکی از تیم‌های پرافتخار ایران در آسیا با یک قهرمانی در جام باشگاه‌ها بود.

فصل تورنمنت نتیجه بازی برد مساوی باخت زده خورده
93–1992 جام باشگاه‌ها قهرمان 6 3 2 1 8 5
94–1993 جام باشگاه‌ها مرحله اول 2 0 2 0 0 0
99–1998 جام برندگان جام مرحله دوم 4 1 1 2 11 5
2005 لیگ قهرمانان یک چهارم نهایی 8 5 3 0 16 8

عملکرد کلی
جام بازی برد مساوی باخت گل زده گل خورده
جام باشگاه‌ها 8 3 4 1 8 5
جام برندگان جام 4 1 1 2 11 5
لیگ قهرمانان 8 5 3 0 16 8
جمع 20 9 8 3 35 18

حضور در رقابت بین قاره‌ای

پاس با قهرمانی در جام باشگاه‌های آسیا 93–1992 به جام باشگاهی آفریقا–آسیا که بین قهرمانان جام باشگاه‌های دو قاره آسیا و آفریقا برگزار می‌شد راه یافت اما در مجموع دو بازی رفت و برگشت به تیم الوداد کازابلانکا مغرب (قهرمان جام باشگاه‌های آفریقا) باخت و نایب‌قهرمان شد.

فصل تورنمنت نتیجه بازی برد مساوی باخت زده خورده
1993 جام باشگاهی آفریقا–آسیا نایب قهرمان 2 0 1 1 0 2

ورزشگاه
نمایی از ورزشگاه شهید دستگردی

ورزشگاه خانگی پاس تهران، ورزشگاه شهید دستگردی بود. این ورزشگاه در شهرک اکباتان تهران و در همسایگی ورزشگاه راه‌آهن قرار دارد.

زمین ورزشگاه دستگردی متعلق به اداره اوقاف بود. با تلاش‌های فریدون صادقی این زمین به قیمت 200٫000 تومان از اوقاف اجاره 99 ساله شد. در سال 1350 نقشه ثبتی این زمین تهیه شد[2] و در حدود سال 1352 ساخت دیوار و ایجاد سکوی شیبدار بتونی آغاز شد. پس از انقلاب؛ تا سال 1379 که بار دیگر طراحی پروژه آغاز شد، ساخت ورزشگاه متوقف بود. در سال 1381، ورزشگاه با 8٫250 نفر گنجایش بازگشایی شد. پاس در دوران لیگ برتر در این ورزشگاه به میدان می‌رفت.[5]

هواداران

با وجود باشگاه‌های پرسپولیس و استقلال در شهر تهران، پاس هواداران کمی داشت. در بیشتر بازی‌های خانگی پاس در دوران لیگ برتر – جز بازی‌هایی مانند لیگ قهرمانان آسیا 2005 – هواداران کمی به ورزشگاه می‌رفتند. یکی از بازی‌های تاریخی که ورزشگاه دستگردی پر شد، بازی برابر استقلال اهواز در هفته پایانی فصل 83–1382 بود که با برد 5–0 و قهرمانی پاس در لیگ برتر همراه شد. در این بازی، از سربازان و نیروهای پلیس برای پر کردن ورزشگاه استفاده شد و علی شفیع‌زاده، مدیرعامل استقلال اهواز ورزشگاه دستگردی را پادگان و جهنم نامید.[62]

در سال‌های آغازین تأسیس نیز، وضع تماشاگران همین گونه بود و نفربرهای ارتش، دانشجویان پلیس را برای تشویق به ورزشگاه می‌بردند.[63][64] یکی از استدلال‌های موافقان انتقال پاس به همدان، کم تماشاگر بودن این تیم در تهران و داشتن هوادار در صورت انتقال به همدان بود.

بازیکنان

برای دیدن بازیکنان باشگاه پاس تهران، رده:بازیکنان باشگاه پاس تهران را ببینید.

بازیکنان نامدار

1352–1332

1357–1352

1380–1370

1386–1380

بازیکنان خارجی

پاس در تمام تاریخ خود تنها 4 بازیکن خارجی داشت. عیسی ترائوره نخستین بازیکن خارجی پاس بود که در روز 22 شهریور 1383؛ در هفته یکم لیگ برتر 84–1383 نیمه دوم بازی پاس برابر برق شیراز به میدان رفت.[65] در لیگ برتر 86–1385، به دلیل استفاده همزمان و غیرقانونی پاس از هر 4 بازیکن خارجی خود یک امتیاز به عنوان جریمه کم شد.[66]

# نام کشور پست دوران بازی بازی[67] گل
1عیسی ترائورههافبک1386–1383505
2احمد کاظم عصادمدافع1386–1383490
3هملت مخیتاریانهافبک1386171
4گئورگ کاسپاروفدروازه‌بان1386100

