حمله به شمال عراق (۲۰۱۴)

ناوی پیلای، کمیسیر عالی سازمان ملل متحد در امور حقوق بشر، اعدام‌های جمعی نظامیان، غیرنظامیان، مأمور پلیس به اسارت درآمده، رهبران مذهبی و افراد مرتبط با دولت عراق به دست شبه نظامیان داعش را «جنایات جنگی» خواند. به گفته وی اعدام‌های سیستماتیک به ویژه در نقاطی در تکریت رخ داده است.[76]

بنابر برخی تصاویر منتشر شده، گروه داعش از کودکان برای عملیات نظامی خود استفاده می‌کند. همچنین این گروه اعلام کرده که «صدها تن» از سربازان عراقی اسیر شده را اعدام کرده‌است. بر اساس برخی تصاویر منتشر شده، سربازان اسیر شده در گودالی قرار داده شده‌اند و شبه نظامیان داعش که پرچم این گروه را در دست دارند، از پشت به آن‌ها شلیک می‌کنند.[77]

قاضی عراقی که دستور اعدام صدام حسین را داده بود به دست اعضاء داعش بازداشت و اعدام شد. رئوف عبدالرحمان، قاضی عراقی که حکم اعدام صدام را در سال ۲۰۰۶ صادر کرد، توسط شبه نظامیان داعش دستگیر و در یک اقدام تلافی جویانه توسط آن‌ها اعدام شد.[78]

روزنامه جمهوری اسلامی گزارش داد که تجاوز شبه نظامیان داعش به زنان در عراق صورت گرفته‌است.[79][80]

سازمان جاسوسی داخلی بریتانیا (ام‌آی۵)، مأموریت یافته‌است در مورد آن دسته از اعضای داعش که بریتانیایی هستند تحقیق کند. هم‌زمان داعش با پخش ویدئویی از جوانان دعوت به همکاری کرده‌است. ام‌آی۵ اکنون تجسس در مورد پیکارجویان انگلیسی در سوریه را از اولویت‌های خود قرار داده است. این موضوع پس از آن که ویدئویی از سوی داعش برای جذب نیرو از کشورهای غربی در اینترنت منتشر شد، شدت گرفته‌است. اکنون به گزارش وزارت کشور بریتانیا، پلیس ضدتروریسم این کشور درصدد اخذ مجوزهای لازم برای حذف «ویدئوی داعش» از فضای اینترنت است. وزارت کشور بریتانیا اعلام کرده‌است: ما تبلیغ تروریسم در فضای مجازی را تحمل نخواهیم کرد چرا که چنین تبلیغاتی می‌تواند کسانی را که مستعد انجام اعمال افراطی‌گرایانه هستند تحت تأثیر قرار دهد. احتمال می‌رود حدود ۴۰۰-۵۰۰ انگلیسی در میان اعضای دولت اسلامی عراق و شام، داعش هستند و اکنون ام‌آی۵ تجسس در مورد این افراد را یکی از اولویت‌های اصلی خود قرار داده است. در ویدئوی منتشر شده توسط داعش، شش جوان در حالی که پرچم سیاه داعش در پشت سرشان قرار دارد در برابر دوربین نشسته‌اند و از نیات و آمال خود سخن می‌گویند. یکی از آن‌ها که شناسایی شده، ابو دجانه الهندی، تبعه انگلیس است که در این ویدئو می‌گوید: "برای برادرانی که کنار ایستاده‌اند پیامی دارد."[81]

در ۹ تیر داعش در دو کشور عراق و سوریه «خلافت» اعلام کرد. ابومحمد عدنانی، سخنگوی داعش در شبکه توییتر با یک پیام صوتی افزود که رهبر داعش، ابوبکر بغدادی خلیفه اول «دولت اسلامی» است. سخنگوی داعش افزود که وظیفهٔ هر مسلمانی است که با پذیرش خلافت ابوبکر بغدادی، با او بیعت کند. این در حالی است که ابوبکر بغدادی نیز این انتخاب را پذیرفت و خود را رهبر مسلمانان جهان دانست. شهر رقه سوریه پایتخت خلافت اسلامی داعش نامیده شده‌است.[82][83][84]

یکی از اعضاء داعش اعلام کرد مرزهای کنونیِ بین کشورهای اسلامی که حاصل تجزیه امپراتوری عثمانی است، نتیجه موافقت‌نامه منعقدهٔ سایکس–پیکو بین فرانسه و بریتانیا است و باید برچیده گردد و مرزها باید به حالت پیش از جنگ جهانی اول باز گردد.[85]

داعش تصاویری از رژه اعضای خود همراه با موشک‌های اسکاد و تانک‌های تی-62 در شهر سوری رقه منتشر کرد. با این حال تعدادی از کارشناسان می‌گویند ۹۹٪ از این موشک‌ها غیرقابل استفاده است و تهدیدی برای نیروهای دولت عراق محسوب نمی‌شود. مشخص نیست که تروریست‌های داعش چگونه به موشک‌های ساخت شوروی دست پیدا کردند، با این حال گزارش‌ها خبری نشان داد که این موشک‌ها پس از تصرف یک پایگاه نظامی در منطقهٔ دیرالزور سوریه بدست آمده‌است. این موشک‌ها ابتدا در اختیار ارتش آزاد سوریه بود.[86]

داعش در ۱۴ تیر ۱۳۹۳ نخستین محموله‌های نفت را از میدان نفتی عجیل آغاز و آن‌ها را از منطقه کردستان عراق صادر کرد. داعش ۱۰۰ تانکر نفت خام را به قیمت حدود ۱۲ تا ۱۴ هزار دلار در هر تانکر برای تأمین مالی عملیات‌های خود به فروش رساند. شلال عبدالبابان شهردار منطقه توزخورماتو در بیانیه‌ای گفت: افرادی که نفت را از این گروه می‌خرند از راه‌های تحت کنترل این گروه و از طریق شهرهای کِفری یا غدیرکرم به پالایشگاه‌ها یا با هماهنگی ایست‌های بازرسی از طریق شهر مخمور به منطقه کردستان می‌رسانند.[87] آن‌ها همچنین هم‌اکنون کنترل تمامی میدان‌های نفتی و گازی مهم سوریه را در استان دیرالزور که هم‌مرز عراق است، در دست دارند.[88] داعش هر بشکه نفت استان دیرالزور سوریه را به قیمت ۱۲ دلار به فروش می‌رساند. پیش از این، زمانی که چاه‌های نفت دیرالزور در دست دیگر گروه‌های تروریستی قرار داشت، آن‌ها هر بشکه نفت را معادل ۳۰ الی ۵۰ دلار می‌فروختند. یکی از منابع اصلی درآمد تکفیری‌های داعش، نفت و گازی است که از منابع زیر زمینی سوریه غارت می‌کنند. عمده خریداران این نفت و گاز دلال‌های سوختی هستند که نفت خریداری شده را به مقصد اروپا و آمریکا روانه می‌کنند.[89]

داعش پایانه‌های نفتی «نجمه» و «قیاره» در نزدیکی شهر موصل در شمال عراق و در مناطق جنوبی تر در نزدیکی شهر تکریت نیز پایانه‌های نفتی «حمرین» و «عجیل» را به تصرف درآورده است (حمرین میدان نفتی کوچکی است، ظرفیت تولید این میدان در حدود ۵ الی ۶ هزار بشکه در روز از پنج چاه نفت آن است). همه این پایانه‌های نفتی در قیاس با دیگر میادین عظیم نزدیک کرکوک و بصره که تحت کنترل کردها و دولت مرکزی قرار دارند، متوسط محسوب می‌شوند. بیشتر چاه‌های نفتی تحت اختیار داعش که طبق برآورد یک مقام کرد، بالغ بر ۸۰ حلقه است، پلمپ شده و نفت از آن استخراج نمی‌شود. مقامات عراقی گفتند، داعش نفت قیاره را برای پالایش و تبدیل به گازوییل و بنزین کم کیفیت به پالایشگاه‌های سیار در سوریه تحویل داده و سپس برای فروش به موصل که ۲ میلیون نفر جمعیت دارد منتقل کرده‌است. به گفته آن‌ها، محموله‌های عظیم نفت خام که بخشی از آن از پایانه نجمه استخراج شده نیز از طریق قاچاقچیان و با تخفیف چشمگیر به قیمت حدود بشکه‌ای ۲۵ دلار به تاجران ترک فروخته شده‌است. قیاره که گفته می‌شود در حدود ۸۰۰ میلیون بشکه نفت را در خود جای داده پیش از تسلط داعش روزانه ۷۰۰ هزار بشکه نفت خام سنگین تولید می‌کرد. تولید پالایشگاه قیاره و تأسیسات کوچکی که در نزدیکی موصل قرار دارند، پس از حمله داعش و فرار کارکنانشان متوقف شد. اما داعش در ازای وعده حمایت، از کارمندان عراقی میدان نفتی قیاره خواسته تا در سمت هایشان بمانند. در بیشتر تأسیسات نفتی نیز وضع به همین منوال است تا جریان تولید حفظ شود.[90]

