پرچم

پَرچَم یا دَرَفْش یا بیرق، نماد یک گروه،سازمان یا کشور است که بیشتر روی پارچه یا کاغذ به صورت رنگی درست می‌شود. در قدیم، پرچم نماد اتحاد و تمایز در جنگ‌ها به‌شمار می‌رفته‌است.[1]

نقشهٔ جهان که در آن پرچم بیش‌تر کشورهای جهان را نشان می‌دهد.

پیرامون واژه

بر طبق منابع ترکیه‌ای واژه «پرچم» که به صورت وام‌واژه در ترکی عثمانی وجود داشته، واژه‌ای پارسی است که همان «پرچم» یا «پرچمنده» یا «برچم» یا «برچمنده» معنی می‌دهد و از «پر» (گونه قدیمی‌تر «بر»، به معنی «جلو» یا به معنی «روی»، «بالای») و فعل «چمیدن» به معنی «پیچ و خم خوردن» تشکیل شده‌است.[2] در لغت‌نامه دهخدا جزء واژه‌های غیر پارسی دسته‌بندی نشده‌است، بعضی گفته‌اند این واژه ریشه خارجی دارد اما شواهدی در این باره در دست نیست. این واژه در آغاز به معنی دیگری بوده اما بعدها در پارسی ایران جای واژه ترکی «بیرق» را گرفته‌است:

بر سر بیرق بلاف پرچم گوید منمطرهٔ خاتون صبح بر تتق روزگار

[3]

و باز:... پرچم منگوله یا شرابهٔ ابریشمی، موی یا دم غژگاو را می‌گفتند که بر سر درفش و نیزه می‌بستند.[4] این واژه با مرور زمان، به حکم اطلاق جزء بر کل، بر خود بیرق یا درفش نیز اطلاق شده و نخستین فرهنگستان ایران کاربرد آن را به همین معنی و به جای علم و بیرق تأیید کرده‌است.[5] در گذشته به پرچم یا بیرقی که در جنگ‌ها استفاده می‌شده «درفش» می‌گفتند که آن هم از فعل «دِرَفشیدن» یا «دِرُوْشیدن» در گویش‌ها به معنی «نوعی لرزیدن» است. از دیگر واژه‌های بیگانه و عربی برای این واژه در زبان فارسی «عَلَمْ» می‌باشد.[6]

تاریخچه

پیشینه استفاده از پرچم در بین قبائل، چه در جنگ و چه در صلح، به روزگار باستان بازمی‌گردد. آن گونه که از منابع تاریخی بر می‌آید، تمدن‌های گوناگون، شرق و غرب از آن بهره می‌جسته‌اند هر چند به‌طور دقیق مشخص نیست که نخستین بار استفاده از آن توسط چه کسی و در چه زمانی بوده‌است.[1]

پر واضح است که پرچم، به دلیل اینکه نماد همبستگی لشکر بوده، یکی از اهداف دشمن برای از بین بردن پرچم‌دار و به زمین انداختن پرچم برای تضعیف روحیه جنگاوری لشکر مقابل به‌شمار می‌رفته‌است. در بسیاری از جنگ‌ها یکی از منصب‌های مهم، «پرچم‌داری» بوده‌است چرا که پرچم نشانی از همبستگی در عمل و اتحاد در شعار بوده؛ به گونه‌ای که هر گاه پرچم از دست پرچم‌دار می‌افتاده، نوعی شکست و از هم گسیختگی برای لشکر به‌شمار می‌آمده‌است.[1]

