سید کاظم رشتی

محمد کریم خان کرمانی شاهزاده قاجار بود که از ایران نزد سید کاظم رشتی رفت و شاگرد و ملازم وی بود تا اینکه به ایران بازگشت و نماینده وی بود، و مقر وی کرمان بود و پدر او عموی فتحعلی شاه بود.

ملاباقر اسکویی از بزرگان شیخیه در کربلا بود و پسران سید کاظم رشتی نزد او درس می‌خواندند و پس از درگذشت سید دعوی جانشینی او را کرد و چون کتابی به نام «احقاق‌الحق و ابطال‌الباطل» در رد حاج محمدکریم‌خان کرمانی نوشت، فرزندان او نام خانوادگی خود را «احقاقی» نهادند. این طایفه در آذربایجان و کربلا و کویت زندگی می‌کنند و پیشوای آنان شیخ رسول احقاقی است.

میرزا محمد مامقانی از شاگردان سید کاظم رشتی به‌شمار می‌رود که ادعای جانشینی وی را داشت و عده ای از شیخی‌های تبریز مقلد وی شدند. وی تکفیرکننده سید علی‌محمد باب و محکوم‌کننده او به مرگ در شهر تبریز بود.

ملا میرزا حسن گوهر یکی از شاگردان برجسته شیخ احمد و سید کاظم رشتی، یکی از کسانی بود که مدعی رهبری و جانشینی شد.

سید علی محمد باب تقریباً ۲۰ ساله بود که برای زیارت به عراق سفر کرد و کمتر از ۱ سال (۱۸۳۹–۱۸۴۰) را در آنجا و بیشتر در کربلا گذراند و در آن مدت در مکتب‌های سید کاظم رشتی و سایر علمای اصولی و اخباری شرکت کرد. وی کمی بعد به اصرار خانواده‌اش به شیراز برگشت.[3]

ملا حسین بشرویه‌ای مدت کمی در درس سید کاظم رشتی شرکت داشت. وی پس فوت سید کاظم رشتی به جانشینان وی رغبتی نشان نداده و عازم ایران می‌شود و در بدو ورود به شیراز با سید علی محمد باب برخورد کرده و به او پیوست.[4] ملاحسین بشرویه‌ای، اولین کسی بود که به باب ایمان آورد.[5]

طاهره قرةالعین یکی از شاگردان سیدکاظم رشتی بود که بعدها به سیدعلی محمد باب و آیین بیانی گروید. وی یکی از حروف حی می‌باشد

طاهره برادرزاده شهید ثالث بود که استعداد فراوانی داشت.[6] او به درجات عالی تحصیلی نزد پدر و مادرش[7] و همچنین دیگر اعضای خانواده رسید[8] او ادبیات و شعر فارسی را نزد مادر خود و فقه، اصول، حدیث و تفسیر را نزد پدر، برادر (عبدالوهاب) و عمویش شهید ثالث فراگرفت.[9][10] او همچنین عروس عمویش محمدتقی برغانی بود.

در مقطعی از زمان او تصمیم گرفت تا با مراجع شیعه نامه نگاری کند و از آنان اجازه اجتهاد بگیرد. از نوشته‌های خود او چنین برمی‌آید که مجتهدان شیعه در پاسخ و در عین حال که طاهره را دارای شرایط اجازه اجتهاد می‌دانستند. اعطای اجازه به یک زن را خلاف عرف می‌دانستند.[11]

پس از مدتی طاهره به شیخیه گرایش پیدا کرد.[12] پس از ازدواج، او مشتاقانه دروس احمد احسایی (که عموی کوچکترش ملامحمدعلی برغانی نیز به او گرایش داشت)[13] را دنبال می‌کرد.[14] طاهره اندکی پس از ازدواج و به همراه همسرش برای سیزده سال به نجف رفت و تحصیلات در زمینه فقه، کلام و دیگر علوم دینی را دنبال کرد.[15] او موفق شد مدتی نیز در کربلا در محضر سیدکاظم رشتی تحصیل کند و پس از چندی به ایران بازگشت[16][13] کفر خوانده شدن شیخیه توسط پدرشوهر طاهره و دشمنی شوهرش با آنان سر مسایل خانوادگی، باعث شد تا طاهره و همسرش از یکدیگر جدا شوند و طاهره به خانه پدری بازگردد. فرزندان وی نزد پدر خود باقی ماندند.[17]

در این میان طاهره تصمیم گرفت با خواهر و شوهرخواهرش دوباره به کربلا برود.[18] بنابراین سفر دوم طاهره به کربلا در حدود سال ۱۸۴۳ انجام شد.[19] ولی سیدکاظم رشتی پیش از رسیدن طاهره به کربلا درگذشته بود.[20]

وی پس از سید کاظم رشتی به بابیه پیوست.

محمدعلی بارفروشی (زاده ۱۲۳۸ قمری) از اولین گروندگان به آئین باب و از حروف حی بود. سرانجام بارفروشی در سن ۲۷ سالگی در سبزه‌میدان بابل اعدام شد.

شهاب فردوسی کشته شدن ایشان را در جنگ قلعه طبرسی مازندران می‌دانند.[21]

محمدنامق پاشا که نماینده ویژه حکومت عثمانی در کربلا بود، دربارهٔ سید کاظم رشتی چنین می‌گوید:

«مجتهد مسلّم مذهب شیعه هستند و بیش از پانصد نفر طلبه در حلقه درس ایشان می‌نشینند و اسرار توحید را بحث و تقریر می‌کنند. تمام شیعیان در امر دین به اجتهاد ایشان عمل می‌نمایند. حتی روایت است که حضرت محمدشاه، شاه ایران به اجتهاد کاظم افندی عمل می‌کند…»[22]