مربیان
نوشتار اصلی: فهرست مربیان باشگاه فوتبال پاس تهران
مجید جلالی تنها مربی غیرپاسی پاس که نخستین تجربه مربیگری خود در لیگ برتر فوتبال ایران را با پاس آغاز کرد.[8]

در دوره حضور پاس در لیگ کشوری، 10 مربی ایرانی روی نیمکت پاس نشسته‌اند: حسن حبیبی، همایون شاهرخی، فیروز کریمی، مهدی مناجاتی، یوسف ملایری، ابراهیم قاسمپور، بیژن ذوالفقارنسب، محمود یاوری، حسین فرکی، فرهاد کاظمی و مجید جلالی مربیان ایرانی پاس بوده‌اند.[68][8] از میان این مربیان تنها یک نفر، مجید جلالی پاسی نبوده‌است.[8]

نام دوران جام‌ها
لیگ آسیا جمع
حسن حبیبی
1356–1351
2
0
2
فیروز کریمی
1371–1368
1375
1380
2
1
3
مجید جلالی
1383–1382
1385
1
0
1

افتخارات
نوشتار اصلی: فهرست افتخارات باشگاه فوتبال پاس تهران
قهرمانی پاس در جام حذفی تهران 1349
قهرمانی پاس در جام باشگاه‌های آسیا 93–1992

استانی (4)

کشوری (8)

بین‌المللی (1)

غیررسمی (2)
  • جام میلز هند[75]
    • قهرمانی: 1370
  • جام صلح و دوستی[76]
    • قهرمانی: 1383