جنگجویان داعش در بخش‌های جنوبی تر نیز کنترل میدان‌های نفتی شرق تکریت را در دست دارند. یکی از این میدان‌ها ۲۵ هزار بشکه در روز نفت تولید می‌کند که به پالایشگاه کرکوک منتقل می‌شود و ۱۵۰ میلیون فوت مکعب گاز طبیعی که از طریق خط لوله به نیروگاه کرکوک که تحت کنترل دولت بغداد قرار دارد ارسال می‌شود. تولید گاز این میدان به رغم کاهش حجم، همچنان ادامه دارد زیرا طبق نظر کارشناسان انرژی، نیروگاه کرکوک نیاز بسیاری از شهرک‌های منطقه را تأمین می‌کند و شبه نظامیان می‌کوشند در زمینه انرژی کمبودی رخ ندهد. به گفته یکی از مهندسان میدان نفتی عجیل، داعش از بیم آن که تکنیک‌های ساده و ابتدایی آن‌ها در استخراج گاز باعث شعله‌ور شدن آن نشود، به تولید مقادیر اندک در این میدان اکتفا کرده‌اند.[90]

منابع دولت عراق می‌گویند برآورد میزان درآمدی که از فروش نفت خام یا نفت پالایش شده در سوریه به جیب داعش می‌رود قابل تخمین نیست زیرا شمار تانکرهای نفت هر روز با روز دیگر متفاوت است. عملیات قاچاق نفت به کردستان و ایران که پیش تر انجام می‌شد، در حدود یک میلیون دلار در روز برای داعش درآمد داشت.

شورای امنیت سازمان ملل متحد طی نشستی، هرگونه خرید نفت از گروه‌های تروریستی داعش و جبهه النصره در عراق و سوریه را ممنوع کرد. عراق با استقبال از تصمیم شورای امنیت، اقدام عملی جامعه جهانی برای اعمال مجازات‌های بازدارنده علیه خریداران و قاچاقچیان نفت این کشور را خواستار شد.[91]

وب‌سایت‌ها و حساب‌های کاربری نزدیک به به دولت اسلامی (داعش)، اولین ویدئوی مربوط به وی را که مربوط به خطبه‌های نماز جمعه روز ۱۳ تیر ۱۳۹۳ در مسجد جامع موصل است، منتشر کرده‌اند. این ویدئوی ۲۱ دقیقه‌ای، اولین ویدئوی منتشر شده از فردی است که تاکنون تنها دو تصویر بی‌کیفیت از وی منتشر شده بود. وی در این خطبه ضمن استفاده فراوان از مفاهیم دینی و فن خطابه با زبانی آمیخته به تهدید از کاربرد شمشیر برای برپایی حکومت و پیگیری اهداف خود اشاره کرده‌است. وی برای مشابهت با خلفای صدر اسلام نیز لباسی با رنگ سیاه پوشیده و دستاری بر سر بسته است.[92][93]

گروه داعش پس از اشغال شهر تاریخی موصل در شمال عراق، اماکن مقدس به ویژه مساجد و آرامگاه‌های مقدس در نزد شیعیان را تخریب نمود. حداقل چهار آرامگاه مقدس در نزد اعراب سنی و صوفی توسط بولدوزر خراب گردید. همچنین شش مسجد شیعی به وسیله انفجار تخریب گردید.[94][95][96] تروریستهای داعش در ادامه تخریب اماکن مذهبی آرامگاه‌های یونس پیامبر، جرجیس، شیث پیامبر و بقعه یحیی بن زید (امام یحیی) در حومه شهر کوفه را منفجر کردند.[97][98]

داعش در زمان اعلام خلافت اقدام به تولید خبر و گزارش در اینترنت، تهیه فیلم‌های تبلیغاتی و حتی فروش تی‌شرت‌هایی با آرم «داعش» و تبلیغ گسترده آن در فضای مجازی در سطح دنیا کرد. استفاده و چاپ نقشه جهان، عبارات «الدولة الاسلامیة»، «لا اله الا الله» و «محمد رسول الله» بر روی پیراهن‌ها و تی‌شرت‌ها یک نمونه دیگر از این کارهاست. این تیشرت‌ها با آرم گروه تروریستی «دولت اسلامی عراق و شام، در برخی فروشگاههای ترکیه و کشورهای جنوب شرق آسیا دیده شده‌است.[99][100]

گروه دولت اسلامی عراق و شام پس از اعلام خلافت و تغییر نام به «دولت اسلامی»، در مناطق تحت سیطره خود دست به چاپ اسکناس و گذرنامه‌های جدید زد. داعش پس از اعلام تشکیل خلافت اسلامی بلافاصله پرچم جدید خود را نیز به ۲۳ زبان زنده دنیا منتشر کرد. تعدادی از رسانه‌های محلی اکنون از چاپ اسکناس‌های جدید در یک، پنج و ده دیناری داعش در موصل و تکریت و برخی از مناطق استان دیالی خبردادند. تارنمای روزنامه ترکی «ینی شفق» ترکیه پیش‌تر از چاپ نخستین گذرنامه رسمی داعش برای ۱۱ هزار عضو این گروه در شهر موصل عراق خبر داد.[101][102]

ابوبکر البغدادی سرکرده داعش با اعلام ورود به مرحله جدیدی از «جهاد»، تصمیم خود را برای فراری دادن زندانیان «اسلامگرا» از زندان‌های مختلف، از جمله زندان «رومیه» در لبنان علنی کرد. یک پیام صوتی از بغدادی منتشر شد که در آن آمده‌است: به شما بشارت می‌دهیم از شروع مرحله جدیدی از نبرد که آن را با طرحی به نام «تخریب دیوارها» آغاز می‌کنیم. در این طرح به یکی از مهم‌ترین اولویت‌ها می‌پردازیم که همان «آزاد کردن اسرای مسلمان» در هر مکان؛ و نیز تعقیب و کشتن «جلادان» آنهاست که قضات و بازجوها در صدر این لیست قرار می‌گیرند... ای اسرای ما! بدانید که هرگز از شما غافل نشدیم و همیشه تصویر شما در ذهن ماست.[103] پیش‌تر و در پی انتشار اطلاعاتی در خصوص احتمال حمله به زندان رومیه توسط گروه‌های تروریستی، دستگاه امنیتی لبنان تدابیر شدید امنیتی را در اطراف این زندان اتخاذ کردند.[104]

در ۱۹ ژوئن افراد داعش توانستند به انبار مهمات در منطقه «المثنی» در ۷۰ کیلومتری شمال بغداد نفوذ کنند. سفیر عراق در سازمان ملل در گفت: در این انبار مهمات دست‌کم ۲۵۰۰ موشک وجود داشتند که کلاهک‌های آن مجهز به گاز سمی سارین یا پس‌مانده‌های این گاز بوده‌اند. دوربین‌های ویدئویی این مرکز نشان می‌دادند که مهاجمان در ابتدا مأموران حفاظتی این مرکز را خلع سلاح کرده و بعد بخش‌هایی از این مرکز شیمیایی را به مکانی نامعلوم منتقل کردند. به گفته مقامات عراقی سلاح‌های شیمیایی این مرکز در گذشته نابود شده‌اند و به همین دلیل از مواد شیمیایی موجود نمی‌توان به بمب‌های شیمیایی دست یافت.[105]

