باشگاه فوتبال ملوان بندر انزلی

از بازیکنان برجسته تاریخ این تیم می‌توان به سیروس قایقران، غفور جهانی، عزیز اسپندار، محمد احمدزاده، پژمان نوری، مازیار زارع ، سید جلال حسینی ، سعید عزت الهی اشاره کرد.

این باشگاه در سال ۱۳۴۸ با نام باشگاه نیروی دریایی بندر پهلوی، با حمایت ناوبان کریم رستگاری راد و با مربیگری بهمن صالح نیا، که بازیکن این تیم نیز بود، تأسیس گردید. این باشگاه به صورت انحصاری در رشتهٔ فوتبال تیم‌داری می‌کرد.[5] پس از حضور تیم نیروی دریایی در مسابقات انتخابی جام تخت جمشید منطقه جنوب در حالی که دو تیم صعود می‌کردند به عنوان تیم سوم به لیگ یک جام تخت جمشید صعود کرد. در سال ۱۳۵۲ برای حضور در جام تخت جمشید سه اسم آرتمیس، ملوان و بایندر برای حضور در مسابقات پیشنهاد شد که ملوان انتخاب شد و نام این تیم به ملوان نیروی دریایی بندر پهلوی تغییر کرد با وقوع انقلاب ۱۳۵۷ بازیافتن نام پیشین شهر انزلی نام این تیم نیز به ملوان نیروی دریایی بندر انزلی تغییر یافت.[6][7]

صالح نیا که معلم ورزش مدارس انزلی بود تیم را با جمعی از شاگردان خود تشکیل داد. این تیم که کار خود را از مسابقات دانش آموزی کشور و مسابقات استانی شروع کرده بود طی مدت کوتاهی پا به عرصه لیگ دسته اول کشور گذاشت و از همان ابتدا با ارائهٔ بازی‌های زیبا و کسب نتایج شایسته، توجه همگان را به خود جلب نمود. ملوان از سال ۵۲ در لیگ ایران حاضر بوده‌است و سه بار در سال‌های ۷۵، ۷۸، ۸۱ و ۹۵[8] به دستهٔ پایین‌تر سقوط کردند.
ملوان تا سال ۸۰ بهترین تیم شهرستانی تاریخ لیگ ایران بوده‌است. گرچه بعد از آن سپاهان و فولاد ملوان را به پله سوم سکوی افتخار شهرستانی‌ها بردند اما هنوز ملوان با کسب سه عنوان قهرمانی در جام حذفی کشور و چهار نایب قهرمانی، دو مرتبه حضور در بازی های آسیایی و کسب عناوین متعدد بهترین شهرستانی در لیگ ایران و در جام تخت جمشید صاحب رکوردی قابل توجه در تاریخ فوتبال کشور است.

• در سال ۱۳۸۷ به‌طور دستوری و با مصوبه هیئت دولت نهم، سازمان منطقه آزاد ملزم به پرداخت ۸۰ درصد از هزینه‌های تیم ملوان شد؛ که این سازمان پس از اتمام این قرارداد سه ساله در انتهای فصل با توجه به وظایف عمرانی، تجاری و محدودیت قانونی ناشی از مصوبه مجلس شورای اسلامی در خصوص ممنوعیت هزینه کرد سازمان‌های دولتی در باشگاه‌های حرفه‌ای از تمدید قراداد پرداخت هزینه‌های ملوان انصراف داد.[9]
• ۷۰ درصد سهام باشگاه ملوان در سال ۱۳۹۱ به حسین هدایتی واگذار شد و پس از انصراف وی در سال ۱۳۹۲ مالکیت ۷۰ درصدی به سیروس محجوب رسید که پس از انصراف ایشان باشگاه به مدت دو فصل در اختیار احمد دنیا مالی و بعد از ایشان در اختیار برادران رفیع نیا و مدتی کوتاه در اختیار محسن میرآبی و هم‌اکنون مالک ۷۰ درصد از سهام باشگاه ملوان دراختیار مسئولان محلی است.[10][11][12]
• نیروی دریایی نیز که طی سال‌های گذشتهٔ فعالیت ملوان تنها مالک این باشگاه بود، در حال حاضر با حفظ ۳۰ درصد سهام، کماکان برخی خدمات از جمله ایاب ذهاب و زمین تمرین رایگان و بازیکنان سرباز را به این باشگاه ورزشی ارائه می‌کند.
• فرمانده (سابق) نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران امیر دریادار حبیب‌الله سیاری در این خصوص گفت: ۷۰ درصد از سهام باشگاه ملوان بندرانزلی هدیه نیروی دریایی ارتش به مردم انزلی بوده و مسئولان این شهر دربارهٔ واگذاری و فروش آن تصمیم گیرنده هستند. وی اعلام کرد: به دلیل این علاقه ۳۰ درصد سهام باشگاه ملوان توسط نیروی دریایی ارتش ج.ا. ا حفظ شده‌است، تا کماکان کمک‌های نیروی دریایی به این تیم با سابقه و ریشه‌دار کشورمان ادامه داشته باشد.[13]
• در نشست شورای تأمین شهر بندر انزلی که در فرمانداری این شهر برگزار شد، دادستان انزلی قرارداد محسن میرآبی را با باشگاه ملوان را فسخ شده اعلام کرد و باشگاه ملوان به صورت موقت به پژمان نوری و مازیار زارع انتقال داده شد.[2][3][14]

