لیگ فوتبال ایران

نخستین تلاش‌ها برای برگزاری لیگ سراسری در ایران در دهه ۱۳۳۰ خورشیدی انجام شد. با نظر فدراسیون فوتبال ایران در شهریور ۱۳۳۶ یک دوره مسابقات کشوری بین نمایندگان استان‌ها در شهر اصفهان برگزار شد. تیم تاج تهران که در آن سال با اقتدار عنوان قهرمانی باشگاه‌های تهران را کسب کرده بود به عنوان نماینده باشگاه‌های فوتبال تهران راهی رقابتهای کشوری در اصفهان شد و طی انجام چندین رقابت و بدون شکست به فینال رقابتها رسید و در دیدار نهایی تیم کلونی تبریز (مموریال) را با نتیجه ۳–۰ مغلوب کرد و اولین قهرمان مسابقات قهرمانی ایران ۱۳۳۶ ایران لقب گرفت. در تیر ۱۳۳۹ نیز مسابقاتی مشابه این بار در ساری برگزار شد که در آن تیم جم آبادان به قهرمانی کشور رسید. دو سال بعد در سال ۱۳۴۱ تیم دارایی فاتح چنین تورنمنتی شد و در سال‌های ۱۳۴۶ پاس تهران و ۱۳۴۷ پیکان تهران در این مسابقات به مقام نخست دست یافتند. جدول قهرمانی تاج در لیگ باشگاهی ایران در سال ۱۳۳۶ که این جدول به وضوح بیانگر این است که همهٔ تیم‌های حاضر در آن رقابتها، همگی باشگاهی بودند.[1]

سال ۱۳۴۹ را می‌توان آغاز رقابت‌های سراسری باشگاهی در ایران نامید. مسابقاتی که برای اولین بار جنبه رقابت‌های باشگاهی به خود گرفت زیرا تمام تیم‌های حاضر در آن باشگاهی بودند. این لیگ معتبرترین جامی بود که تا آن زمان برگزار شده بود، در اولین دوره این رقابت‌ها که با نام جام منطقه‌ای ایران برگزار شد تاج تهران به قهرمانی دست یافت و در دومین دوره این جام تیم پرسپولیس قهرمان شد.

در سال ۱۳۵۲ جام تخت جمشید آغاز شد، اولین دوره مسابقات جام تخت جمشید با حضور دوازده تیم آغاز شد، در نهایت و بعد از انجام بازی‌های رفت و برگشت بین تیم‌های حاضر در این مسابقات، پرسپولیس که بر خلاف اکثر تیم‌های حاضر در آن جام از طریق بخش خصوصی اداره می‌شد، عنوان قهرمانی را در اولین دوره این رقابت‌ها از آن خود کرد. تاج تهران تهران نایب قهرمان شد و پاس تهران به مقام سوم دست یافت. در سال ۱۳۵۳ تاج تهران توانست عنوان قهرمانی را به دست آورد اما در سال ۱۳۵۴ بار دیگر پرسپولیس فاتح این رقابت‌ها نام گرفت. در سال‌های ۱۳۵۵ و ۱۳۵۶ این تیم پاس تهران بود که موفق شد دو جام قهرمانی متوالی را بر بالای سر ببرد. ششمین دوره این مسابقات به دلیل انقلاب ایران ناتمام ماند تا فوتبال باشگاهی ایران برگزار نشود و تیم‌ها در لیگ‌های استانی شرکت کنند.

توضیحات: جام تخت جمشید در ۶ دوره برگزار شد که دوره ششم آن به دلیل تقارن با انقلاب ۱۳۵۷ ناتمام ماند. سه تیم پرسپولیس، تاج تهران و پاس تهران موفق به کسب عنوان قهرمانی شدند.
این جدول تا پایان دور پنجم تنظیم شده‌است و دور ششم به دلیل ناتمام ماندن آن در این جدول محسوب نشده‌است.
در لیگ تخت جمشید برای هر برد ۲ امتیاز و برای هر مساوی ۱ امتیاز در نظر گرفته می‌شده‌است.

