ذهن

ذهن (به عربی: عقل)، مجموعه ای از توانایی‌های فکری است که شامل هوشیاری، تصورات، ادراک، تفکر، قضاوت، زبان و حافظه می‌شود و معمولاً آن را وجود توانایی هوشیار بودن و اندیشه تعریف می‌کنند. ذهن دربرگیرنده قدرت تصور، تشخیص و قدردانی است و مسئولیت پردازش احساسات و عواطف را برعهده دارد که منجر به عملکرد و نوع رفتار افراد می‌شود.[1]

فیزیک نوین
${\displaystyle {\hat {H}}|\psi _{n}(t)\rangle =i\hbar {\frac {\partial }{\partial t}}|\psi _{n}(t)\rangle }$ ${\displaystyle {\frac {1}{{c}^{2}}}{\frac {{\partial }^{2}{\phi }_{n}}{{\partial t}^{2}}}-{{\nabla }^{2}{\phi }_{n}}+{\left({\frac {mc}{\hbar }}\right)}^{2}{\phi }_{n}=0}$ توپولوژی فضازمان: معادله شرودینگر و معادله کلاین-گوردون
بنیانگذاران ماکس پلانک • آلبرت اینشتین • نیلز بور • ماکس برن • ورنر هایزنبرگ • اروین شرودینگر • پاسکوال جردن • ولفگانگ پاولی • پل دیراک • ارنست رادرفورد • لویی دو بروی • ساتیندرا بوز
مفاهیم توپولوژی فضازمان • فضا • زمان • انرژی • ماده (فیزیک) • کار (فیزیک) اعداد تصادفی • اطلاعات • آنتروپی • ذهن نور • ذره • موج
شاخه ها فیزیک کاربردی • فیزیک آزمایشگاهی • فیزیک نظری فلسفه علم • فلسفه فیزیک منطق ریاضیاتی • ریاضی فیزیک ابرتقارن • نظریه ریسمان • نظریه ام نظریه وحدت بزرگ • مدل استاندارد (ذرات بنیادی) مکانیک کوانتومی • نظریه میدان‌های کوانتومی پادذره • پادماده الکترومغناطیس • الکترودینامیک کوانتومی نیروی هسته‌ای ضعیف • برهمکنش الکتروضعیف نیروی هسته‌ای قوی • کرومودینامیک کوانتومی فیزیک اتمی • فیزیک ذرات • فیزیک هسته‌ای Exotic matter • بوزون هیگز فیزیک اتمی، مولکولی و نوری فیزیک ماده چگال مکانیک آماری کوانتومی اطلاعات کوانتومی • رایانش کوانتومی اسپینترونیک • ابررسانایی سامانه پویا • فوتونیک • زیست‌فیزیک Neurophysics • ذهن کوانتومی پلاسما (فیزیک) • Neutrino astronomy نسبیت خاص • نسبیت عام لائورنت نوتال • Spacetime symmetries ماده تاریک • انرژی تاریک Fractal analysis • آشوب کوانتومی برآمدگی (فلسفه علم) • سامانه پیچیده سیاه‌چالهs • اصل تمام‌نگاری اخترفیزیک • جهان قابل مشاهده مه‌بانگ • کیهان‌شناسی گرانش • گرانش کوانتومی حلقه گرانش کوانتومی • نظریه همه‌چیز Mathematical universe hypothesis • فرضیه چندجهانی • Weak gravity conjecture
دانشمندان ادوارد ویتن • ویلهلم رونتگن • آنری بکرل • هندریک لورنتز • ماکس پلانک • پیر کوری • ویلهلم وین • ماری کوری • آرنولد زومرفلد • ارنست رادرفورد • فردریک سودی • هایک کامرلینگ اونس • آلبرت اینشتین • فرانک ویلچک • ماکس برن • هرمان ویل • نیلز بور • اروین شرودینگر • لویی دو بروی • ماکس فون لائو • ساتیندرا بوز • آرتور هالی کامپتون • ولفگانگ پاولی • ارنست والتون • انریکو فرمی • یوهان دیدریک وان در والس • ورنر هایزنبرگ • فریمن دایسون • پیتر زیمان • هنری موزلی • دیوید هیلبرت • کورت گودل • پاسکوال جردن • پل دیراک • یوجین ویگنر • استیون هاوکینگ • فلیپ وارن اندرسون • ژرژ لومتر • جرج پاجت تامسون • آنری پوانکاره • جان ویلر • راجر پنروز • رابرت میلیکان • یوایچیرو نامبو • جان فون نویمان • پیتر هیگز • اتو هان • ریچارد فاینمن • چن نینگ یانگ • تسونگ-دائو لی • فیلیپ لنارت • عبدالسلام • خرارد توفت • جان استوارت بل • ماری گل-من • جوزف جان تامسون • سی وی رامان • ویلیام لورنس براگ • جان باردین • ویلیام شاکلی • جیمز چدویک • ارنست لارنس • آنتون تسایلینگر • ساموئل گودسمیت • جرج اولنبک

از دیرباز بررسی اجزا تشکیل دهنده ذهن و خصوصیات انحصاری آن در فلسفه، مذهب، روانشناسی و علوم ادراکی مرسوم بوده‌است.