فوتبال در کمتر شهری از ایران این‌چنین با زندگی روزمره و کار مردم عجین است. کوچه پس کوچه‌ها، زمین‌های خاکی، سواحل خیس و ماسه‌ای دریای کاسپی در شهر ساحلی بندر انزلی مهد پرورش بازیکنان بزرگی در فوتبال کشور بوده‌است. از کاپیتان اسبق تیم ملی سیروس قایقران،[19] و غفور جهانی ملقب به شیر گیلان که با گل تاریخی خود برای اولین بار تیم ملی فوتبال ایران را همانند نامش جهانی کرد تا آرژانتین ۱۹۷۸ اولین حضور ایران در بازی‌های جام جهانی فوتبال باشد و تا بازیکنان بزرگی که به خاطر تعصب به پیراهن تیم شهرشان هرگز حاضر به پوشیدن پیراهن تیم‌های دیگر نشدند. در انزلی تعصب به پیراهن هنوز حرف اول را می‌زند.[20] ملوان، نماد شهر انزلی‌ست و ضربان قلب انزلیچی‌ها با بازی‌های ملوان تنظیم می‌شود. کافیست در بندر انزلی دقایقی قدم بزنید همه جا نام و نشانه‌ای از ملوان و قایقران و فوتبال خواهید یافت، در اسامی مغازه‌ها، در دیوار نوشته‌ها و حتی روی دیوارهای قهوه‌خانه‌ها نیز آن را خواهید یافت.

انزلی به دلیل نفوذ در فرهنگ مردم همواره منبع الهام گرفتن برای اشعار و آهنگ های عامه پسند بوده است . به عنوان مثال شعر و آهنگ ترانه قهرمان شهر باران در ابتدای دهه ۵۰ و به بهانه مسابقه ی حساس ملوان و تاج تهران در انزلی به صورت بداهه و توسط حسن خوشدل ساخته شد که در آن از ملوان به ملوان شهر باران یاد می شود با اشاره به اینکه انزلی زادگاه ملوان پرباران ترین شهر ایران و زاده ی باران است [34]. اجرای زنده، صمیمی و بی سابقه ی این ترانه در محل استادیوم با همراهی بی نظیر تماشاگران ملوان صورت گرفت و تا الان برای ما به یادگار مانده است . [33] شنیدن ترانه قهرمان شهر باران

خرداد ۱۳۹۰ بین دونیمه مسابقات جام حذفی ۹۰–۱۳۸۹ بین دو تیم ملوان و استقلال

ملوان یکی از تیم‌های پر افتخار و محبوب در بندر انزلی محسوب می‌گردد. حتی دیده شده است است هواداران ملوان در برخی بازی‌های خارج از خانه نیز تیم محبوبشان را تنها نگذاشته اند.[21] فوتبال در شهر انزلی ریشه دوانده‌است و هواداران انزلی به خوبی فوتبال را می‌فهمند و به خوبی بازی‌های تیم را آنالیز می‌کنند.[22]

در ۱۹ دی ۹۴، هیئت مدیره باشگاه ملوان بندر انزلی با انتشار بیانیه‌ای دربارهٔ عدم حمایت نیروهای مسلح از آن‌ها در تقسیم بازیکنان سرباز بین دو تیم نظامی تراکتور و ملوان با حمایت هوادارانش[23] تصمیم به کناره‌گیری از لیگ برتر نمود.[24][25][26][27][28] اما پس از برگزاری جلسه مجمع عمومی باشگاه، این تصمیم لغو شد.[29]

