مقوله وجود

مقوله مفهوم اولیه و مبنای فکر است.

مقولات عشر

دانای یونان، معلم اول، ارسطو اجناس عالیه ماهیات مختلف را عبارت از ده مقوله دانسته‌است؛ و نخستین رساله ارغنون یعنی قاطیغوریاس بحث از همین مقولات می‌کند و در متافیزیک نیز شرحی مفصل دربارهٔ این مقولات آمده‌است.[1] مقولات عشر یا اجناس عالیه یا مقوله وجود کلی‌ترین جنس هرموجودی که دربرگیرنده همه مصادیق آن باشد؛ و آن بردو گونه است: جوهر و عرض

  • جوهر جنس موجودی است که دربودن خود نیاز به هستی موجوددیگری ندارد. مانند مقوله جسم.
  • عرض جنس موجودی است که دربودن خود نیازمند بودن موجوددیگری است مانند مقوله رنگ.[2]

عرض برنه قسم است :کم کیف وضع این له متی اضافه فعل انفعال که در این بیت آمده‌است[3]

«کمّ» و «کیف» و «وضع» و «أین» و «له»، ز بعدش هم «متی»همچنین باشد «مضاف» و «فعل» و بعدش «انفعال»

فلاسفه قدیم مجموعه جوهر واعراض نه‌گانه را که جنس عالی همه موجودات هستی است مقولات عشر نامیده‌اند[4]

تعدادمقولات

در مورد تعداد اقسام جوهر و عرض بین فلاسفه قدیم ومتاخرین اختلاف نظر است.

متقدمین

فلاسفه قدیم اقسام جوهر را ۵ گونه عقل نفس ماده هیولا وصورت و در مورد اعراض همان نه گونه یادشده را می‌دانند. ارسطو این موارد را درکتاب خود به نام ارغنون آورده‌است.[5]

متاخرین

متاخرین معتقدند که هیولا وصورت بدون ترکیب وجود خارجی ندارد ولذا ازاقسام جوهر خارج است وماده را که ازترکیب آن دو است جوهر اصلی می‌دانند. از طرف دیگر آنان به عالم ملکوت نیز معتقدند ولذا مثال را که موجود آن عالم است به عنوان جوهر می‌شناسند بنابراین با توجه به عوالم هستی آنان اقسام جوهررا عقل مثال نفس وماده می‌شمارند.[6] در مورد اعراض نیز آنان معتقدند که اولاً کمیت عرض نبوده بلکه ازشئون جسم است وجسم بدون کمیت مفهومی ندارد. ودوم اینکه بجز کیف که عرض حقیقی است سایر موارد مفاهیمی ذهنی اند ودرعالم خارج حضور ندارند وهمه آن‌ها به عنوان (نسبت) میان دوچیز می‌باشند؛ بنابراین تنها عرض حقیقی کیف است و در نتیجه مقولات عشردرنزد فلاسفه اسلامی وایرانی به موارد زیر منحصر می‌گردد.[7][8]

انواع مقولات از نظر ارسطو

ارسطو مقولات را به ده نوع تقسیم کرده‌است:

مقولات عشر از نظر کانت

کانت در کتابش با عنوان نقد عقل محض در بخش منطق استعلایی ارتباط مقوله‌ها را با فکر بررسی کرده‌است.[11] مقوله‌های دوازده‌تایی کانت در چهار دسته تقسیم‌بندی می‌شود:

  • کلی یا جزئی یا شخصی (دسته کمیت)
  • ایجابی یا سلبی یا عدولی (دسته کیفیت)
  • حملی یا شرطی یا انفصالی (دسته نسبت)
  • ظنی یا قطعی یا یقینی (دسته جهت)[12][13][14][15]

جستارهای وابسته

پانویس
  1. محمد خوانساری، منطق صوری، 0 - 015 - 416 - 964
  2. شهابی، محمود، رهبر خرد، قم، انتشارت عصمت، چاپ دوم۱۳۸۲ ص۵۷.
  3. بدایة الحکمة ازعلامه طبا طبائی
  4. ابن سینا، الشفاء، کتاب المنطق، المقولات، تصدیر دکتر ابراهیم مدکور، انتشارات مرعشی نجفی، قم، ۱۳۶۴، ص۵.
  5. «ارغنون قاطیغوریاس». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ اکتبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئن ۲۰۱۵.
  6. درس 44 تا46 ازجلددوم آموزش فلسفه ازاستادمصباح یزدی
  7. شرح اصول فلسفه و روش رئالیسم از مرتضی مطهری
  8. الحکمة المتعالیةازملاصدرا
  9. رساله فی ماهیه العقل ازفارابی
  10. درس47و48 جلددوم آموزش فلسفه ازاستاد مصباح یزدی
  11. آشنایی با کانت(kant in 90 minutes) صص ۳۵
  12. فلسفه نقادی کانت- دکتر کریم مجتهدی- انتشارات امیر کبیر- ۱۳۷۸- تهران
  13. «تاریخ فلسفه»، ویل دورانت، ترجمهٔ عباس زریاب خوئی
  14. Critique de la raison pure, Kant, Frammarion, 2 ème édition, 2001 Paris
  15. Catégories, Éditions du Seuil, 2002, Paris

منابع
  • Critique de la raison pure, Kant, Frammarion, 2 ème édition, 2001, Paris
  • Catégories, Éditions du Seuil, 2002, Paris
  • فلسفه نقادی کانت- کریم مجتهدی- انتشارات امیر کبیر- ۱۳۷۸- تهران
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.