باشگاه فوتبال منتخب تبریز

تا پیش از دههٔ ۱۳۳۰، فوتبال در تبریز به صورت پراکنده و محله‌ای برگزار می‌شد. در آن دوران محلات تبریز هر کدام برای خود تیمی داشتند. از جملهٔ این تیم‌ها می‌توان به تیم‌های آذر، سیمرغ، آهن، شهاب، ظفر، شایان، نصرت (دوه چی) و جوانان سرخاب اشاره کرد که از میان آن‌ها، تیم‌های آذر و سیمرغ جزو بهترین‌ها بودند و معمولاً اکثر بازیکنان منتخب استان از این دو تیم انتخاب می‌شدند.[2] از اوایل دهه ۳۰ باشگاه‌هایی در تبریز تأسیس شده و بعد از مسابقات باشگاه‌های تبریز، تیم منتخب تبریز انتخاب و روانه مسابقات می‌شد. در اواخر دهه ۳۰ و ۴۰، تیم تبریز از مدعیان قهرمانی فوتبال ایران به حساب می‌آمد. تیم منتخب تبریز که با نام «تیم کلنی تبریز» نیز شناخته می‌شد، در سال ۱۳۳۸ در مسابقات قهرمانی کلنی استان‌ها، قهرمان ایران شده[2] و در سال‌های ۳۶، ۴۱، ۴۳ و ۴۶ به عنوان نایب قهرمانی دست یافت.[3]

تا پیش از سال ۱۳۲۷، مسابقات فوتبال در تبریز، به صورت پراکنده در بین جوانان این شهر برگزار می‌شد؛ ولی بعد از عضویت فدراسیون فوتبال ایران در فیفا، مسابقات به‌طور منسجم برگزار گردید و رفته رفته رقابت بین تیم‌های شهرستانی آغاز شد.[4]

مسابقات به صورت پراکنده و بدون نظم خاصی در جریان بود. در سال ۱۳۳۴ تبریز تیم قدرتمندی را در اختیار داشت که در بسیاری از مسابقات با بهره‌گیری از بازیکنانی مجرب از جمله «قارلو» (Garlo) دروازه‌بان رومانیاییِ خود توانست در اکثر مسابقات پیروز شود.[4]

از سال ۱۳۳۵ اولین مسابقات قهرمانی کشور بین تیم‌های منتخب اصفهان، تهران، تبریز، مشهد و آبادان برگزار شد. در این مسابقات که در کرمان برگزار گردید، تیم منتخب تبریز به خاطر پنالتی که به سود تیم مقابل گرفته شد، از ادامهٔ بازی‌ها کناره‌گیری کرد.[4]

مسابقات در شهر اصفهان برگزار گردید و تیم منتخب تبریز توانست نایب قهرمان این دوره از رقابت‌ها شود. اسامی تعدادی از بازیکنان تیم تبریز که در سال ۱۳۳۶ در این تیم عضویت داشتند عبارتند از: اکبر شوقی، کاظم تقی‌زاده، علی قنادی، فتاح عظیمی، اردوبادی، بیوک صباغ و دروازه بانان اردوبادی و خانلو.[4]

در اواخر سال ۱۳۳۶ در اثر زلزله، مسابقات سال ۱۳۳۷ لغو گردید و بودجه این بازی‌ها به منظور کمک به زلزله زدگان واریز گردید.[4]

این دوره از مسابقات در شهر تبریز برگزار گردید که مراحل مقدماتی آن به صورت منطقه‌ای انجام گرفت. در این مسابقات چهار تیم برتر کشور از شهرهای تبریز، اصفهان، تهران و منتخبی از خوزستان شرکت داشتند که در پایان با قهرمانی تیم تبریز به پایان رسید.[4]

نتایج مسابقات این دوره عبارتند از:

• تبریز ۲ - خوزستان ۱
• تبریز ۱ - اصفهان ۱
• تبریز ۱ - تهران صفر[4]