در ۱۹ تیر ۱۳۹۳ دولت عراق در نامه‌ای که به سازمان ملل متحد نوشت خاطر نشان کرده‌است که اسلام‌گرایان افراطی داعش به مواد رادیواکتیوی که در دانشگاه موصل در شمال این کشور برای امور پژوهشی مورد استفاده قرار می‌گرفت، دست یافته‌اند. گفته می‌شود مقدار مواد رادیواکتیوی که به دست تروریست‌ها افتاده ۴۰ کیلوگرم (۹۰ پوند) است. هرچند کارشناسان اتمی در آمریکا اما بر ین نظرند که مواد رادیواکتیو سرقت شده، دارای اورانیوم غنی‌شده نیستند و به همین دلیل نمی‌توان از آن‌ها در تولید سلاح‌های کشتار جمعی استفاده کرد. «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» نیز بر این نظر بوده که مواد رادیواکتیو سرقت شده خطر چندانی ندارند.[105][106]

داعش تلاش می‌کند در شهر بزرگ موصل با ۲ میلیون نفر جمعیت، مثل یک «دولت» رفتار کند، اما بی‌اطلاعی و نابلدی نیروهای این گروه تروریستی از ادارهٔ شهر بسیار جدی است. ترافیک شدید، کمبود مواد غذایی و سوخت، امور روزمرهٔ شهری و دستگاه‌های دولتی بلاتکلیف وضعیت مناطقی است که به دست نیروهای داعش افتاده است. داعش در شهر موصل عراق به سرعت مصرف و فروش هرگونه الکل را ممنوع کرد و روی تمام نقاشی‌ها و تبلیغات در سطح شهر که در آن زنی دیده می‌شد رنگ پاشید، اما مجازات‌های بسیار سخت رقه را در موصل اجرایی نکردند. نیروهای خلافت اسلامی به ۳ نفر از سنی مذهب‌های شهر موصل پیشنهاد دادند که فرمانداری نینوا را برعهده گیرند و هر ۳ نفر این پیشنهاد را رد کردند. مردم موصل می‌گویند مهم‌ترین مشکل کمبود جدی سوخت است که زندگی در موصل را سخت‌تر از پیش کرده‌است. داعش در موصل خانه‌های مسیحیان و شیعیانی را که از ترس این گروه فرار کردند یا به دست گروه اعدام شدند، در اختیار ساکنان سنی مذهب قرار داده است. یک بحران دیگر در شهرهای تحت کنترل نیروهای داعش، بحران پرداخت دستمزدها است. در شهر رقه سوریه داعش حقوق کارمندان را پرداخت می‌کند و توانسته تا حدی لوله‌های آب شهری و برق‌کشی را تعمیر کند. در روزهای ماه رمضان نیز میان مردم غذا و آب تقسیم کرده‌است. با این‌حال در موصل داعش هنوز نتوانسته دستمزد کارمندان دولتی را پرداخت کند. هرچند وعده داده که به زودی حقوق آن‌ها پرداخت خواهد شد.[107]

داعش در شهر رقه سوریه قوانین سفت و سخت مبتنی بر شریعت را اجرا می‌کند. دستان دزدها در ملاء عام قطع می‌شود، هر روز اعدام‌های گروهی در خیابان رخ می‌دهد و زن‌ها حتا اجازهٔ مراجعه به دکتر هم ندارند. داعش در سوریه بلافاصله دفاتری با عنوان «حصبه» راه‌اندازی کرد تا بر اجرای شریعت اسلام نظارت کند. دفاتر دیگری هم با نام «دعوا» راه‌اندازی شد تا ایدئولوژی داعش را تبیین و تبلیغ کند. نیروهای این گروه اسلام‌گرای تندرو عکسی را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کردند که نشان می‌داد داعش افرادی را که در مناطق تحت کنترل آن‌ها در سوریه روزه‌خواری کردند، در ملاء عام شلاق زدند. نیروهای این گروه اسلام‌گرای تندرو هرگونه تجارت ساکنان شهرهای تحت کنترل خود به دور از اجازه و کنترل داعش را ممنوع اعلام کردند.[107]

ابوبکر بغدادی در بیانیه‌ای به مسیحیان مهلت داد تا ظرف یک شبانه روز از استان نینوا خارج شوند. عناصر داعش منازل مسیحیان را با حرف «ن» علامت‌گذاری کردند (علامت اختصاری «نصاری») و بالای این حرف نوشتند «اموال دولت اسلامی». داعش در بیانیه خود به مسیحیان هشدار داد تا مسلمان شوند در غیر این صورت یا جزیه دهند یا از شهر و دیار خود خارج شوند، ضمن اینکه تأکید کرد در زمان خروج از شهر و دیار فقط می‌توانند لباس‌هایشان را همراه ببرند زیرا اموال دیگر آن‌ها در مالکیت دولت اسلامی خواهد بود. آن‌ها اموال و دارایی‌های مسیحیان را غارت کرده و نمی‌گذاشتند که مسیحیان هیچ‌کدام از وسایل یا دارایی‌های خود را بردارند. به دنبال این تهدیدات، مسیحیان مجبور شدند به منطقه خودمختار کردستان عراق فرار کنند.[108][109]

فرانسه آمادگی خود را برای اعطای پناهندگی به مسیحیان موصل اعلام کرد. وزارت کشور و دستگاه دیپلماسی فرانسه در بیانیه مشترکی اعلام کردند: ما به تمامی مسیحیان موصل که از خطر گروه داعش فرار کرده و به کردستان عراق مهاجرت کرده‌اند، کمک‌رسانی می‌کنیم و آماده دادن پناهندگی به این افراد برای آمدن به فرانسه هستیم.[110]

تروریست‌های داعش پس از اخراج مسیحیان از موصل، کلیسای تاریخی این شهر که ۱۸۰۰ سال قدمت داشت را به آتش کشیدند.[111]

داعش خدمت سربازی را برای جوانان موصل اجباری کرد. داعش در سطح شهر اعلام کرد خدمت سربازی الزامی و اجباری شده‌است وجوانان این شهر باید به عنوان جنگجو به صفوف داعش پیوندند. پس از به خدمت گرفتن جوانان در این شهر، آنان را برای شرکت در جنگ، به سوریه اعزام می‌کند یا در درگیری‌های درون عراق با نیروهای دولتی بکار می‌گیرد.[112]

عوامل داعش با کارگذاری بمب پل مهمی را در غرب شهر سامرا که روی رود دجله ساخته شده بود، به‌طور کامل منهدم کردند. این پل یکی از پل‌های استراتژیک و مهم بود که شهر سامرا را به شهر تکریت (مرکز استان صلاح‌الدین) و استان نینوا را نیز به بغداد (پایتخت عراق) متصل می‌کرد.[113]

پس از عقب‌نشینی نیروهای پیشمرگ کرد از شمال غرب عراق، حدود ۴۰ هزار ایزدی ساکن شهرهای کردنشین شنگال (سنجار) و زمار در اطراف موصل، پس از فرار تلاش کردند که خود را به اقلیم کردستان عراق برسانند. شمار زیادی از این افراد که از خانوادهای کرد ایزدی (یزیدی) هستند، پس از فرار از دست داعش به کوه‌های اطراف پناه بردند. سازمان ملل متحد از آواره شدن ۲۰۰ هزار نفر در این منطقه خبر داد و گفت که بسیاری از بیجاشدگان پیروان آیین ایزدی هستند.[114]

نیروهای داعش دست کم دو نیایشگاه ایزدیان در شنگال را ویران کردند و با یورش به بانک‌ها و ساختمان‌های دولتی دست به غارت اموال زدند. تروریست‌های داعش به پیروان آیین ایزدی هشدار دادند که اسلام بیاورند، مالیات بدهند یا این منطقه را ترک کنند، در غیر این صورت مجازات مرگ در انتظار آن‌ها خواهد بود. داعش، پیروان آیین ایزدی را به شیطان‌پرستی متهم می‌کند و پیروان آن را «کافر» می‌داند.[114]

شبه‌نظامیان دولت اسلامی در جریان حملاتشان به ایزدیان، ۵۰۰ نفر از پیروان این اقلیت دینی کشتند و برخی را زنده به گور کردند. نزدیک به ۴۰ کودک ایزدی در میان کشته شدگان وجود داشت. همچنین ۳۰۰ زن ایزدی ربوده شدند که به عنوان کنیز فروخته شدند. ۳۰۰ کودک از خانواده‌های آواره ناچار شدند از فرط گرسنگی از برگ‌های درختان کوهستان‌های سنجار بخورند و جان خود را از دست دادند. ۲۰ تا ۳۰ هزار آواره عراقی در کوهستان سنجار تحت محاصره گروه تروریستی داعش بودند، که پس از مدتی آزاد شدند.[115][116][117][118]

