لیبی

لیبی (به عربی: ليبيا) با نام رسمی دولت لیبی، کشوری در آفریقای شمالی واقع در جنوب دریای مدیترانه است.لیبی از خاور با مصر و از جنوب خاوری با سودان و از جنوب با چاد و نیجر و از باختر با الجزایر و از شمال باختری با تونس مرز مشترک دارد و از سوی شمال به دریای مدیترانه پیوند می خورد.که خط ساحلی به طول ۱،۷۷۰ کیلومتر دارد. پایتخت و بزرگترین شهر لیبی، شهر طِرابلُس است که ۱٫۷ میلیون نفر از جمعیت لیبی در آنجا زندگی می‌کنند. زبان رسمی لیبی، عربی و واحد پول آن، دینار لیبی است. لیبی با مساحت ۱٬۷۵۹٬۵۴۱ کیلومتر مربع، شانزدهین کشور پهناور جهان و چهارمین کشور پهناور آفریقا و با جمعیت۶،۹۱۱،۰۰۰ نفر ۱۰۸امین کشور پرجمعیت در جهان است.[6]

مختصات: ۲۷٫۴°شمالی ۱۷٫۶°شرقی / 27.4; 17.6
دولت لیبی

دولة لیبیا (عربی )
Dawlat Lībiyā
لیبی
نشان ملی
سرود: لیبیا لیبیا لیبیا
"سرود ملی لیبی"
پایتخت
و بزرگترین شهر
طرابلس[1]
۳۲°۵۲′ شمالی ۱۳°۱۱′ شرقی
زبان(های) رسمیزبان عربی[b]
زبان گفتاریs
Minority Languages
گروه‌های قومی
  • ۹۷% عرب-بربر
  • ۳% سایرین
دین(ها)
اسلام
نام(های) اهلیتLibyan
حکومتحکومت متمرکز دولت موقت
• رئیس‌جمهور
• Prime Minister
• President of the مجلس نمایندگان
قوه مقننهمجلس نمایندگان
تاریخ لیبی
• استقلال از ایتالیا
۱۰ فوریه ۱۹۴۷
• Released از بریتانیا و فرانسه oversight[c]
۲۴ دسامبر ۱۹۵۱
• Coup d'état by Muammar Gaddafi
۱ سپتامبر ۱۹۶۹
• Socialist People's Libyan Arab Jamahiriya
۱۹ نوامبر ۱۹۷۷
۱۷ فوریه ۲۰۱۱
مساحت
• کل
۱٬۷۵۹٬۵۴۱ کیلومترمربع (۶۷۹۳۶۳مایل‌مربع) (16th)
جمعیت
• برآورد سال ۲۰۱۶
6,871,287[3] (۱۰۸ام)
• سرشماری ۲۰۰۶
۵٬۶۷۰٬۶۸۸
• تراکم
۳٫۷۴ /به ازای هر کیلومترمربع (۹٫۷ /مایل‌مربع) (۲۱۸ام)
تولید ناخالص داخلی (GDP)  برابری قدرت خرید (PPP)برآورد ۲۰۱۹ 
• کل
$۷۹٫۵۹۵ بیلیون[4]
• سرانه
$۱۲٬۱۰۰[4]
تولید ناخالص داخلی (GPD) (اسمی)برآورد ۲۰۱۹ 
• کل
$۵۱٫۳۳۰ بیلیون[4] (۹۸)
• سرانه
$۷٬۸۰۳[4]
شاخص توسعه انسانی (۲۰۱۸)▲ ۰٫۷۰۸[5]
۱۱۰ام
واحد پولدینار لیبی (LYD)
منطقه زمانییوتی‌سی+۲ (زمان اروپای شرقی)
جهت رانندگیراست
پیش‌شماره تلفنی+218
کد ایزو ۳۱۶۶LY
دامنه سطح‌بالا.ly
لیبیا.
  1. ^  United Nations note concerning official name: "Following the adoption by the General Assembly of resolution 66/1, the Permanent Mission of Libya to the United Nations formally notified the United Nations of a Declaration by the National Transitional Council of 3 August changing the official name of the Libyan Arab Jamahiriya to "Libya" and changing Libya's national flag."
  2. ^  The زبان رسمی is simply identified as "عربی نوین معیار" (Constitutional Declaration, article 1).
  3. ^  بریتانیا و فرانسه held a joint condominium over Libya through the شورای قیمومت سازمان ملل متحد.