• ۱۳۵۲: تأسیس باشگاه
• ۱۳۵۲: ورود به لیگ دسته اول ایران (جام تخت جمشید) به عنوان تیم سوم منطقه جنوب
• ۱۳۵۲: بهترین تیم شهرستانی ایران در جام تخت جمشید با کسب مقام پنجم، مقام دوم در جام عمران منطقه‌ای پاکستان
• ۱۳۵۳: مقام ششم در جام تخت جمشید، آقای گلی عزیز اسپندار با ۱۰ گل زده
• ۱۳۵۴: مقام هفتم در جام تخت جمشید
• ۱۳۵۵: بهترین تیم شهرستانی ایران در جام تخت جمشید (مقام هفتم)، قهرمان اولین دوره جام حذفی ایران با پیروزی ۴ بر یک مقابل تراکتورسازی تبریز
• ۱۳۵۶: بهترین تیم شهرستانی ایران در جام تخت جمشید با کسب مقام سوم، آقای گلی عزیز اسپندار با ۱۶ گل زده
• ۱۳۵۷: مقام ششم در جام تخت جمشید
• ۱۳۶۰: مقام سوم در جام وحدت با شرکت تیم‌های سوریه، الجزایر، استقلال، پیروزی و امیدهای ارتش ایران
• ۱۳۶۵: قهرمان جام حذفی با غلبه ۲ بر ۱ بر تیم خیبر خرم آباد- قهرمان گروه مقدماتی جام باشگاه‌های آسیا در سریلانکا (سال ۱۹۸۷ میلادی) (در دور مقدماتی این مسابقات در سریلانکا، تیم ملوان در طی ۳ مسابقه با زدن ۲۱ گل و دریافت تنها یک گل به مقام اول گروه رسید اما متأسفانه پیگیری دور بعدی مسابقات با توجه به مسایل بین‌المللی ممکن نشد)
  • ملوان ۷ - بانک پاکستان ۰ (قایقران ۳ گل، محمدیان، احمدزاده، اسپندار، قنبرنژاد)
  • ملوان ۱ - ساندرز سیلان ۱ (قایقران)
  • ملوان ۱۲ - مالدیو ۰ (قایقران ۴ گل - احمدزاده ۳ گل - اسپندار ۲ گل - محمدیان - دلخوش - قنبرنژاد)
• ۱۳۶۶: نایب قهرمان جام حذفی با شکست ۱ بر ۰ در تک بازی انجام شده در تهران در مقابل تیم پرسپولیس
• ۱۳۶۷: نایب قهرمان جام حذفی با شکست ۵ بر ۳ در دو بازی رفت (پیروزی ۳ بر ۱) و برگشت (شکست ۴ بر ۰) در مقابل شاهین اهواز
• ۱۳۶۸: بهترین تیم شهرستانی ایران با کسب مقام سوم در لیگ، آقای گلی محمد احمدزاده با ۱۶ گل زده
• ۱۳۶۹: قهرمان جام حذفی با پیروزی ۶ بر ۵ در مقابل استقلال تهران در تک بازی انجام شده در تهران " حذف از مسابقات آسیایی (۱۹۹۲) با دو تساوی ۱–۱ و ۰–۰ در مقابل الرمثه اردن "
• ۱۳۷۰: مقام چهارم لیگ، نایب قهرمان جام حذفی با شکست ۲ بر ۱ مقابل پرسپولیس در تک بازی انجام شده در تهران
• ۱۳۷۱: مقام چهاردهم لیگ
• ۱۳۷۲: مقام سیزدهم لیگ
• ۱۳۷۳: مقام هفتم لیگ
• ۱۳۷۴: مقام دوازدهم لیگ
• ۱۳۷۵: مقام چهاردهم لیگ و سقوط به دسته دوم
• ۱۳۷۶: قهرمان دسته دوم و صعود به لیگ
• ۱۳۷۷: مقام سیزدهم لیگ
• ۱۳۷۸: سقوط به دسته دوم
• ۱۳۷۹: مقام دهم لیگ برتر
• ۱۳۸۰: مقام دوازدهم برتر
• فصل ۸۲–۱۳۸۱: مقام چهاردهم و سقوط به دسته اول
• فصل ۸۳–۱۳۸۲: نایب قهرمان دسته اول و صعود به برتر، نماینده ایران در مسابقات المپیک آسیا و آفریقا
• فصل ۸۴–۱۳۸۳: مقام هفتم لیگ و کسب عنوان پدیده لیگ برتر
• فصل ۸۵–۱۳۸۴: مقام یازدهم لیگ برتر
• فصل ۸۶–۱۳۸۵: مقام چهاردهم لیگ برتر
• فصل ۸۷–۱۳۸۶: مقام شانزدهم لیگ برتر
• فصل ۸۹–۱۳۸۸: مقام دوازدهم لیگ برتر
• فصل ۹۰–۱۳۸۹: مقام هشتم لیگ برتر و نائب قهرمانی جام حذفی
• فصل ۹۱–۱۳۹۰: مقام پانزدهم لیگ برتر
• فصل ۹۲–۱۳۹۱: مقام سیزدهم لیگ برتر
• فصل ۹۳–۱۳۹۲: مقام هفتم لیگ برتر
• فصل ۹۴–۱۳۹۳: مقام سیزدهم لیگ برتر
• فصل ۹۵–۱۳۹۴:مقام چهاردهم لیگ برتر (سقوط به دسته اول)
• فصل ۹۶–۱۳۹۵: مقام چهارم لیگ آزادگان
• فصل ۹۷–۱۳۹۶: مقام ششم لیگ آزادگان
• فصل ۹۷–۱۳۹۸: مقام یازدهم لیگ آزادگان
• فصل ۹۹–۱۳۹۸: مقام پانزدهم لیگ آزادگان