حدود ۱۵ هزار نفر از اعضای شهر ترکمن‌نشین و شیعه آمرلی بیش از هفتاد روز در محاصره نیروهای گروه دولت اسلامی بود و در این مدت، امدادرسانان تنها چند بار از راه هوایی به این شهر کمک‌های غذایی و بهداشتی رساندند. در جریان عملیات اخیر نیروی هوایی آمریکا، بریتانیا، فرانسه و استرالیا در کمک‌رسانی هوایی به ساکنان آمرلی شرکت داشته‌اند. ارتش عراق با پشتیبانی گروه‌های مسلح شیعه و کرد به حمله‌ای گسترده دست زد تا به محاصره شهر آمرلی پایان دهد. ارتش و نیروهای پشتیبان آن از شمال و جنوب دست به حمله زدند. نیروهای پیشمرگ کرد هم در غرب طوز خورماتو بودند که در حدود شمالی آمرلی است و واحدهای ارتش عراق و شبه‌نظامیان شیعه از سمت جنوب در حال نزدیک شدن به آمرلی.[119] در نهایت در ۳۰ اوت با پشتیبانی گروه‌های مسلح شیعه و کرد و با حمایت حملات هوایی آمریکا، عملیات گسترده‌ای را برای پایان دادن به محاصره این شهر آغاز کرد، که منجر به پایان محاصره آمرلی گشت. ساعت ۱۲ و ۳۰ دقیقه به وقت محلی عراق، نیروهای مشترک پیشمرگ و ارتش عراق پس از جنگی ۶ ساعته وارد شهر شیعه‌نشین آمرلی شدند.[120][121][122] تروریست‌ها در هنگام گریختن از شهر برای پنهان نگاه داشتن هویّت اعضای خود، اقدام به بریدن سر زخمی‌ها و کشته شدگان و بردن سرها با خود نمودند. نکته قابل توجه اینکه تروریست‌های محاصره‌کننده آمرلی که با داعش همکاری می‌کردند، از نیروهای بعثی بودند.[123]

محمدعلی جعفری در پاسخ به این پرسش که آیا سپاه پاسداران در عملیات شکستن محاصره آمرلی حضور داشته گفت: "نقش ایران در این عملیات کمک فکری و البته انتقال تجربی بوده و لزومی به حضور نیروی نظامی نبوده است. ارتش عراق با کمک ۲۰ هزار نفر از نیروی مجاهدی که در جنگ ۸ ساله علیه صدام جنگیده بودند، این عملیات را انجام دادند و به پیروزی رسیدند و با وجود جوانان عراق نیاز به ایران نبود." اشاره سرلشکر جعفری، به نیروهای شیعه "سپاه بدر" در عراق است که در زمان جنگ ایران و عراق، با دریافت اسلحه و آموزش از سپاه پاسداران به جنگ با ارتش صدام حسین پرداخت و پس از جنگ نیز، رابطه خود را با سپاه حفظ کرد. این نیروها، در شکستن محاصره آمرلی نقش مهمی ایفا کردند.[124]

داعش سر جیمز فولی[125][126] و استیون سات‌لاف،[127] دو خبرنگار آمریکایی، دیوید هینس[128][129] و آلن هنینگ[130][131][132] امدادگران بریتانیایی، عبدالرحمن کاسیگ[133] امدادگر آمریکایی، هارونا یوکووا[134] و کنجی گوتو[135][136] دو گروگان ژاپنی را برید. ویدیوهایی که از سر بریدن این افراد منتشر شده، درست شبیه هم است. گروگان‌های آمریکایی و بریتانیایی لباسی نارنجی بر تن دارند و بر زمین زانو زدند و شخص که سر آن‌ها را می‌برد، چهره‌اش را کاملاً پوشانده و لباس سیاه بر تن دارد. لهجه جلاد نیز هنگام صحبت بریتانیایی است. جلاد نقاب‌دار رو به دوربین آمریکا و کشورهای غربی را تهدید می‌کند که اعمال آن‌ها علت «اعدام و جان دادن» این افراد است.[137][138][139][140] در ویدئویی که قاتل سر امدادگر بریتانیایی را می‌برد، پس از آن یک گروگان دیگر نشان داده می‌شود که نامش جان کنتلی[141] است و فرد قاتل می‌گوید اگر ائتلاف جهانی ضد داعش به رهبری ایالات متحده آمریکا مقابله با «دولت اسلامی» را ادامه دهد، سر این فرد نیز بریده خواهد شد.[128] بعد از بریده شدن سر جیمز فولی و استیون سات‌لاف، سیاست آمریکا در برابر گروه «دولت اسلامی» تغییر کرد. باراک اوباما رئیس‌جمهوری این کشور دستور حمله هوایی به مواضع دولت اسلامی در سوریه را صادر کرد. وی همچنین یک ائتلاف جهانی برای مقابله با این گروه تروریستی تشکیل داده که بریتانیا و آلمان نیز در آن شرکت دارند.[142] چند روز بعد پلیس اف‌بی‌آی آمریکا گفت توانسته با کمک سایر کشورها هویت مرد سیاه‌پوشی که در تصاویر ویدئویی دو گروگان آمریکایی و یک بریتانیایی را سر می‌برد، شناسایی کند. جیمز کومی، رئیس اف‌بی‌آی هویت و ملیت این شبه نظامی گروه دولت اسلامی را فاش نکرد اما آن طور که در تصاویر ویدئویی منتشر شده از او شنیده می‌شد، وی لهجه‌ای بریتانیایی به ویژه لندنی داشت. مقام‌های بریتانیایی با اشاره به «فوق سری» بودن عملیات شناسایی «جلاد داعش» از اظهار نظر دربارهٔ گفته‌های آقای کومی سر باز زدند. انتشار تصاویر بیرحمانه سر بریدن دو روزنامه‌نگار آمریکایی و یک امدادگر بریتانیایی توسط این پیکارجوی داعش، نقش مهمی در تشکیل ائتلاف کشورهای غربی و عربی علیه این گروه افراط‌گرا داشت.[143]

در مهر ۱۳۹۳ داعش دست به حمله شیمیایی با استفاده از گاز کلر در الضلوعیه و سپس علیه عشایر بنی سعد در جنوب استان صلاح الدین زد. این حمله‌ها منجر به خفگی و مسمومیت ده‌ها تن از مردم و نیروهای داوطلب شد. داعش پس از ناتوانی برای ورود به مناطقی که مردم به دفاع از میهن خود می‌پردازند، از شیوه‌های دیگری برای انتقام‌گیری استفاده می‌کند.[144]

در ۲۵ مهر، دیده‌بان حقوق بشر در سوریه گفت که خلبان‌های ارتش صدام حسین که به گروه تروریستی (داعش سابق) ملحق شدند در حال آموزش دادن به اعضای این گروه برای استفاده از سه فروند جنگنده به غنیمت گرفته شده از ارتش بشار اسد هستند. دیده‌بان حقوق بشر در سوریه، که مقر آن در لندن است خبر داد، این نخستین بار است که تروریست‌های داعش جنگنده‌ها را به پرواز در آورده‌اند. خلبان‌ها جنگنده‌ها را بر فراز پایگاه هوایی «الجراح» در شرق شهر حلب به پرواز درآورده‌اند. اعضای این گروه بارها با استفاده از هواپیماهای میگ-۲۱ و میگ-۲۳ که از ارتش سوریه به غنیمت گرفته‌اند پرواز کرده و سپس به فرودگاه بازگشته‌اند. نیروهای داعش سه جنگنده سوری را در حلب و رقعه به تصرف خود در آورده بودند. مشخص نیست که آیا جنگنده‌ها مجهز به تسلیحات بوده‌اند یا اینکه خلبان‌ها قادر به هدایت جنگنده‌ها در مسافت‌های طولانی‌تری هستند. هواداران گروه حکومت اسلامی پیشتر در حساب‌های توییتری خود تصاویری از جنگنده‌های به غنیمت گرفته شده را به نمایش گذاشته بودند، اما به نظر می‌رسید که این هواپیماها غیرقابل استفاده باشند.[145][146]