پیرامون ۹۰ درصد از سرزمین لیبی را بیابان و صحراهای بی آب و علف پوشانده‌است. مناطق نسبتاً سرسبز لیبی در کناره‌های دریای مدیترانه قرار گرفته‌است. هیچ رودخانه دائمی در خاک لیبی وجود ندارد و تنها ۲ درصد خاک آن کاربرد کشاورزی دارد. بخش عمدهٔ مواد غذایی مورد نیاز مردم لیبی از خارج وارد می‌شود.[7] لیبی از دید تراکم جمعیت یکی از کم‌تراکم‌ترین کشورهای دنیاست. مساحت لیبی اندکی بزرگتر از ایران است، ولی جمعیت آن کمتر از یک دهم ایران است. ۹۰ درصد از جمعیت ۶/۹میلیون نفری این کشور در باریکه‌ای از کناره‌های مدیترانه‌ای این کشور زندگی می‌کنند و در مناطق دیگر تنها قبیله‌های بیابانگرد (بدوی) روزگار می‌گذرانند.[7]

لیبی به‌طور سنّتی به سه منطقه و بخش اصلی به نام‌های «اقلیم طرابلس»، «فزّان» و «بَرقه» تقسیم می‌شود که این سه منطقه در زبان‌های غربی به ترتیب Tripolitania و Fezzan و Cyrenaica نامیده می‌شوند.

کشور لیبی یکی از ۱۰ کشور اصلی صادرکننده نفت در جهان است و تولید ناخالص ملی سرانه آن جزو بالاترین‌ها در آفریقا است.[8]

لیبی به صورت «پادشاهی لیبی» در سال ۱۹۵۱ به استقلال رسید و از سال ۱۹۶۹ تا سال ۲۰۱۱ توسط معمر قذافی که با انجام یک کودتای نظامی بر سر کار آمد رهبری شد. با بروز جنگ داخلی که شاید یکی از مهم‌ترین دلیل این جنگ منابع نفتی زیاد است؛ در سال ۲۰۱۱ و پیروزی نسبی مخالفین قذافی، بخش اعظمی از لیبی در کنترل شورای ملی انتقالی اداره می‌شد. کرسی لیبی در سازمان ملل از تاریخ ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۱ به نماینده شورای ملی انتقالی سپرده شده‌است.[9][10]

در بهمن ماه ۱۳۸۹ اعتراضات گسترده‌ای در لیبی علیه حکومت معمر قذافی آغاز شد که باعث شد به مرور بخش‌های مختلفی از این کشور از کنترل نیروهای حکومت خارج شود. سرانجام در ۲۸ مهرماه ۱۳۹۰ با قتل معمر قذافی حکومت وی بر این کشور کاملاً تمام شد.

تاریخ
نوشتار اصلی: تاریخ لیبی
عمر مختار، رهبر جنبش مقاومت مردم لیبی علیه اشغالگری نظامی ایتالیا بود.

بخش خاوری لیبی (برقه یا سیرنائیک) در نیمه نخست سده یکم پیش از میلاد زیر فرمانروایی یونانی‌ها درآمد. باختر لیبی یا بخش طرابلس تا ۲۰۰ سال پیش از زایش مسیح بخشی از کشور کارتاژها بود. در سده یکم میلادی هر دو بخش لیبی زیر فرمانروایی امپراتوری روم قرار گرفتند و پس از آن نیز امپراتوری بیزانس (روم شرقی) بر آن‌ها حاکم شد. از نیمه دوم سده هفتم میلادی، کشورگشایی عرب‌ها به لیبی هم رسید و پای اسلام به این کشور هم کشیده شد. دوران حکومت چندین خلافت عربی بر لیبی سرانجام در قرن شانزدهم و با چیرگی عثمانی بر این کشور پایان یافت.[7]

تاریخ معاصر

تاریخ معاصر لیبی بیشتر از جهت جنگ مردم لیبی با اشغالگران ایتالیایی اهمیّت دارد. امپراتوری ایتالیا حکومت لیبی ایتالیا را تأسیس کرد.