ایران

در بین ایرانیان، پرچم به درفش کاویانی نیز شهرت داشته‌است. علت این نام‌گذاری آن بود که در ایران‌زمین خیزشی توسط «کاوه آهنگر» علیه پادشاه زمان خود «ضحّاک» پایه‌ریزی شد و او پیش‌بند کار خود را که از چرم سرخ‌رنگی بود، بر فراز چوبی قرار داد و قیام خود را آغاز کرد؛ و از آن پس به «درفش کاویانی» یعنی پرچم کاوه‌ای‌ها شهرت یافت؛ که بعدها به بسیاری ار بهترین جواهرات و سنگ‌های با ارزش زمان مزین شد و از درفش کاویانی در جنگ ایران و اعراب نیز در کتب تاریخی نامی به میان آمده‌است.[1]

میان زنان فاحشه

سلیطه‌ها در عربستان دارای پرچم را، اصحاب رایات گویند. برخی از آنان برای شناسایی خود و راهنمایی تازه واردان پرچمی سرخ رنگ بر سر‌در خانه خود که «مواخیر» (جمع میخوار به معنای فاحشه خانه) نام داشت، برمی‌افراشتند.[7]

پرچم اتحاد

پرچم اتحاد (به انگلیسی: Union Flag) پراستفاده و معروف‌ترین پرچم در سراسر جهان است که به واسطه امپراتوری بریتانیا گسترش یافت. در گذشته بر روی پرچم‌های زیادی از مناطق جهان بود. هم اکنون پرچم اتحاد در بالای سمت چپ پرچم‌های آنگویلا، استرالیا، آکراتاری و داکیلیا، جزیره اسنشن، برمودا، قلمرو جنوبگان بریتانیا، قلمرو بریتانیا در اقیانوس هند، جزایر ویرجین بریتانیا، جزایر کیمن، جزایر فالکلند، مونتسرات، جزایر پیت‌کرن، سنت هلن، جزایر جورجیای جنوبی و ساندویچ جنوبی، تریستان دا کونا، جزایر تورکس و کایکوس و نیوزیلند ترسیم شده است.[8]

پرچم کشورها

* پرچم اتریش

نگارخانه

پرچم برنزی کشف شده در منطقه شهداد نزدیک کرمان، ایران
پرچم برنزی کشف شده در منطقه شهداد نزدیک کرمان، ایران 
پرچم کشورهای عضو سازمان ملل متحد در سال ۱۹۵۳
پرچم کشورهای عضو سازمان ملل متحد در سال ۱۹۵۳ 
پرچم یاپ که شبیه به یک دیسک فشرده است
پرچم یاپ که شبیه به یک دیسک فشرده است 
پرچم دانمارک قدیمی‌ترین پرچم مورد استفاده در جهان
پرچم دانمارک قدیمی‌ترین پرچم مورد استفاده در جهان 
پرچم فریسلاند 
پرچم پادشاهی بنین
پرچم پادشاهی بنین 

جستارهای وابسته

پیوند به بیرون

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ پرچم موجود است.
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به پرچم در ویکی‌گفتاورد موجود است.

پانویس

  1. هادی‌منش، ابوالفضل: پرچم و پرچم‌داری، از جاهلیت تا عاشورا. در: مجله «مبلغان» بهمن و اسفند ۱۳۸۳ - شماره ۶۳.
  2. perçem
  3. «پرچم». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۳ دسامبر ۲۰۱۱.
  4. فرهنگ فارسی تاجیکی / زیر نظر محمدجان شکوری و دیگران؛ برگردان از خط سیریلیک و تصحیحات: محسن شجاعی. - تهران: فرهنگ معاصر، ۱۳۸۴. جلد اول، ص. ۳۷۷ شابک ۹۶۴−۸۶۳۷−۲۴−۵
  5. نجفی، ابوالحسن. غلط ننویسیم (فرهنگ دشواریهای زبان فارسی. - تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ هفتم، ۱۳۷۴. ص. ۹۰ شابک ۹۶۴−۰۱−۰۵۵۹−۷
  6. فرهنگ فارسی دهخدا
  7. «اصحاب رایات - ویکی فقه». wikifeqh.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸.
  8. "Flag of the United Kingdom". Encyclopedia Britannica. Retrieved 2021-05-04.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.