داعش شش آذر تمام شبکه‌های تلفن همراه در شهر اشغال‌شده موصل را قطع کرد، اقدامی که گفته می‌شود به منظور مقابله با ارسال اطلاعات به نیروهای ائتلاف علیه داعش انجام شد. پس از آن شهر صحنه هرج و مرج بوده و امور روزمره و روند اداری و تجاری در شهر مختل شد.[147]

نیروهای داعش در اوایل سال ۲۰۱۵ حدود دو هزار کتاب را از کتابخانه مرکزی موصل خارج کردند. به جز متون اسلامی، کتاب‌های دیگر دربارهٔ فلسفه، فرهنگ، علوم و موضوع‌های دیگر و حتی کتاب‌های کودکان توسط داعش از قفسه‌های کتاب خارج شدند. بیم آن می‌رود که مجموعه روزنامه‌های عراقی که حدود یک قرن پیش منتشر شده به همراه نقشه‌ها و کتاب‌های دوران عثمانی توسط داعش نابود شده باشد. چند روز پس از آن، کتاب‌های کتابخانه دانشگاه این شهر سوزانده شد. پس از حمله به کتابخانه مرکزی به مردم گفته شد که کتاب‌های "کفرآمیز" سوزانده خواهد شد.[148]

داعش خلبان اردنی به نام معاذ الکساسبه را زنده زنده سوزاند. هواپیمای جنگنده معاذ کساسبه در جریان عملیات نیروهای ائتلاف علیه داعش در نزدیکی شهر رقه (پایگاه اصلی داعش در سوریه) سقوط کرد. اردن تلاش می‌کرد این خلبان را با یک زندانی مورد نظر داعش به نام ساجده ریشاوی مبادله کند، اما این کار بی‌نتیجه ماند. داعش خواهان آزادی ساجده ریشاوی شده بود که به دلیل نقش داشتن در بمب‌گذاری در امان، پایتخت اردن در سال ۲۰۰۵ به مجازات اعدام محکوم شده و اکنون زندانی است. اردن خبر سوزانده شدن خلبان خود توسط گروه تروریستی داعش را تأیید کرده‌است.[149]

باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا گفت اگر ویدیوی منتشرشده واقعی باشد، نشان دیگری از 'شرارت و بربریت' داعش است.[150]

داعش در فوریه ۲۰۱۵ ویدئویی را منتشر کرد که بریدن سر ۲۱ مسیحی مصری (قبطی‌ها) را که در لیبی ربوده شده بودند نشان می‌داد. در این ویدئو تروریستهای داعش که لباس سیاه به تن دارند گروگان‌های خود را که لباس‌های نارنجی پوشیده‌اند به ساحل می‌برند، سپس آن‌ها را مجبور می‌کنند زانو بزنند و پس از آن سر آن‌ها را می‌برند.[151]

تروریست‌های داعش روز ۲۵ فوریه ۲۰۱۵ (۶ اسفند ۱۳۹۳) با بمب‌گذاری، باند فرودگاه بین‌المللی موصل عراق را منفجر کردند. این اقدام گروه تروریستی داعش ناشی از بیم استفاده هواپیماهای ائتلاف نظامی از فرودگاه موصل برای فرود آمدن هواپیماهای نظامی و حمله به آن‌ها بوده‌است.[152]

گروه تروریستی داعش روز ۲۶ فوریه ۲۰۱۵ (۷ اسفند ۱۳۹۳) ویدئویی را منتشر کرد که در آن چگونگی تخریب تندیس‌های تاریخی در موزه نینوا در شهر موصل به تصویر کشیده شد. عناصری از داعش با تیشه و چکش و با پرت کردن آثار تاریخی از بلندی، این تندیس‌های ارزشمند را شکسته و ویران کردند. در بخشی از ویدیو تابلوهایی که برای معرفی آثار تاریخی، در کنار تندیس‌ها، نصب شده بود به نمایش گذاشته می‌شود که بر اساس این تابلوها برخی از تندیس‌ها و آثار متعلق به قرن هشتم پیش از میلاد است. باستانشناسان و متخصصان، موزه نینوا در موصل را از مهم‌ترین موزه‌های جهان می‌دانند که هزاران اثر ارزشمند را در خود جای داده است.[153]

داعش در ۱۵ اسفند ۱۳۹۳ آثار باستانی شهر تاریخی نمرود (متعلق به امپراتوری آشور) در شمال عراق را تخریب کرد. وزارت جهانگردی و آثار باستانی عراق اعلام کرد گروه داعش برای تخریب آثار باستانی این شهر از بولدوزر و ابزار آلات سنگین استفاده کرده‌است. شهر تاریخی نمرود که نگین تمدن آشوری شناخته شده‌است در قرن ۱۳ پیش از میلاد مسیح و در حاشیه رود دجله حدود ۳۰ کیلومتری جنوب شرق موصل بنیان گذاشته شد. باستان شناسان و کارشناسان میراث باستانی، این انهدام را یک فاجعه خوانده و آن را با منفجر کردن تندیس‌های بودا توسط گروه طالبان در استان بامیان افغانستان قابل مقایسه دانستند. سازمان یونسکو، تخریب شهر نمرود را جنایت جنگی خواند.[154][155]

داعش در شانزدهم اسفند ۱۳۹۳ (۷ مارس ۲۰۱۵) به شهر باستانی هترا متعلق به دوران اشکانیان یورش برد و بخش زیادی از آن ویران کرد. این اقدام داعش با خشم باستان شناسان مواجه شد.[156]

داعش علاوه بر غارت شهرها، بانک‌ها و اموال مردمان، از سه راه عمده کسب درآمد می‌کند:[157]

1. فروش یا صدور نفت (منبع اصلی درآمد)
2. فروش بنزین بی‌کیفیت (بویژه در موصل)
3. دریافت مالیات و عوارض از خودروهای سبک، سنگین و باری
4. دریافت مالیات و خراج از مالکان منازل[158]
5. تجارت و فروش (قاچاق) آثار باستانی[159]
6. تجارت اعضای بدن انسان (قاچاق و فروش اعضای بدن در بازار سیاه)[160]

داعش با پیشنهاد پول، قدرت، فرصت انتقام از افراد مورد تنفر، ماشین لوکس، دستمزد فراوان و اسلحه جوانان را برای ورود به دستگاه تروریستی داعش وسوسه می‌کند. داعش همچنین موفق به فریب افراد بیکار و نوجوانان نیز شده‌است. آن‌ها همچنین دفاتری را برای جذب نیرو تحت عنوان «دفاتر خدمت سربازی دولت اسلامی» دایر کردند.[161]

نوری مالکی نخست وزیر عراق سپهبد مهدی الغراوی و معاونش سرلشکر عبدالرحمن حنظل و رئیس ستاد او سرهنگ حسن عبدالرزاق را برکنار کرد. وی همچنین سرتیپ ستاد «هدایه عبدالکریم»، فرمانده تیپ پیاده‌نظام سوم را برکنار کرد و به دادگاه نظامی ارجاع داد. نوری مالکی خاطرنشان کرد که به زودی چند تن دیگر از فرماندهان نظامی را برکنار و آنان را به دادگاه نظامی معرفی یا بازنشسته می‌کند.[162]

اثیل نجیفی استاندار نینوا در پی این یورش گفت فرماندهان و نیروهای ارتش عراق که در استان نینوا مستقر بودند سلاح‌های خود را به نیروهای منطقه کردستان عراق تسلیم کرده و به این منطقه فراری شده‌اند و بقیه سلاح‌های آن‌ها نیز به کنترل نیروهای داعش درآمده‌است.[163]

ابو محمد عدنانی شامی در یک پیام صوتی گفته‌است: «به پیش‌روی‌های خود ادامه دهید جنگ هنوز تمام نشده اما در بغداد و کربلا خاتمه خواهد یافت. در آمادگی کامل باشید و به سمت بغداد پیش روی کنید.»[164]

سید علی سیستانی، مرجع تقلید شیعه، از شیعیان خواسته تا «سلاح بردارند و با پیکارجویان افراطی مبارزه کنند». سخنگوی ایشان اعلام کرده‌است که «شهروندانی که قادر به حمل اسلحه هستند، وظیفه دارند که در دفاع از کشور و مردم خود و اماکن مقدس، به نیروهای امنیتی کشور بپیوندند».[165]