در سال‌های ۱۹۱۱ و ۱۹۱۲ ایتالیا سیرنائیک و طرابلس را از چنگ امپراتوری عثمانی درآورد و در سال ۱۹۳۴ از این دو بخش مستعمره لیبی ساخته شد. در جریان جنگ جهانی دوم، لیبی یکی از میدان‌های اصلی نبرد متفقین از یک سو و ایتالیا و آلمان از سوی دیگر بود. در سال ۱۹۴۷ ایتالیا از فرمانروایی بر لیبی دست کشید و چهار سال بعد با برپایی حکومت پادشاهی محمد ادریس سنوسی استقلال آن اعلام شد.[7] در سال ۱۹۶۹ شماری از افسران ارتش لیبی به فرماندهی معمر قذافی که در آن زمان ۲۷ سال داشت، پادشاهی ادریس را برانداختند و سپس «جماهیر مردمی سوسیالیستی» در لیبی برپا ساختند.[7] حکومت قذافی صنایع این کشور را دولتی کرد و در عرصه سیاست خارجی رویکردی ضدغربی و در عین حال دائماً متغیر در پیش گرفت. این تغییر و چرخش‌ها مناسبات لیبی را حتی با شماری از کشورهای عربی نیز تنش‌آلود کرد.[7]

طرابلس پایتخت کشور لیبی ‌است. طرابلس را که در شمال غربی لیبی بر کرانه دریای مدیترانه واقع شده در سده هفتم پیش از میلاد فینیقی‌ها ساخته‌اند. نام طرابلس گونه عربی‌شده واژه یونانی تریپولی به معنی «سه‌شهر» است.

قیام و شورش سراسری
نوشتار اصلی: جنگ داخلی لیبی (۲۰۱۱)

مجموعه‌ای از راهپیمایی‌های خیابانی، اعتراضات و نافرمانی‌های مدنی علیه حکومت لیبی و رهبر آن، معمر قذافی است که از ۱۳ ژانویه ۲۰۱۱ میلادی، در کشور لیبی آغاز شد و از روز ۱۷ فوریه ۲۰۱۱ میلادی، به شکلی گسترده‌تر درآمد و با برخوردهای خونین و خشونت‌آمیز حاکمیت با مردم معترض روبه‌رو شد. شورای امنیت سازمان ملل متحد با تصویب دو قطعنامه، منطقهٔ پرواز ممنوع در لیبی ایجاد کرد و مجوز حملهٔ هوایی نیروهای ناتو به خاک لیبی علیه دولت قذافی داده شد. سحرگاه ۳۱ مرداد ۱۳۹۰ (۲۲ اوت ۲۰۱۱) مخالفان توانستند وارد طرابلس شوند و در همان روز یکی از دو تلویزیون ملی کشور را تحت کنترل خود بگیرند و تعدادی از نزدیکان معمر قذافی را دستگیر کنند. ساعاتی بعد یکی از پسران قذافی در خیابان‌های طرابلس ظاهر شد و خبر دستگیری خود را تکذیب کرد. سرانجام در ۲۸ مهرماه ۹۰ سرت آخرین پایگاه معمر قذافی سقوط کرد و معمر قذافی کشته شد. دولت انتقالی اعلام پایان جنگ کرد اما از نیروهای ناتو خواست تا یک ماه دیگر نیز به مأموریت خود ادامه دهند.[11][12][13][14]