وقوع انقلاب در ایران و همچنین جنگ با عراق باعث شد لیگ فوتبال ایران با یک دهه وقفه مواجه شود. در این سال‌ها مسابقات فوتبال در داخل کشور با حضور تیم‌هایی با نام استان‌ها یا مسابقات باشگاهی با تعداد محدود در داخل استان‌ها برگزار می‌شد.

در سال ۱۳۶۸ این مسابقات به صورت سراسری با عنوان جام قدس برگزار شد و اولین لیگ فوتبال ایران بعد از انقلاب که سیزدهمین دوره تمام ادوار لیگ فوتبال ایران بود، استقلال تهران موفق شد به مقام قهرمانی دست یابد. در پایان این رقابت‌ها و در دوره ریاست ناصر نوآموز بر فدراسیون فوتبال ایران، طرح برگزاری مسابقاتی با عنوان جام آزادگان با حضور تیم‌هایی از سراسر ایران تصویب شد.

پاس فاتح اولین دوره جام آزادگان که در سال ۱۳۷۰ برگزار شد نام گرفت. این تیم در سال بعد هم موفق به کسب عنوان قهرمانی در این جام شد و در همین زمان نیز جام قهرمانی باشگاه‌های آسیا را با شکست نماینده عربستان در دیدار فینال به ایران آورد. پس از دو قهرمانی متوالی پاس تهران نوبت به سایپا تهران رسید تا در سال‌های ۱۳۷۲ و ۱۳۷۳ دو بار پیاپی فاتح این جام شوند. پرسپولیس در سال‌های ۱۳۷۴ و ۱۳۷۵جام قهرمانی را از آن خود کرد. در سال ۱۳۷۶ استقلال فاتح این رقابت‌ها نام گرفت. در سال‌های ۱۳۷۷–۷۸ و ۱۳۷۸–۷۹ مجدداً پرسپولیس و در آخرین دوره یعنی ۱۳۷۹–۸۰ استقلال قهرمان رقابتها شد.

توضیحات: لیگ آزادگان در ۱۰ دوره برگزار شد.
این جدول تا پایان دور دهم تنظیم شده‌است.
در چهار دوره اول لیگ آزادگان برای هر برد ۲ امتیاز و برای هر مساوی ۱ امتیاز در نظر گرفته می‌شده‌است.

در چهارمین سال ریاست صفایی فراهانی بر فدراسیون فوتبال، هیئت رئیسه سازمان لیگ تصمیم به برگزاری لیگ حرفه‌ای در مسابقات باشگاهی ایران گرفت که در نهایت نام لیگ برتر روی آن نهاده شد. برنامه‌های این لیگ با هدف پیشرفت فوتبال باشگاهی در ایران تدوین و تصویب شد. در این مدت نحوه سقوط و صعود تیم‌ها به این مسابقات بارها تغییر کرده‌است. به گفته بهمن حسین پور سفیر ایران در ترکیه، وی قوانین لیگ حرفه‌ای فوتبال ترکیه را به ایران ارسال کرده و اساسنامه لیگ حرفه‌ای ایران بر اساس قوانین لیگ حرفه‌ای فوتبال ترکیه تدوین شده‌است.[2] اولین دوره لیگ برتر با حضور ۱۴ تیم آغاز شد، ۱۲ تیم آخرین دوره جام آزادگان، به اضافه دو تیم ملوان و ابومسلم که از زیرگروه صعود کرده بودند، تیم‌های حاضر در این مسابقات را تشکیل می‌دادند. این رقابت‌ها از روز یازدهم آبان ماه سال ۱۳۸۰ آغاز شد و با قهرمانی پرسپولیس به پایان رسید.

منبع:[4]

نکات:
۱- امتیازات کسر شده در ادوار لیگ برتر از جمع امتیازات کسر شده است
۲- گلهای بازیهایی که نتایجش با رای کمیته انضباطی تعیین شده است در جدول لحاط نشده است

‎به‌ روز رسانی: تا پایان نوزدهمین دوره لیگ برتر