نیروهای پیشمرگ در خارج از کرکوک با تانک تی ۵۵

سرلشکر شیرکو رئوف گفت که نیروهای پیش‌مرگ در پایگاه نظامی تل الورد و دیگر مراکز نظامی منطقه الرشاد در ۲۵ کیلومتری جنوب‌غربی استان کرکوک مستقر شده‌اند تا خلأ امنیتی ناشی از عقب‌نشینی نیروهای تیپ ۱۲ ارتش عراق از این منطقه را برطرف سازند.[166]

در پی تسلط اعضای داعش بر شهر تکریت به‌طور کامل درگیری‌های دیگری در مناطق دهوک و سامراء میان اعضای داعش و نیروهای گارد منطقه کردستان عراق (پیشمرگ) رخ داد. همچنین درگیری‌هایی در سامرا بین نیروهای عراقی و نظامیان داعش در ورودی شمالی شهر واقع در ۱۱۰ کیلومتری شمال بغداد روی داد.[167]

حدود ۵۰۰ دختر کرد از نیروهای پیشمرگه کردستان عراق در سلیمانیه خود را آماده نبرد با داعش کردند. برخلاف دیگر اقوام عراق، در میان کردها از دیرباز زنان نیز در کنار مردان در جنگ‌ها شرکت داشته‌اند. این افراد که بین ۱۸ تا ۴۵ سال سن دارند طوری آموزش دیدند که تحت شرایط سخت جنگی، قادر به نبرد باشند.[168]

مسعود بارزانی رهبر منطقه کردستان عراق قویا اشاره کرد که برای کسب استقلال رسمی از باقی عراق تلاش خواهد کرد. او در مصاحبه‌ای گفت: "معلوم است که عراق دارد از هم می‌پاشد…. وقت آن است که مردم کردستان آینده خود را تعیین کنند و تصمیم مردم هرچه باشد آن را اجرا خواهیم کرد." نچیروان ادریس بارزانی، نخست‌وزیر اقلیم خودمختار کردستان عراق هم گفت که ممکن است همه عراق نتواند در آینده به صورت یک کشور باقی بماند همچنین بازگشت به شرایط پیش از پیروزی‌های داعش بسیار دشوار خواهد بود.[169] در ۱۲ تیر ۱۳۹۳ مسعود بارزانی، از پارلمان این اقلیم خواست برای برگزاری همه‌پرسی دربارهٔ استقلال کردستان از عراق تاریخ تعیین کند. وی گفت:"آنچه در کشور به وقوع می‌پیوندد نشان دهنده شکست سیاست‌های نوری مالکی نخست وزیر عراق است، ماه ۶ ما پیش به نوری مالکی هشدار دادیم اما او به هشدارهای ما گوش نداد و این هم نتایج آن است". بارزانی گفت:" برای تعیین سرنوشت ملت کرد از حمایت‌های بین‌المللی برخورداریم و آنهایی که از ما حمایت نمی‌کنند نیز دشمن ما نیستند."[12][170]

بارزانی گفت از سازمان ملل متحد خواسته است تا در برنامه‌ریزی برای برگزاری رفراندومی در کرکوک برای انضمام این استان به کردستان، بر اساس ماده ۱۴۰ قانون اساسی عراق کمک کند. وی پس از دیداری با نیکولای ملادنف، نماینده ویژه سازمان ملل در عراق گفته بود ما از سازمان ملل می‌خواهیم تا در تحولات کرکوک و دیگر مناطق مورد مناقشه عراق، جایی که قرار است رفراندومی شفاف برگزار کنیم، مشارکت داشته باشد. بارزانی در ۱۲ تیر ۱۳۹۳ پارلمان با اشاره به این اختلاف، گفت :"ما ۱۰ سال صبر کردیم که در چارچوب قانون اساسی عراق و طبق ماده ۱۴۰ اختلاف نظر در باره کرکوک را حل کنیم ولی همه تلاش‌ها بی نتیجه بود."[12]

پس از آنکه ارتش عراق به دنبال حملات گسترده شبه نظامیان داعش از شهر کرکوک خارج شد، نیروهای پیشمرگه حکومت اقلیم کردستان عراق کنترل این شهر نفت‌خیز را به دست گرفتند. بارزانی تأکید کرد: "پیشمرگه‌های کرد از مناطقی که اکنون تحت کنترل آنهاست خارج نخواهند شد." پیشتر بارزانی با ادعای این مسئله که کرکوک جزو منطقه کردستان عراق است گفته بود که اقلیم کردستان عراق مجبور نیست بهای سیاست‌های اشتباه بغداد را بپردازد.

جان کری، وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا گفت که کردستان را یک ناحیه مجزا نمی‌داند و تأکید کرد که ایالات متحده آمریکا معتقد است «یک عراق متحد قوی‌تر خواهد بود.» همچنین بخش بزرگی از جامعه جهانی، به ویژه ترکیه و دیگر کشورهای غربی مخالف تجزیه عراق هستند.[169]

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، روز (۲۹ ژوئن/ ۸ تیر) از استقلال کردهای عراق در جهت ایجاد امکان همکاری‌های گسترده‌تر با «نیروهای میانه‌رو در منطقه» حمایت کرد. نتانیاهو در سخنرانی‌اش کردها را «ملت مبارزی» خواند که «تعهدات سیاسی خود را اثبات کرده‌اند و ارزش استقلال را دارند.» اسرائیل از دهه ۱۹۶۰ روابط تجاری، اطلاعاتی و نظامی محتاطانه‌ای با کردها برای توازن قوای خود با کشورهای عرب منطقه برقرار کرده‌است.[171]

صالح مسلم رهبر کردهای سوریه و حزب دمکراتیک کردستان سوریه گفت: جدایی کردها از عراق مورد تأیید ما نیست، در شرایط فعلی جدایی منطقه کردستان عراق از کل عراق به نفع کردها نخواهد بود. تجزیه کشورها و رودررو قرار دادن ملیت‌ها با یکدیگر عملی صحیح نیست. وی با ادعای این که الگوی دولت ملی در قرن ۲۱ کارایی ندارد، افزود: الگوی دولت ملی، قومیت‌های مختلف را رودرروی یکدیگر قرار می‌دهد و کسی این مدل را در قرن حاضر قبول ندارد. او گفت: ما از جدایی از سوریه دفاع نمی‌کنیم، کردها و سوری‌ها درصدد ساختن یک سوریه مبتنی بر حقوق بشر با هم یاری یکدیگر هستند.[172]

حسین امیرعبداللهیان، معاون عربی آفریقایی وزارت امور خارجه ایران، گفت که این کشور هرگز اجازه تجزیه عراق را نمی‌دهد و این موضوع را «به صراحت» به دولت اقلیم کردستان اعلام کرده‌است. وی گفت: ایران جلوی تحقق «رویاهای نتانیاهو» را خواهد گرفت. امیرعبداللهیان با «دوستانه» توصیف کردن روابط ایران و رهبران کردستان عراق، این رهبران را به «خویشتن‌داری» فراخواند و تأکید آنان بر برگزاری همه پرسی را «شتابزده» دانست.[173]

عبدالفتاح سیسی، رئیس‌جمهور مصر گفت: همه پرسی که هم‌اکنون کردها به منظور جدایی از عراق، خواهان برگزاری آن هستند در واقع سرآغاز فاجعه‌ای برای عراق خواهد بود که از دولت کردستان شروع و بعد از آن به مناطق کردنشین سوریه و دیگر مناطق اردن که در آن زندگی می‌کنند، کشیده می‌شود. چنین رفراندومی باعث شروع فروپاشی «فاجعه آمیز» عراق و تبدیل آن به کشورهای کوچک می‌شود که اکنون با حمله داعش شروع شده‌است.[174][175]

در میان ۱۵ حزب و گروه سیاسی کردستان ایران از جمله «حزب دمکرات کردستان ایران»، «حزب دمکرات کردستان»، «حزب کومله کردستان ایران» و «پژاک» به عنوان احزاب تأثیرگذار از برگزاری همه‌پرسی در اقلیم کردستان عراق حمایت کرده‌اند. حتی پژاک هم پذیرفته‌است به آراء مردم کردستان عراق در همه پرسی احترام بگذارد.[176]