پس از جنگ

سه سال پس از مداخله نظامی غرب در لیبی که به سرنگونی معمر قذافی منتهی شد؛ لیبی به کشوری ویران، فاقد نظم، فاقد امنیت و در ضمن به صحنه جنگهای گوناگون داخلی تبدیل شد. از آن زمان تا کنون این کشور شاهد خرابکاری‌های گسترده، محاصره دائمی مجلس، اشغال وزارتخانه‌ها و حتی در یک مورد ربودن نخست‌وزیر بوده‌است. لیبی بعد از سرنگونی سرهنگ «معمر القذافی» دیکتاتور سابق لیبی در سال ۲۰۱۱، مدتی بدون دولت مرکزی ماند تا اینکه سال ۲۰۱۵ با حمایت سازمان ملل و جامعه بین‌الملل، دولت وفاق ملی با هدف ایجاد ثبات در این کشور به ریاست فائز السراج بر اساس توافق «صُخیرات» مغرب تشکیل شد که هم‌اکنون شهر طرابلس، محل استقرار این دولت و پارلمان وابسته به آن است.[15]

به دنبال تشکیل این دولت، نیروهای سیاسی و نظامی حامی ژنرال خلیفه حفتر نیز دست به ایجاد دولت موازی به ریاست عبدالله الثنی و پارلمان در طُبرُق زدند که به پارلمان طبرق معروف است و طی این سال‌ها، بین نیروهای مورد حمایت این دو دولت و پارلمان، جنگ و درگیری است.[16]

بنا بر این، اکنون دو دولت رقیب در لیبی وجود دارد. یکی اعضای مجلسی که در انتخابات ژوئن ۲۰۱۴ برگزیده شدند. آن‌ها نماد آینده دموکراتیک کشوری بوده و از سوی جامعه جهانی و سازمان ملل به رسمیت شناخته می‌شوند اما کنترل هیچ‌یک از سه شهر کلیدی کشور را در دست ندارند. آن‌ها برای فرار از دست شبه‌نظامیان به شهر طُبرُق در نزدیکی مرز مصر گریخته‌اند. گروه دیگر، مجلس پیشین موسوم به کنگره ملی عمومی در طرابلس هنوز بر سر کار است. این مجلس حتی دولت خود را در رقابت با آن مجلس بر سر کار آورده‌است.

بعضی از شبه‌نظامیان تا حد زیادی به دلیل علاقه به شهر و منطقه خودشان می‌جنگند؛ و بعضی دیگر به گروه‌های اسلامی سیاسی مثل اخوان المسلمین، القاعده یا دولت اسلامی عراق و شام وابسته هستند.

بحران کنونی در ماه ژوئن ۲۰۱۴ با باختن اسلام‌گراها در انتخابات آغاز شد. شبه‌نظامیانی از شهر مصراته و سایر شهرها پایتخت را محاصره کردند. مجلس پیشین گفت مجلس جدید را به رسمیت نمی‌شناسد چرا که قدرت در مراسمی رسمی منتقل نشده‌است. اما در شرایطی که طرابلس و بنغازی را شبه‌نظامیان کنترل می‌کردند انتقال قدرت به سختی امکانپذیر بود.

نزدیک به ۱۷۰۰ گروه شبه‌نظامی از جمله اخوان‌المسلمین، القاعده و دولت اسلامی عراق و شام در حال جنگ با یکدیگر بر سر قدرت هستند.[17]

سیاست

شورای ملی انتقالی

شورای ملی انتقالی، لیبیِ مخالفِ قذافی را طی جنگ داخلی سال ۲۰۱۱ نمایندگی می‌کند. در تاریخ ۵ مارس ۲۰۱۱ شورا خود را به عنوان نمایندهٔ همه لیبی معرفی کرد. تا تاریخ ۲۶ اوت ۲۰۱۱، ۶۵ کشور این شورا را به عنوان دولت موقت لیبی به رسمیت شناخته‌اند. این کشورها شامل فرانسه،[18][19][20] قطر،[21] ایتالیا،[22] آلمان،[23] کانادا،[24] و ترکیه[25] می‌شوند. این شورا از طرف چندین کشور عربی[26] و اروپایی[27] نیز حمایت می‌شود. شورای ملی انتقالی در تاریخ ۲۳ مارس ۲۰۱۱، یک هیئت اجرایی، به ریاست محمود جبرئیل تشکیل داد.[28] وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا شورای انتقالی را در تاریخ ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۱ به رسمیت شناخت.[29] پس از آن دولت بریتانیا در تاریخ ۲۷ ژوئیه ۲۰۱۱ تمامی دیپلمات‌های رژیم قذافی را قبل از استقرار دیپلمات‌های دولت انتقالی در لندن اخراج کرد.[30]

