کاخ هشت‌بهشت

کاخ هشت بهشت یک کاخ تاریخی در شهر اصفهان است که در دوران صفویان و در سال ۱۰۸۰ قمری ساخته شده ‌است. ساختمان این کاخ در دو طبقه در میان باغی بزرگ بنا شده ‌است.

کاخ هشت بهشت
نامکاخ هشت بهشت
کشورایران
استاناستان اصفهان
شهرستاناصفهان
اطلاعات اثر
کاربریموزه
دیرینگیدوره صفوی
دورهٔ ساخت اثردوره صفوی
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت۲۲۷
تاریخ ثبت ملی۲۲ آذر ۱۳۱۳
نمای ورودی پشت

سبک معماری این بنا به شیوه اصفهانی است.[1]

پیشینه

کاخ هشت‌بهشت - که روزگاری زیباترین کاخ عالم هم نامیده می‌شد - در سال ۱۰۸۰ هجری و به روزگار شاه سلیمان صفوی در نزدیکی باغ بلبل ساخته شد. نخستین مدرسه اصفهان کاخ هشت‌بهشت است که به نام مدرسه همایونی شناخته می‌شد.[2][3]

باغ وسیعی که عمارت در آن واقع شده جزئی از باغ بزرگ نقش جهان بوده‌است که شاه اسماعیل اول احداث کرد و در زمان جانشینان او بخصوص شاه عباس اول به قطعات متعددی تقسیم شد. باغ هشت بهشت در زمان شاه صفی وجود داشته‌است و در دوره دو شاه بعدی یعنی شاه عباس دوم و شاه سلیمان بر درختان این باغ زیبا افزودند. لازم است ذکر شود کوشک باغ متعلق به زمان شاه سلیمان صفوی می‌باشد که در آن دوره باغ تکمیل و اصلاح گردید و در سال ۱۰۸۰ هـ. ق که با سومین سال سلطنت شاه سلیمان صفوی مقارن بود، به اتمام رسید و به گفته برخی تاریخدانان این باغ نشیمن هشت سوگلی حرم پادشاه بوده‌است، که ۴ نفر در طبقه همکف و ۴ نفر دیگر در طبقه اول سکنی گزیده بودند.[4]

این بنای دو طبقه با طاقهای زیبا و تزئینات فراوان یکی از نمونه‌های درخشان معماری عصر صفویه به‌شمار می‌رود. این قصر از همان ابتدای احداث «کاخ هشت بهشت» «هشت به هشت» و «هشت در بهشت» نامیده می‌شده‌است.

معماری

بخش مرکزی کاخ به صورت چهار صفه ساخته شده و ایوان آن رو به شمال است. سقفی که بر فراز این بنای ۴ صفه استوار است پوشیده از مقرنسهای گچی خوش رنگ و خوش طرح است.

اتاقهای طبقه اول در چهار گوشه عمارت تزئیناتی از گچبری و نقاشی دارند. در طبقه دوم عمارت نیز مجموعه‌ای از رواق‌ها و اتاق‌ها و طاقها و پنجره‌ها بر زیبائی آن می‌افزایند. این طبقه به راهروها و اتاقهای متعددی تقسیم شده که هر یک تزئینات خاصی دارند. در برخی حوض آب و در بعضی بخاری‌های دیواری تعبیه شده‌اند. دیوارها را نیز آینه‌های فراوان می‌پوشانیده‌اند. تمام سقف‌های کاخ را نیز موزائیک‌های بسیار عالی پوشانیده و دالانها و غلام‌گردش‌های بسیار زیبا و هماهنگ، آن‌ها را احاطه کرده‌اند.

آنچه در این عمارت حائز اهمیت است، ارتباطی است که میان فضاها و قسمت‌های مختلف آن پدید آمده‌است. این ارتباط باعث شده تا این عمارت در عین تنوع و گوناگونی و تعدد فضا از وحدت و یکپارچگی و تزئینات قابل توجه برخوردار شود.

تزئینات

کاخ هشت بهشت
نمایی از سقف یکی از تالارها

تزئینات عمارت در دوران صفویه به حدی باشکوه و هنرمندانه بوده که سیاحان بسیاری زبان به تحسین آن گشوده‌اند. متأسفانه امروز از نرده‌های چوب زرنگار و قابها و جام‌های بلور و آلت‌های شیشه‌ای رنگارنگ ظریف اثری بر جای نمانده‌است چرا که در دوره‌های بعد از صفویه و بخصوص در عصر قاجاریان تغییرات بسیاری در آن داده شده‌است. این تغییرات به حدی است که برخی از سیاحان آن را از دوران قاجار به حساب آورده‌اند.

در اواخر دوران قاجار عمارت هشت بهشت به مالکیت خصوصی اشخاص درآمد و از زیورهای نفیس و گرانبهای دوره صفویه عاری گردید به‌طوری‌که امروز از آن همه شکوه و فریبندگی داخل کاخ و آب‌نماها و جوی‌های آب روان اثری بر جای نمانده‌است. با همه دخل و تصرفات زیبایی صفوی این بنا برجای مانده‌است چنان‌که آندره گدار باستان‌شناس و ایران‌شناس می‌گوید:

«... کاخ هشت بهشت با تالاری که از هر سو باز است و با چهار عمارت کلاه‌فرنگی در چهار گوشهٔ خود هنوز هم ترکیب اصلی و مختصری از لطف و ملاحت روزگاران گذشته را حفظ کرده‌است.»

ذکر این نکته مناسبت دارد که تزئینات این کاخ هشت‌گوشه که نشانه روحیه معماری و تزئینات اواخر دوره صفوی است به همراه ساختمان آن که میان باغ واقع شده‌است بعدها به فراوانی مورد تقلید قرار گرفته‌است.

در نظر سیاحان

کلیه سیاحان و جهانگردانی که از اصفهان بازدید کرده و موفق شده‌اند به درون کاخ هشت بهشت راه یابند آن را بهترین بناهای دنیا نامیده‌اند. یکی از آن‌ها کاخ هشت بهشت را با عبارت «... فرح‌انگیزتر از مجلل‌ترین کاخ های ممالک اروپایی» توصیف کرده‌ است.

نگارخانه

پانویس

  1. سبک‌شناسی معماری ایرانی. محمد کریم پیرنیا. نشر معمار. ۱۳۸۳. ص۲۷۰
  2. «آنچه باید درباره مدارس نوین شهر اصفهان بدانیم». ایسنا. 2019-09-20. بایگانی‌شده از اصلی در 13 اكتبر 2019. دریافت‌شده در 2020-11-03. تاریخ وارد شده در |archive-date= را بررسی کنید (کمک)
  3. «مدارس نوين دراصفهان ازآغاز تا امروز(1)». rasekhoon.net. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۰۳.
  4. «Isfahan x. Monuments (2) Palaces – Encyclopaedia Iranica». iranicaonline.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۰۳.

منابع

    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.