مسئولان اقلیم کردستان عراق اعلام کردند که این اقلیم با حفر خندقی طولانی از مرزهای سوریه تا مرز ایران، خود را از مناطق متشنج جدا می‌کند و هم‌اکنون عملیات حفر این خندق در مرزهای اربیل، موصل و اطراف کرکوک و دهوک آغاز شده‌است. وزارت پیش‌مرگ اقلیم کردستان عراق اعلام کرد که این اقلیم حفاری خندق را در مرزهای خود با مناطقی که ارتش عراق از آن‌ها عقب‌نشینی کرده‌است آغاز کرده و این خندق از شهر مرزی ربیعه، سوریه در مرز عراق با سوریه در استان نینوا آغاز و در مرزهای عراق و ایران در شهر جلولا، در استان دیالی پایان می‌یابد.[177]

روزنامه ساندی تایمز انگلیس و وال‌استریت ژورنال مدعی شدند ایران فرماندهی ارتش از هم فروپاشیده عراق را برعهده گرفته تا با نیروهای گروه تروریستی داعش مقابله کند. ژنرال قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران، عملیات دفاع از بغداد پایتخت عراق را در مقابل حملات نیروهای گروه تروریستی داعش، فرماندهی می‌کند. یک منبع عراقی مدعی شد: ژنرال سلیمانی با ۶۷ مشاور ارشد خود به عراق سفر کرد و فرماندهی عملیات‌ها را برعهده گرفت و بر استقرار نیروهای عراقی و برنامه‌ریزی برای عملیات، نظارت دارد.[178][179][180][181][182] تکذیب‌های مکرر ایران در مورد حضور سپاه پاسداران در عراق، ظاهراً میزان تأثیرگذاری سردار سلیمانی به حدی زیاد است که گزارش‌های بسیاری در مورد نقش مثبت او منتشر می‌شود.

نیروی زمینی ارتش ایران در مرزهای غربی و جنوب غربی کشور به حالت آماده‌باش درآمد.[183]

بنابر گزارش روزنامه نیویورک تایمز، ایران در حال ارسال روزانهٔ ۱۴۰ تُن تسلیحات نظامی به عراق در قالب دو پرواز روزانه به فرودگاه بغداد است. این کمک‌های مالی، جدا از حضور سردار قاسم سلیمانی و مستشاران نظامی ایران در این کشور است. ایران این قبیل گزارش‌ها را رد می‌کند و اعلام کرده، تنها در صورت درخواست رسمی مقامات عراقی، به این کشور کمک نظامی خواهد کرد.[184] امیر عبدالهیان معاون وزارت خارجه می‌گوید اگر عراق درخواست نماید؛ در چارچوب حقوق بین‌الملل و قراردادهای متعارف و روشن تجهیزات نظامی به عراق ارسال خواهیم کرد. وی در عین حال افزود: تاکنون درخواستی نشده و عراق از توانایی لازم برخوردار است. روزنامه اطلاعات نوشت برخی از منابع خبری پیش از این مدعی شده بودند که ایران تجهیزات نظامی از جمله هواپیماهای بدون سرنشین به عراق ارسال کرده‌است.[185]

موسسه بین‌المللی پژوهش‌های استراتژیک در لندن (IISS) در روز (۲ ژوئیه/۱۱ تیر) در گزارشی خبر داد، شواهدی به دست آمد که حاکی از ارسال سه فروند جت جنگنده سوخو ۲۵ از سوی ایران به عراق بود. هواپیماهای سوخو به قطعاتی مختلف تقسیم شده بودند و با هواپیمای ترابری نظامی (پرواز مستقیم) به عراق تحویل داده شدند. این نوع جنگنده تنها در اختیار ایران است (این جنگنده‌ها رنگ و شماره مخصوص ایران را داشتند) و ایران این جت‌ها را همراه با خلبانانش به عراق داد. در گزارش نوشت شد که ایران دست‌کم ۱۰ خلبان از نیروی هوایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را نیز به عراق فرستاده که در پروازهای عملیاتی به خدمت گرفته خواهند شد. همچنین خلبان ایرانی، شجاعت علمداری مورجانی در سامرا کشته و پیکر وی در ۱۳ تیر در شیراز تشییع شد.[186][187][188][189][190][191][192]

در ۱۰ مرداد ۱۳۹۳ العربیه به نقل از الشرق الاوسط ادعا کرد، که ۲۰۰ نیروی ویژه ایرانی با تسهیلات ارائه شده از سوی حزب اتحادیه میهنی کردستان به ریاست جلال طالبانی، وارد این استان کرکوک شدند. یک مسئول امنیتی کُرد در کرکوک خاطرنشان کرد: «نیروهای ایرانی، نیروهای ویژه هستند که آموزش جنگ چریکی دیده‌اند. آن‌ها در دو روستای حسین اسلام و الامان در استان کرکوک مستقر شده‌اند. ایرانیان می‌گویند که برای جنگ علیه داعش، حمایت از مزارهای شیعه و شکست محاصره روستای شیعه ترکمن امرلی آمده‌اند.»[193]

1. شجاعت علمداری مورجانی[194]
2. روح‌الله مهرابی[195]
3. حمیدرضا مرادی[195]
4. حمیدرضا زمانی[196]
5. وجاهت علی (تبعه پاکستان مقیم قم)[195]
6. ذیشان حیدر (تبعه پاکستان مقیم قم)[195]
7. سیدنقی سیدحسینی (تبعه پاکستان مقیم قم)[197]
8. سیدمقبول حسینی (تبعه پاکستان مقیم قم)[197]
9. باقر حسین (تبعه پاکستان مقیم قم)[198]
10. سید تهذیب الحسن نقوی (تبعه پاکستان مقیم قم)[198]
11. سیدمحمد تقی شمسی (تبعه پاکستان مقیم قم)[198]
12. سید زاهد حسین نقوی (تبعه پاکستان مقیم قم)[199]

ناصر مکارم شیرازی، با صدور پیامی در پی حملات داعش به کشور عراق، گفت: «دفاع از تمامیت عراق مخصوصاً عتبات عالیات بر همه علاقه‌مندان به اسلام و اهل‌بیت به عنوان جهاد فی سبیل‌الله واجب است.»[200]

ابراهیم رحیم‌پور، معاون وزارت امور خارجه ایران، در ۱۴ آذر ۱۳۹۳ بمباران و حمله هواپیماهای ایرانی به گروه حکومت اسلامی در عراق را تأیید کرد و گفت که هدف از این حملات «دفاع از منافع دوستان ما در عراق بوده‌است و هرگونه عملیات نظامی برای کمک به دولت عراق، منوط به درخواست این دولت است.» وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا (پنتاگون) وقوع چنین حملاتی را تأیید و جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا، نیز از آن استقبال کرد.[201][202][203]

باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا اعلام کرد که اقداماتی را انجام می‌دهد تا ۳۰۰ مشاور نظامی به عراق اعزام شده و به کمک و مشاوره دادن به نیروهای ارتش این کشور بپردازند. وی گفت: ما در ابتدای امر به دنبال تمرکز بر کمک کردن به سربازان عراقی مسئول تأمین امنیت بغداد هستیم و سپس می‌خواهیم به سربازان در نواحی دیگر عراق و حومه پایتخت کمک کنیم و مطمئن شویم که آن‌ها از عهده دفاع از مردم و مقام‌های عراقی بر می‌آیند.[204]

وزیر خارجه عراق اعلام کرد که بغداد رسماً از آمریکا خواسته است تا حملات هوایی علیه نیروهای داعش انجام دهد. هوشیار زیباری، وزیر خارجه عراق در سخنانی با اعلام این خبر گفت: احتمال همه چیز از جمله درخواست از ایران برای ورود به تحولات کنونی وجود دارد و در رابطه با بحران کشور هیچ گزینه‌ای منتفی نیست. وی گفت: راه حل نظامی تنها راه برای حل بحران عراق نیست اما ما از آمریکا رسماً درخواست کرده‌ایم که به حملات هوایی علیه شبه نظامیان داعش دست بزند. وزیر خارجه عراق در عین حال تأکید کرد که بغداد از عربستان نیز خواسته است تا علمای خود را مجاب کند فتواهایی در حرام شمردن جنگیدن در کنار القاعده صادر کنند.[205]

مقام‌های آمریکایی گفتند عراق خواستار انجام حملات پهپادی و افزایش نظارت توسط پهپادهای آمریکایی شده‌است.[71]