در تاریخ ۱۷ سپتامبر سال ۲۰۱۱ سازمان ملل متحد با ۱۱۴ رای موافقت خود با نشستن نماینده دولت انتقالی بر کرسی لیبی در این سازمان موافقت کرد.[9][10]

خلاصه تاریخ پنجاه سال گذشته

نوع حکومت لیبی جماهیری عربی سوسیالیستی مردمی عظیم بود. حاکم اصلی این کشور معمر قذافی بود که هیچ مقام رسمی نداشت و معمولاً برادر رهبر و پیشوای انقلاب نامیده می‌شد. او از طریق کودتای نظامی و برکناری رژیم سلطنتی بر سر کار آمده‌بود. در لیبی حکومت به دو بخش تقسیم می‌شد: یکی بخش انقلابی که از سال ۱۹۶۹ بر سر کار آمده‌بود. معمّر قذّافی رهبر تاریخی انقلاب در این کشور بود. او با رأی مردم انتخاب نشده بود و به همین دلیل با رأی مردم هم نمی‌شد او را از کار برکنار کرد.

بخش دوم حکومت شامل بخش جماهیری (جمع جمهوری) که از کمیته‌های مردمی تشکیل می‌شد.

در ۲۱ دسامبر ۱۹۸۸ هواپیمای خطوط مسافری پان آمریکن بر فراز دهکدهٔ لاکربی در اسکاتلند منفجر شد و تمام ۲۷۰ مسافر و خدمه آن جان باختند.

فاجعهٔ هوایی لاکربی در آن سالها به بزرگترین جریان تحقیق و بازجویی تاریخ انگلستان تبدیل شد. این حادثهٔ تروریستی را عموماً حمله‌ای به ایالات متحده تلقّی کردند چون ۱۸۹ نفر از قربانیان آمریکایی بودند. ماجرای لاکربی تا پیش از حوادث تروریستی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ مرگبارترین حمله به شهروندان آمریکایی تلقّی می‌شد.

دولتهای آمریکا و انگلیس، لیبی را مسئول بمبگذاری در این هواپیما معرفی کردند که به وضع تحریم‌های بین‌المللی علیه لیبی منجر شد. در سال ۲۰۰۳ دولت لیبی رسماً مسئولیّت بمبگذاری در یک هواپیمای مسافربری شرکت پان آمریکن در سال ۱۹۸۸ را پذیرفت.

عبدالباسط مقراحی تنها فردی‌است که در ارتباط با این بمبگذاری محکوم شده‌است، البته او همواره گفته که بیگناه است.

وضعیت کنونی خاک لیبی

تقسیمات کشوری

تقسیمات کشوری پیشین

کشور لیبی به ۳۲ استان (به عربی: شعبیة) و ۴ ناحیه اداری تقسیم شده‌است. هر استان نیز از چندین بخش (به عربی: مؤتمرات شعبیة) تشکیل شده‌است.

استان‌های لیبی بدین شرح‌اند:

تقسیمات کشوری جدید
استان‌های لیبی از سال ۲۰۰۷
  1. استان نقاط الخمس
  2. استان زاویه
  3. الجفاره
  4. Tripoli
  5. استان مرقب
  6. استان مصراته
  7. استان سرت
  8. بنغازی
  9. استان مرج
  10. الجبل الاخضر
  11. استان درنه
  12. استان بطنان
  13. استان نالوت
  14. استان جبل غربی
  15. وادی الشاطی
  16. استان جفره
  17. استان واحات
  18. استان غات
  19. استان وادی الحیاه
  20. استان سبها
  21. استان مرزق
  22. استان کفره

شهرهای مهم
نوشتار اصلی: جغرافیای لیبی

از شهرهای مهم این کشور می‌توان اینها را نام برد:

  • تریپولی ۱٬۲۵۰٬۰۰۰ نفر
  • بنغازی ۷۰۰٬۰۰۰ نفر
  • مصراته ۳۵۰٬۰۰۰ نفر
  • البیضاء ۲۵۰٬۰۰۰ نفر
  • خمس ۲۰۰٬۰۰۰ نفر
  • زاویه ۲۰۰٬۰۰۰ نفر
  • اجدابیا ۱۴۰٬۰۰۰ نفر
  • سرت ۱۳۰٬۰۰۰ نفر
  • سبها ۱۳۰٬۰۰۰ نفر
  • طبرق ۱۲۰٬۰۰۰ نفر

اقتصاد
وزیر امور خارجه سابق لیبی عبدالرحمن شلقم با وزیر امور خارجه وقت ایالات متحده آمریکا، کاندالیزا رایس در طرابلس.
  • لیبی صاحب بزرگترین ذخایر نفت آفریقا است.[17] تولید ناخالص داخلی این کشور ۷۸٫۷۹ میلیارد دلار است و یک میلیون و ۸۲ هزار نفر نیروی کار آن را تشکیل می‌دهند.
  • نرخ بیکاری در لیبی ۳۰ درصد است و ۷٫۴ درصد از مردم آن زیر خط فقر زندگی می‌کنند. در سال ۲۰۰۷ میلادی نرخ تورم در این کشور ۳٫۳ درصد برآورد شد.
  • محصولات وارداتی لیبی شامل ماشین‌آلات، کالاهای مصرفی، و تجهیزات حمل و نقل است که از کشورهای ایتالیا (۱۸٫۹ درصد)، آلمان (۷٫۹ درصد)، چین (۷٫۵ درصد)، تونس (۶٫۳ درصد)، فرانسه (۵٫۸ درصد)، ترکیه (۵٫۲ درصد)، آمریکا (۴٫۷ درصد)، کره جنوبی (۴٫۳ درصد) و انگلیس (۴ درصد) وارد می‌شود.

مردم
  • جمعیت این کشور ۶٬۸۵۶٬۰۰۰ نفر با میانگین سنی ۲۸/۸ سال است. امید به زندگی برای زنان در لیبی ۷۶/۵ سال و برای مردان ۷۰/۶ سال است.
  • سی درصد جمعیت لیبی زیر ۱۵ سال و دو سوم آن زیر سی سال دارند. نزدیک به ۱۲۰ قبیله در این کشور وجود دارد. در چند سال گذشته گرایش‌های آشکاری از اسلام‌گرایی سنتی در لیبی دیده شده‌است.[7]
  • بر اساس آمارهای سال ۲۰۰۱ میلادی حدود ۱٫۳ درصد از مردم این کشور به بیماری ایدز مبتلا هستند.
  • زبان رسمی لیبی عربی است، ولی بربری هم در میان اقلیتی از مردم این کشور رواج دارد.[7]
  • اکثر مردم در این کشور پیرو دین اسلام می‌باشند. ۹۷ درصد مردم لیبی از پیروان اهل تسنن هستند.

ورزش

فوتبال محبوب ترین ورزش در کشور لیبی است. این کشور میزبان جام ملت های آفریقا ۱۹۸۲ بود. در سال ۲۰۱۴ تیم ملی لیبی با شکست غنا در فینال جام ملت های آفریقا قهرمان شد.[31]

سوار کاری دیگر ورزش محبوب در لیبی است.[32]