در این مسابقات که به صورت امتیازی برگزار می‌شد در مسابقه فینال بین تیم‌های تبریز و تهران که تا دقیقه ۸۷ بازی بدون گل بود و مسؤولین هم بازی را تقریباً پایان یافته تلقی می‌کردند تا آن جا که از بلندگوی استادیوم خواستار حضور مربی تیم تهران جهت اخذ کاپ قهرمانی شدند، چرا که در صورت تساوی این بازی، تبریز با یک امتیاز کمتر نایب قهرمان می‌شد؛ ولی در همین لحظه «ائلدار صادق زاده» بازیکن تبریزی، گل سرنوشت ساز را در دقیقه ۸۹ بازی، وارد دروازه تهران کرد و جام قهرمانی نصیب منتخب تبریز شد.[4]

این دوره از مسابقات به صورت باشگاهی در ساری برگزار گردید که شش تیم نهایی این رقابت‌ها را تیم‌های تاج تبریز، شاهین آبادان، دیهیم تهران، فرهنگ کرمان، نماینده قزوین و نماینده ساری تشکیل داده بودند. در این مسابقات، نماینده تبریز به مقام پنجم رسید و شاهین آبادان اول شد.[4]

این دور از مسابقات در مشهد برگزار گردید که تیم تبریز به علت نبود بودجه در مسابقات شرکت نکرد.[4]

مسابقات در اصفهان برگزار گردید که منتخب تبریز در فینال بعد از دارایی تهران به مقام دوم دست یافت.[4]

برای اولین بار به صورت المپیک در تمام رشته‌ها برگزار گردید که استان آذربایجان شرقی در مجموع به مقام سوم رسید.[4]

تبریز بعد از تهران به مقام دوم رسید و محل مسابقات در شهر مشهد بود.[4]

این دوره از مسابقات در ساری برگزار گردید که تیم‌های پاس تهران ، کهگیلویه و بویراحمد و تبریز به ترتیب اول، دوم و سوم شدند.[5]

در این سال مسابقات برگزار نشد.[4]

در فروردین سال ۱۳۴۶ در شهر کرمان، تیم تبریز به مقام دوم دست یافت.[4]

از این سال به بعد مسابقات به صورت باشگاهی برگزار گردید تا اینکه بعد از انقلاب ۱۳۵۷ به مدت ۵ سال مسابقات به صورت بین استانی انجام گرفت که در طول این پنج سال تیم آذربایجان شرقی یک بار نایب قهرمان ایران گردید و از سال ۱۳۶۶ مسابقات دوباره به صورت باشگاهی برگزار گردید.[4]

پس از انقلاب ۱۳۵۷ به جای مسابقات باشگاهی، رقابت‌های تیم‌های منتخب استانی با عنوان جام قدس برگزار شد. تیم منتخب آذربایجان شرقی در سال ۱۳۶۵ با استفاده از بازیکنانی نظیر ایوب ذوالفقاری، احد شیخ لاری، غلامرضا باغ آبادی، سید محمد علوی، امیر داداش ضیایی، محمود گلشنی، حسین قوی‌فکر، قادر دانش‌مهر، کریم قاسمی سعادت و با هدایت بیوک صباغ به دیدار نهایی این رقابت‌ها راه یافتند. بیشتر این بازیکنان از باشگاه‌های تراکتورسازی و ماشین‌سازی به این تیم پیوسته بودند.[6] این تیم در مرحله نیمه نهایی تیم تهران «الف» که استخوان‌بندی تیم ملی را داشت، حذف کرد. بازی فینال بین تیم‌های منتخب آذربایجان‌شرقی و اصفهان برگزار شد. در دو بازی رفت و برگشت، دو تیم در مجموع به تساوی دو به دو رسیدند؛ اما در وقت اضافی، تیم اصفهان با به ثمر رساندن یک گل، به عنوان قهرمانی کشور دست یافت.[7]

در اوایل دههٔ ۷۰ با تغییر یافتن مسابقات فوتبال منتخب استان‌ها به فوتبال باشگاهی کشور، تیم منتخب تبریز به همراه تیم‌های منتخب سایر شهرهای کشور عملاً منحل شد.[8]