پانویس
  1. عابدی، گیتی. «دنیزلی! انگیزه‌ات کجا رفت؟». فوتبال میدیا. دریافت‌شده در ۲۱ تیر ۱۳۸۸.
  2. «آشنایی با باشگاه پاس (1386–1332)»، همشهری آنلاین.
  3. «امتیاز تیم فوتبال بزرگسالان پاس رسماً به همدان انتقال یافت». روزنامه اطلاعات. 20 خرداد 1386 ; شماره 23930. دریافت‌شده در 21 تیر 1388. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  4. «کلیه فعالیت‌های باشگاه پاس تهران به همدان انتقال یافت». روزنامه دنیای اقتصاد. ۱۱ تیر ۱۳۸۷. دریافت‌شده در ۲۱ تیر ۱۳۸۸.
  5. «مجموعه شهید دستگردی تهران». وبگاه تبیان. ۲۱ خرداد ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۶ تیر ۱۳۸۸.
  6. محمّدنبی، 101.
  7. محمّدنبی، 101.
  8. «راه سبز و امیدهای آبی»، روزنامه همشهری.
  9. محمّدنبی، 101.
  10. Ferdosipour, World Soccer Magazine.
  11. محمّدنبی، 101.
  12. رحیمی، سلیمان (۱۸ بهمن ۱۳۸۶). «به زودی مردم همدان با افتخار و همدلی برگزار می‌کنند: جشن بزرگ حضور در لیگ برتر». روزنامه هگمتانه. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۴ خرداد ۱۳۸۸. فقط امتیاز تیم فوتبال بزرگسالان در لیگ برتر به شهدای الوند واگذار شده‌است و تیم فوتبال پاس در سایر رده‌های سنی همچون سابق به فعالیت خود ادامه خواهد داد… پاس نماد نیروی انتظامی است و در تورنمنت‌های قهرمانی کشور و مسابقات ارتش‌ها با قدرت شرکت خواهد کرد.
  13. «تیم پاس قهرمان امیدهای تهران شد». روزنامه آفتاب یزد، شماره 2085. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۴ خرداد ۱۳۸۸.
  14. «در یک دیدار دوستانه، پاس همدان امروز میزبان امید پاس تهران است». روزنامه هگمتانه. ۱۸ بهمن ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ نوامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۴ خرداد ۱۳۸۸.
  15. لارودی، شهروند امروز.
  16. «پاس تهران»، ایران‌مینیا.
  17. «3 قهرمانی پاس در جام قهرمانی فوتبال ایران». روزنامه اطلاعات، شماره 228، 19 بهمن 1353.
  18. «3 قهرمانی پاس در جام قهرمانی فوتبال ایران». روزنامه اطلاعات، شماره 228، 19 بهمن 1353.
  19. "Persian Gulf Pro League - Champions". worldfootball.net. Retrieved 2021-06-08.
  20. "Persian Gulf Pro League - Champions". worldfootball.net. Retrieved 2021-06-08.
  21. «3 قهرمانی پاس در جام قهرمانی فوتبال ایران». روزنامه اطلاعات، شماره 228، 19 بهمن 1353.
  22. رمضانی، 75–77.
  23. محمّدنبی، 96.
  24. صداقت، 87.
  25. صداقت، 89–93.
  26. پاینده، محمدجواد (۲۸ اسفند ۱۳۸۷)، «سابقهٔ نمایندگان ایران در جام‌های باشگاهی آسیا: جام پنجم، آرزوی ایرانی»، روزنامه همشهری (شماره ۴۷۹۴)، ص. صفحه ۲۱
  27. رمضانی، 134.
  28. «هفتمین دوره - 1355، لیگ تخت جمشید». پایگاه اطلاع‌رسانی ورزش پارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ آوریل ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۴ فروردین ۱۳۸۸.
  29. «هشتمین دوره - 1356، لیگ تخت جمشید». پایگاه اطلاع‌رسانی ورزش پارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ آوریل ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۴ فروردین ۱۳۸۸.
  30. صداقت، 94.
  31. صدر، حمیدرضا (۱۳۹۲)، پسری روی سکوها، تهران: نشر زاوش
  32. «اسامی بازیکنان تیم پاس تهران؛ هفته سی‌ام لیگ برتر 86–85». وبگاه رسمی باشگاه فولاد مبارکه سپاهان. ۷ خرداد ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  33. "Paas TEH 1 - 1 Esteghlal TEH". IPLstats.com. 7 خرداد 1386. Archived from the original on 23 دسامبر 2012. Retrieved 1 اردیبهشت 1388. Check date values in: |تاریخ بازدید=, |تاریخ= (help)
  34. «بازگشت به شاهرخی!». آفتاب نیوز. ۱۳ آذر ۱۳۸۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ اکتبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۴ اردیبهشت ۱۳۸۸. اما تمام این وقایع باعث نشد که او قید رؤیای مربیگری در آسیا را بزند و پس از جلسه‌ای 8 ساعته با مدیرعامل پاس، شرایط را برای همکاری مجدد مساعد دید.
  35. «جلالی سرمربی پاس تهران شد». شریف نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۴ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  36. «جدول مسابقات لیگ برتر باشگاه‌های ایران در فصل 1386–1385هفته 14». وبگاه رسمی باشگاه فوتبال سپاهان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۴ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  37. «مجید جلالی برکنار شد». خبرگزاری فارس. ۱۰ آذر ۱۳۸۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۴ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  38. «جلالی هفته پیش برکنار شده بود». آفتاب نیوز. ۱۰ آذر ۱۳۸۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ اکتبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۴ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  39. «جدول مسابقات لیگ برتر باشگاه‌های ایران در فصل 1386–1385هفته 40». وبگاه رسمی باشگاه فوتبال سپاهان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۴ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  40. «گلهای بازی پاس-استقلال هفته سی‌ام لیگ برتر 86–85». وبگاه رسمی باشگاه فوتبال سپاهان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۴ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  41. «تیم فوتبال پاس به استان همدان واگذار شد». خبرگزاری فارس. ۱۰ خرداد ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۶ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  42. «آخرین تحولات انتقال پاس به همدان». روزنامه همشهری. ۱۲ خرداد ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۶ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  43. «انتقال پاس منع قانونی ندارد». وبگاه الف. ۲۰ خرداد ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ فوریه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۶ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  44. «حاج بابایی: تمام مسیرهای قانونی طی شده‌است». روزنامه اعتماد ملی. ۲۸ تیر ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۶ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  45. «همدان در تب تیمداری». وبگاه تبیان. ۲۰ خرداد ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۶ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  46. «حاجی‌بابایی خواستار نامگذاری شهدای الوند به پاس همدان شد». خبرگزاری فارس. ۲ تیر ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۶ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  47. «جای نگرانی نیست / از بازیکنان مشمول خدمت سربازی استفاده می‌کنیم». خبرگزاری مهر. ۲۲ خرداد ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ فوریه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۶ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  48. «فقط استقلال و پرسپولیس در تهران می‌مانند؟!». آفتاب نیوز. ۶ اسفند ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۶ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  49. «برای فوتبال پاس و آرزوهایش؛ به تو دلخوش هستیم، قلبمان را نشکن». روزنامه هگمتانه. ۲۰ آبان ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۶ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  50. امینی، مسعود (3 تیر 1386 شماره 1424). «تعارف کردن تاج خار». روزنامه اعتماد. بایگانی‌شده از اصلی در 23 دسامبر 2012. دریافت‌شده در 6 اردیبهشت 1388. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  51. اسماعیلی، میثم (۷ خرداد ۱۳۸۷). «رویاهای مرد کروات در هگمتانه». روزنامه جام جم. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ فوریه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۶ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  52. «یحیی‌زاده: سرعت انتقال امتیاز پاس فوق تصور بود!». روزنامه اعتماد ملی. 28 تیر 1386 شماره 416. بایگانی‌شده از اصلی در 23 دسامبر 2012. دریافت‌شده در 6 اردیبهشت 1388. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  53. «انتقال پاس به همدان فواید بسیاری برای استان داشته‌است». خبرگزاری فارس. ۲۴ تیر ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۶ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  54. «اولیایی: پاس برای همیشه منتقل شد». سرمایه.نت. ۲۴ تیر ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۶ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  55. Ferdosipour, World Soccer Magazine.
  56. «هیئت فوتبال همدان اعلام کرد انتقال باشگاه پاس به تهران کذب است». وبگاه رسمی باشگاه پاس همدان. ۲۰ فروردین ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۶ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  57. رسولی، «سقوط تدریجی قهرمان آسیا: پاس در انتهای جدول لیگ دسته اول چه می‌کند؟».
  58. شهزادی، واژه‌نامه پازند، ۱۰۳. ← پاس
  59. فرهنگ فارسی معین. ← پاس pās
  60. «از بازی با کاور تا انتقال بازیکنان پاس با تاکسی به ورزشگاه!». خبرگزاری تابناک. ۱۶ بهمن ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۱ تیر ۱۳۸۸.
  61. «چهل حدیث ورزشی». پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه علمیه خواهران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۱ تیر ۱۳۸۸.
  62. «مدعی‌العموم وارد می‌شود». روزنامه همشهری. 14 اردیبهشت 1383؛ شماره 3367. بایگانی‌شده از اصلی در 23 دسامبر 2012. دریافت‌شده در 5 تیر 1388. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  63. وزیری، شهرام (2 تیر 1386؛ شماره 1423). ««پاس» و حوصله 44 ساله فوتبال ما». روزنامه اعتماد. ص. صفحهٔ ۱۷. بایگانی‌شده از اصلی در 23 دسامبر 2012. دریافت‌شده در 5 تیر 1388. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  64. یونسی‌پور، پیام (3 تیر 1388؛ شماره 2592). «شناسنامه‌شان مخدوش شد». روزنامه جام جم. ص. صفحه ۱۳. بایگانی‌شده از اصلی در 23 دسامبر 2012. دریافت‌شده در 5 تیر 1388. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  65. «اسامی بازیکنان تیم پاس تهران (هفته 1 فصل 84–83)». وبگاه رسمی باشگاه فرهنگی ورزشی سپاهان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۵ تیر ۱۳۸۸.
  66. «هیئت منصفه سازمان لیگ فوتبال یک امتیاز از تیم پاس تهران کسر کرد». خبرگزاری فارس. ۱ فروردین ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۱ تیر ۱۳۸۸.
  67. در گل‌ها و بازی‌ها، تنها بازی‌های لیگ برتر فوتبال ایران شماریده شده‌است.
  68. محمّدنبی، 101.
  69. «Iran - List of Tehran Province League Champions». www.rsssf.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۳۰.
  70. «Iran - List of Tehran Hazfi Cup Winners». www.rsssf.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۳۰.
  71. «پایان لیگ برتر فوتبال؛ پاس قهرمان شد». روزنامه همشهری. 15 اردیبهشت 1383، شماره 3368. بایگانی‌شده از اصلی در 23 دسامبر 2012. دریافت‌شده در 26 ژوئن 2009. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  72. "Persian Gulf Pro League - Champions". worldfootball.net. Retrieved 2021-05-30.
  73. «3 قهرمانی پاس در جام قهرمانی فوتبال ایران». روزنامه اطلاعات، شماره 228، 19 بهمن 1353.
  74. Fujioka, “Afro-Asian Club Championship”, Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation.
  75. رمضانی، 188.
  76. تبیان، موسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی. «پاس قهرمان جام صلح و دوستی تهران». article.tebyan.net (به Persian). دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۱۸.

منابع
فارسی
انگلیسی

بازنشر و ترجمه مقاله بالا به زبان فارسی: «فوتبال ایران به قلم فردوسی‌پور در ورلدساکر». ترجمهٔ رشید سعدلو. خبرگزاری دانشجویان ایران. ۳۰ مهر ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئیه ۲۰۱۲. Unknown parameter |ماه= ignored (help); line feed character in |پی‌نوشت= at position 7 (help)

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ باشگاه فوتبال پاس تهران موجود است.
پیشین:
پرسپولیس		 جام تخت جمشید
1355
1356
نخستین و دومین قهرمانی		 پسین:
ناتمام ماند
پیشین:
تشکیل نشده‌بود		 جام آزادگان
1370
1371
سومین و چهارمین قهرمانی		 پسین:
سایپا
پیشین:
الهلال		 جام باشگاه‌های آسیا
1993
نخستین قهرمانی		 پسین:
تای‌فارمرز بانک
پیشین:
سپاهان		 لیگ برتر
83–1382
پنجمین قهرمانی		 پسین:
فولاد
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.