جستارهای وابسته

پانویس
  1. "The World Factbook Africa: Libya". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 18 May 2015. Archived from the original on 24 December 2016. Retrieved 28 May 2015.
  2. Stephen, Chris (30 March 2016). "Chief of Libya's new UN-backed government arrives in Tripoli". The Guardian. Archived from the original on 31 March 2016.
  3. United Nations. "World Population Prospects 2019".
  4. "IMF Database". IMF.
  5. "Human Development Report 2019". برنامه عمران ملل متحد. 10 December 2019. Archived from the original (PDF) on 9 December 2019. Retrieved 10 December 2019.
  6. «World Population Prospects - Population Division - United Nations». population.un.org. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ اوت ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۰.
  7. 6450444, 00.html لیبی، کشوری تقریباًَ استثنایی در آفریقا، دویچه‌وله فارسی
  8. Annual Statistical Bulletin, (۲۰۰۴), «World proven crude oil reserves by country, 1980–2004", O.P.E.C.. Retrieved July 20, 2006.
  9. سازمان ملل کرسی لیبی را به دولت موقت این کشور داد
  10. کرسی لیبی در سازمان ملل به دولت موقت سپرده شد
  11. «سیف الاسلام فرزند قذافی درخیابان‌های طرابلس ظاهرشد». وبگاه. العربیة. ۱۴۳۲. دریافت‌شده در ۲۳ اوت ۲۰۱۱. از پارامتر ناشناخته |ماه= صرف‌نظر شد (کمک)
  12. 8599, 2090033, 00.html "A Free Saif al-Islam Shatters the Sense that Rebels Are Close to Victory" Check |نشانی= value (help). وبگاه. Time. 2011. Retrieved 23 August 2011. Unknown parameter |ماه= ignored (help)
  13. "Battle for Tripoli". وبگاه. The BBC. 2011. Retrieved 23 August 2011. Unknown parameter |ماه= ignored (help)
  14. «ادامه درگیری در طرابلس، دو پسر رهبر لیبی آزاد هستند». وبگاه. صدای آمریکا. ۲۰۱۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۳ اوت ۲۰۱۱. از پارامتر ناشناخته |ماه= صرف‌نظر شد (کمک)
  15. «مصر و سیاست‌های متناقض در قبال لیبی». ۲۰۲۰. ایرنا. Accessed February 12 2020. .
  16. همان منبع.
  17. لیبی و پارلمانی مخفی‌شده در یک هتل چهل‌ساله بی‌بی‌سی فارسی، ۲۵ مهر ۱۳۹۳
  18. France Becomes First Country to Recognize Libyan Rebels, New York Times, March 11, 2011
  19. Kim Ghattas (2011-07-15). "US recognises Libyan rebel TNC as legitimate authority". Bbc.co.uk. Retrieved 2011-08-20.
  20. France appoints envoy to rebel Libyan city, Sydney Morning Herald
  21. "Qatar recognises Libyan rebels after oil deal". Al Jazeera English. 28 March 2011. Retrieved 25 April ۲۰۱۱.
  22. "Libya: Frattini, the NTC is Italy's only interlocutor". Italian Ministry of Foreign Affairs. 4 April 2011. Retrieved 2011-04-04.
  23. "Germany recognises Libya rebel council -rebel says". Reuters. Retrieved 13 June ۲۰۱۱.
  24. "Canada recognizes anti-gadhafi rebels as libyas new government". Theglobeandmail. Retrieved 14 June ۲۰۱۱.
  25. "Libya: Turkey recognises Transitional National Council". BBC News. 3 July 2011.
  26. Talbi, Karim (13 March 2011). "Libyan rebels get Arab League boost". The Sydney Morning Herald.
  27. "Libya: US and EU say Muammar Gaddafi must go". BBC News. 11 March 2011.
  28. "Libyan rebels form 'interim government' - Africa". Al Jazeera English. 2011-03-22. Retrieved 2011-08-20.
  29. Lee, Matthew (2011-07-15). "US recognizes Libyan rebels as Libyan government". Associated Press. Retrieved 2011-07-15.
  30. "Libyan Charge d'Affaires to be expelled from UK". 2011-07-27. Retrieved 2011-08-18.
  31. "Libya – Political process". Encyclopedia Britannica. Retrieved 2020-10-05.
  32. "Sports in Libya". Fanack.com. Retrieved 2020-10-05.

منابع
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به لیبی در ویکی‌گفتاورد موجود است.
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای لیبی دارد.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ لیبی موجود است.
  • اطلس جامع گیتاشناسی، ویکی‌پدیای انگلیسی
  • ویکی‌پدیای انگلیسی.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.