آمار و سوابق ملوان در مسابقات قاره‌ای

• ناخدا کریم رستگار
• ناخدا آریافر
• کاظم مه خزری
• ناخدا وثوق
• ناخدا صیاد چپری
• مهندس داوود رسایی
• ناخدا سیروس صداقت کیش
• میرمحمود عظیمی
• ناخدا مقصود نیک پیام
• ناخدا یکم رشید سازمند
• سعداله پورطهماسبی
• اردشیر پورنعمت
• بهمن صالح‌نیا
• محمدصادق درودگر
• ناخدا حسین غلامی
• مسعود رضاییان
• دکتر مهران نصیری
• محسن میرآبی
• پژمان نوری

جام اکو ۱۹۷۴

۲۷ دی ۱۳۵۲ ۱	ملوان	۲–۱	پاکستان	کراچی،پاکستان
۰۰:۰۰	غفور جهانی  '۲۸ عزیز اسپندار  '۷۳		'۱۹	ورزشگاه: ورزشگاه هاکی

۳۹ دی ۱۳۵۲ ۲	ملوان	۰–۱	ترکیه	کراچی،پاکستان
۰۰:۰۰			سینان آلاگاک	ورزشگاه: ورزشگاه هاکی

تیم	امتیاز	بازی	برد	تساوی	باخت	گل‌خورده	گل‌زده	تفاضل‌گل
ترکیه	۶	۲	۲	۰	۰	۳	۲	۱+
ملوان	۳	۲	۱	۰	۱	۲	۲	۰
پاکستان	۲	۲	۰	۱	۱	۴	۳	۱-

جام باشگاه‌های آسیا ۱۹۸۶

۱	ملوان	۷–۰	اچ بی ال
	سیروس قایقران محمدیان محمد احمدزاده عزیز اسپندار قنبرنژاد

۲	ملوان	۱–۱	سندرز
	سیروس قایقران

۳	ملوان	۱۲–۰	ویکتوری
	سیروس قایقران محمد احمدزاده عزیز اسپندار محمدیان دلخوش قنبرنژاد

تیم	امتیاز	بازی	برد	مساوی	باخت	زده	خورده	تفاضل
الهلال	۴	۲	۲	۰	۰	۷	۰	+۷
الشرطه	۰	۲	۰	۰	۲	۰	۷	−۷
ملوان	انصراف داد

جام برندگان جام آسیا ۹۲–۱۹۹۱

۱/۴	الرمثا	۰–۰	ملوان	رمثا،اردن

۱/۴	ملوان	۱–۱	الرمثا	انزلی،ایران
توضیحات: ارمثا با ۱ گل زده در خانه حریف،برنده شد.

• بندر انزلی
• ورزشگاه تختی بندر انزلی

جام حذفی

۳ قهرمانی: ۱۳۵۵،۱۳۶۵،۱۳۶۹

۴ نایب قهرمانی: ۱۳۶۶،۱۳۶۷،۱۳۷۱،۱۳۹۰

لیگ برتر

دو سومی : ۱۳۵۶،۱۳۶۸

بهترین تیم شهرستانی

۵ قهرمانی : ۱۳۵۲،۱۳۵۵،۱۳۵۶،۱۳۶۸،۱۳۷۰

لیگ ۲

۲ قهرمانی: ۱۳۷۰،۱۳۷۷

لیگ ۱

۱ نایب قهرمان: ۱۳۸۳

۱ سومی: ۱۳۹۶

۱۰ قهرمانی

۵ نایب قهرمانی

۳ سومی