یکی از سوالات بارز در این زمینه در ارتباط با طبیعت مسئله ذهن و جسم می‌باشد که به بررسی ارتباط ذهن با جسم (مغز) می‌پردازد. دیدگاه‌های قدیمی تر از قبیل دوالیزم (اعتقاد به دوگانگی) و ایده‌آلیزم (آرمانگرایی)، ذهن را غیر جسمانی می‌دانند. نظرات جدید اغلب بر فیزیکالیزم (اصالت فیزیک) و فانکشنالیزم (کاربرد گرایی) متمرکزند که باور دارند ذهن همانند مغز در برابر پدیده‌های فیزیکی از قبیل فعالیتهای عصبی تقلیل پذیر است. اگرچه دوالیزم و ایده‌آلیزم هنوز هم حامیان بسیاری دارند. سؤال دیگر در این زمینه این است که کدامیک از موجودات قابل داشتن ذهن هستند؟ (کتاب دانشمند جدید هشت سپتامبر ۲۰۱۸ صفحه ده). به عنوان مثال، آیا ذهن منحصر به انسانهاست و برخی یا همه حیوانها؟ تمام موجودات زنده؟ آیا تمام آنها ذهنی با خصوصیات دقیق و قابل توصیف دارند؟ یا داشتن ذهن مختص به بعضی ماشینهای ساخته دست بشر است؟[2]

طبیعت ذهن هرچه که باشد، توافق عموم بر این است که ذهن موجودات را قادر می‌سازد تا به آگاهی درونی برسند به خصوص در محیط پیرامونشان برای دریافت و پاسخ به محرکهای عامل و برخوداری از هشیاری که شامل تفکر و احساسات می‌شود.[3]

در سنتهای مذهبی و فرهنگی متفاوت، درک مفهوم ذهن گوناگون است. برخی داشتن ذهن را منحصر به انسانها می‌دانند در حالیکه برخی دیگر (مثل انیمیزم و پانپسیخیزم) داشتن ذهن را به موجودات غیر زنده، حیوانها و خدایان نسبت می‌دهند. یک سری از مکاتب قبلی ذهن را (که بعضاً به جای آن از کلمات روح و جان استفاده می‌کردند) با نظریه‌های زندگی بعد از مرگ یا فلسفه انتظام گیتی ربط می‌دادند. به عنوان مثال در اصول زرتشت، بودا، افلاطون، ارسطو، یونان باستان، هند و بعدها اسلام و فیلسوفان قرون وسطی در اروپا و فیلسوفهای ذهنی مهم اعم از افلاطون، پاتانیالی، دکارت، لیبنیز، لوک، بکرلی، هام، کنت، هگل، شوپنهاگ، سرل،دنت، فودور، ناگل و چالمرز. روانشناسانی از قبیل فروید و جیمز و دانشمندان کامپیوتری از قبیل ترنینگ و پوتنام نظریات نافذی دربارهٔ طبیعت ذهن ارایه داده‌اند. امکان اذهان درموجودات غیر زنده درمقوله هوش مصنوعی مورد بررسی قرار می‌گیرد؛که در ارتباط با فیزیولوژی دستگاه عصبی و نظریه اطلاعاتی کار می‌کند تا به راهی دست یابد تا ماشینهای غیر زنده بتوانند اطلاعات را به نوعی مشابه ویا متفاوت با پدیده ذهنی بشر پردازش کنند.[4]

ذهن به صورت سیالی از خود آگاهی نیز به تصویر کشیده شده، جایی که ادراک حواس و پدیده فکری همواره در حال تغییر هستند. خواص تشکیل دهنده ذهن مورد بحث قراردارند. بعضی از روانشناسان ادعا می‌کنند که فقط عملکردهای فکری «برتر» علی‌الخصوص منطق و حافظه، ذهن را تشکیل می‌دهند. از این نظر احساساتی نظیر عشق، تنفر، ترس و لذت در طبیعت درونی و ابتدایی ترند و به همین دلیل می‌بایست متفاوت از ذهن در نظر گرفته شوند.[5]