یک مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا گفت مقامات ایران و آمریکا شب ۲۶ خرداد ۱۳۹۳ برایر ۱۶ ژوئن ۲۰۱۴ در مورد بحران عراق در وین مذاکره کردند. ویلیام برنز دیپلمات شماره ۲ وزارت خارجه این کشور ۲۶ خرداد ۱۳۹۳ در حاشیه مذاکرات هسته‌ای ایران در وین در خصوص بحران عراق و پیش روی‌های داعش با مقامات ایران گفتگوهایی داشته‌است.[206]

در دوم تیر ۱۳۹۳ (۲۳ ژوئن ۲۰۱۴) جان کری، وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا، وارد بغداد، پایتخت عراق شد. کری در این سفر اقدامات آتی ایالات متحده برای کمک با عراق را مطرح کرد و از مقام‌های عراقی خواست که هر چه سریعتر دولت جدید فراگیر را تشکیل دهند. جان کری در حالی به عراق سفر کرد که حکومت این کشور کنترل مرزهای غربی را از دست داده و گذرگاه‌های مرزی عمده با سوریه و اردن به دست پیکارجویان افتاده است.[207][208]

باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا در ۱۷ مرداد ۱۳۹۳ گفت: نیروی هوایی این کشور ارسال هوایی کمک‌های بشردوستانه به آوارگان عراقی را آغاز کرده‌اند و در صورت تهدید منافع این کشور در عراق، جنگنده‌های آمریکایی اجازه یافته‌اند به مواضع داعش حمله کنند. سخنان رئیس‌جمهوری آمریکا دقایقی بعد از آن مطرح شد که یک مقام ارشد وزارت دفاع این کشور تأیید کرد هواپیمای ترابری نظامی آمریکا با پرواز بر روی مناطقی از عراق، کمک‌های بشردوستانه نظیر آب و غذا و تجهیزات ضروری برای آوارگان این کشور ریخته‌اند. اوباما همچنین گفت: "آمریکا نمی‌تواند و نباید در برابر هر بحرانی که به وجود می‌آید اقدام کند." با وجود این، اوباما تأکید کرد سربازان آمریکایی به عراق باز نخواهند گشت و این کشور قصد اعزام نیرو به عراق را ندارد و این اقدام آمریکا در جهت پیش‌گیری از وقوع نسل‌کشی در عراق صورت می‌گیرد. وی هم‌زمان گفت: "ما باید برای پیش‌گیری از نسل‌کشی با دقت و مسئولانه اقدام کنیم ... امروز آمریکا برای کمک مداخله می‌کند و اگر نیروهای دولت اسلامی به اربیل نزدیک شوند ما حمله هوایی علیه آن‌ها ترتیب خواهیم داد."[209][210][211]

وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) اعلام کرد دو فروند جنگنده اف ای ۱۸ آمریکا، توپخانه‌های داعش در شمال عراق را مورد هدف قرار داده است. این جنگنده‌ها با پرواز از ناو هواپیمابر آمریکا در خلیج فارس به سمت شمال عراق پرواز کردند. جنگنده‌های آمریکایی در شب همین روز برای دومین بار مواضع داعش در نزدیکی شهر اربیل در شمال عراق بمباران کردند. آمریکا، بریتانیا و فرانسه در عملیات امدادرسانی هوایی (پرتاب مواد غذایی و آب) برای آوارگان عراقی شرکت داشتند. آمریکایی‌ها همچنین به نیروهای کرد مشاوره نظامی دادند و توانستند سد موصل را از تروریست‌های داعش بازپس‌گیرند.[212][213]

دولت آمریکا در راستای شفاف‌سازی دربارهٔ سیاست‌هایش در قبال سوریه رسماً اعلام کرد که واشنگتن در جنگ با گروه تروریستی دولت اسلامی (داعش) قرار دارد. وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) نیز گفت: می‌دانیم که ما در جنگ با داعش قرار داریم؛ درست همانند جنگی که با القاعده و گروه‌های وابسته به آن داریم. جان کری وزیر امور خارجه آمریکا نیز گفت: ما وارد عملیات ضد تروریستی مهمی شده‌ایم و قرار است که به یک عملیات طولانی مدت مبارزه با تروریسم تبدیل شود.[214]

در فوریه ۲۰۱۵ برای نخستین‌بار تفنگداران دریایی ایالات متحده آمریکا برای عملیات مستقیم علیه داعش در عراق حضور یافتند. بیش از ۳۰۰۰ تن از این نیروها در مکان‌های مختلفی در عراق مستقر شدند. بخش اعظم این نیروها در پایگاه عین‌الاسد در الانبار مستقر شدند. بخش دیگر آن‌ها نیز وارد بغداد شدند تا از سفارت آمریکا در مقابل خطرات آتی داعش حفاظت به عمل آورند. ورود تفنگداران دریایی آمریکا به اراضی عراق و مشارکت در درگیری‌ها پس از توافق با شبه‌نظامیان شیعه صورت گرفته‌است. شبه نظامیان شیعه شرط کرده‌اند که نیروهای آمریکایی فقط داعشی‌ها را هدف قرار دهند، با شبه نظامیان شیعه وارد درگیری نشوند و با نیرهای عشایری سنی همکاری نداشته باشند.[215]

ناآرامی‌های عراق و تسخیر موصل توسط داعش، اقتصاد دنیا را تحت تأثیر قرار داده است. به دنبال ادامهٔ درگیری‌ها در عراق، شاخص نفت خام برنت در روزهای ابتدایی جنگ به ۱۱۴ دلار رسیده، در حالی‌که قیمت قبل آن بین ۱۰۲ تا ۱۰۸ دلار قرار داشته‌است. به گزارش مؤسسه رتبه‌بندی «فیچ رستینگ»، در صورت گسترش درگیری‌ها در تغییر مناطق عراق و احتمال کاهش تولید نفت این کشور، احتمالاً بهای جهانی نفت به شدت افزایش خواهد یافت، چرا که افزایش تولید نفت عراق می‌تواند موجب افزایش رشد تولید جهانی نفت در بلندمدت شود.[73]

در این زمان وزیر انرژی اقلیم کردستان از هشت برابر کردن صادرات نفت تا پایان سال ۲۰۱۵ خبر داد. وزیر انرژی اقلیم کردستان گفت: «ارزیابی ما این است که تا پایان سال آتی میلادی صادرات نفت را تا میزان یک میلیون بشکه در روز افزایش دهیم، که البته شامل نفت خام از کرکوک نیز می‌شود.» این در حالی است که دولت شیعی مالکی به شدت با صدور نفت از سوی اقلیم کردستان مخالف است. دولت مالکی تأکید می‌کند که معاملات جداگانه اقلیم کردستان با دولت ترکیه یا ۵۰ کمپانی غربی غیرقانونی و بر خلاف قانون اساسی عراق است. دولت مرکزی عراق صدور نفت از سوی کردها را «قاچاق» نفت می‌خواند و خواستار رسیدگی قضایی به این موضوع است.[223]

از میان میادین بزرگ نفتی در شمال عراق، میدان نفتی کرکوک است که تحت کنترل نیروهای امنیتی کردستان بوده بنابراین در حال حاضر امنیت این میدان تأمین شده‌است. علاوه بر این پالایشگاه بیجی، بزرگ‌ترین پالایشگاه عراق که در نزدیکی موصل قرار دارد فعالیت‌اش متوقف شده و کارگران خارجی آن پالایشگاه را ترک کرده‌اند.[73]

شبه‌نظامیان داعش ادعا کرده‌اند که موفق شده‌اند بزرگترین پالایشگاه نفت عراق در منطقه بیجی را تصرف کنند. این پالایشگاه در ۲۰۰ کیلومتری شهر بغداد، پایتخت عراق قرار دارد و از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است. این پالایشگاه تأمین‌کننده سوخت بسیاری از پمپ بنزین‌های عراق است و در کنار آن هم نیروگاهی قرار دارد که برق بغداد را تامیت می‌کند. دولت نوری مالکی در روز ۲۴ ژوئن این خبر را تکذیب کرده‌است. بنابر اعلام تلویزیون دولتی عراق، ارتش عراق همچنان در حال مقابله با شبه‌نظامیان داعش است و هنوز هم کنترل پالایشگاه در دست نیروهای عراقی قرار دارد.[224][225]