یافت‌آباد

پس از فتح شیراز به دست آقامحمد خان قاجار، لطفعلی خان زند آخرین پادشاه سلسه زندیه به تهران منتقل و به دستور آقا محمدخان کشته شد و پیکرش را در امامزاده زید در بازار قدیمی به خاک سپردند. پس از آن بستگان خاندان زند ک اصالت لر داشتند مورد خشم و غضب قرار گرفته و به نقاط مختلف ایران از جمله قم، ورامین، اطراف تهران (یافت آباد)، استر آباد و … تبعید یا متواری می‌شوند. افرادی از خاندان زند که به یافت آباد کوچ می‌کنند در قلعه اسکان می‌شوند که در سال‌های بعد به تدریج در همان‌جا در کنار ساکنان بومی تر ساکن می‌شوند و توانستند تملک برخی از زمین‌های اطراف را بدست آورند. از میان مردم یافت آباد، تنها خاندان یافت‌آبادی از بازماندگان اصلی خاندان زند هستند. زندیه‌های یافت آباد هیچ ارتباطی به کریمخان زند ندارند و حدود ۱۲۰ سال پس از انقراض سلسله زندیه و مستقیماً از ملایر به یافت آباد کوچ کرده‌اند و تنها از ایل زند لرستان و نهاوند و ملایر هستند. [۱] [۲].[1][2]

این منطقه که از توابع شهرستان ری بود «غار و فشاپویه» نامیده می‌شد. شهر ری در تقسیم‌بندی‌های سال ۱۳۰۰ مرکز بخش غار بود و غار خود به ۲ بخش شرقی و غربی تقسیم می‌شد. در این تقسیم‌بندی غار غربی منطقه آبادی بود که از ۲ منطقه کوچکتر تشکیل شده بود. غار غربی همان یافت آباد کنونی است که امروزه جاده قدیم کرج، شهریار و قم از شمال، مرکز و شرق آن عبور کرده و راه‌آهن جنوب هم از جنوب آن می‌گذرد. .[3]

پس از فوت محمد شاه و پناهنده شدن حاجی میرزا آقاسی به شاه عبدالعظیم، و حدود ۱۵۰ قبل ناصرالدین شاه چهارمین پادشاه قاجار این زمین‌های بکر و خالی از سکنه را تصاحب و نام آن را یافت آباد (به معنی من یافتم) نامگذاری نمود. در سفرنامه عتبات ناصرالدین شاه آمده‌است که شبی را در این منطقه مانده و از هوای آن نیز تعریف نموده‌است. وی پس از آن مالکیت روستا را به یکی از شاهزادگان قاجار عبدالحسین میرزا فرمانفرما داماد مظفرالدین شاه قاجار و نوه عباس میرزا ولیعهد فتحعلیشاه واگذار کرد که پس از وی نیز آن را میان ورثه خود (محمد ولی میرزا فرمانفرماییان) تقسیم نمود. عبدالحسین میرزا فرمانفرما که در سریال تلویزیونی معروف از وی به هزار دستان تعبیر شده‌است، دایی دکتر محمد مصدق و ثروتمندترین فرد تاریخ ایران و از ملاکین بزرگ بوده‌است که در ولایات مختلف ایران از جمله آذربایجان، تهران، کرمانشاه، همدان و … دارای املاک زیادی بود. سرگذشت عبدالحسین میرزا فرمانفرماییان و ۱۱ فرزندش از جمله نصرت الدوله فیروز وزیر امور خارجه رضاشاه پهلوی و مریم فیروز، در تاریخ معاصر ایران یعنی اواخر قاجاریه و پهلوی اول و دوم بسیار قابل تأمل و عبرت آموز است. پیشنهاد می‌شود خوانندگان عزیز حتماً آن را از منابع تاریخی و از جمله ویکی‌پدیا مطالعه نمایند. وی بعدها یک سوم (دودانگ) از کل یافت آباد را به داماد خود حاج علینقی غیاثی از ملاکین بزرگ دهستان غار (وصفنارد، چهاردانگه، اسماعیل‌آباد(تهران)، یافت آباد، قلیانی و…) واگذار کرد و مالکیت عمده زمین‌های یافت آباد تا اواخر پهلوی اول در اختیار این خانواده باقی ماند تا آنکه در دوران پهلوی در ماجرایی معروف بخش بزرگی از زمین‌های یافت آباد به واسطه حاج علینقی غیاثی از مالکیت قجرها خارج شد.

با توجه به بافت قدیمی بعضی محله‌ها و اینکه بیشتر سند ملک‌ها سند اوقافی می‌باشد، ولی این محله‌ها دیگر مثل قبل نیستند واکثرا دارای سند ۶دانگ هستند وارزش ملکها بسیار بالا رفته‌است محله‌های قلعه بالا و پایین که قواعد شهرسازی را رعایت نکرده‌اند این محله‌ها دارای محدوده قیمت کمتری نسبت به قیمت محله‌های همجوار است و همین موضوع سبب کنار هم قرار گرفتن قشرها مختلف جامعه در جوار یکدیگر شده‌است.

مسجد الغدیر (از بزرگترین و معروف‌ترین مساجد این محله است)

مسجد ۱۴معصوم (این مسجد در سال۹۴ تخریب و نوسازی شده‌است و در ۵طبقه به متراژ۴۰۰۰مترمربع بنا گردیده با امکانات؛ درمانگاه خیریه. سالن همایش. سالن غذاخوری و…۹

مسجد المهدی

حسینیه امام جعفر صادق (ع)

• مدرسه آزادی
• مدرسه قدس
• مدرسه شهید فهمیده
• مدرسه فدک
• هنرستان حضرت مریم
• دانشکده فنی انقلاب اسلامی شماره ۴ (برادران شهید بهرامی)

عبدالکریم تقدیسی آخرین خان محله یافت آباد تهران، بزرگ خاندان و کدخدای یافت آباد بود. او که فردی با سواد بود و به مردم داری شهرت داشت، پس از تلاش بسیار موفق شد برای برخی از زمین‌های یافت آباد سند اعیانی بگیرد. او پس از آن تمام این زمین‌ها را به مردم واگذار نمود و به واسطه حضور او وضعیت یافت آباد و ساکنان آن بهبود زیادی پیدا کرد. در رابطه با اداره یافت آباد میان نامبرده با خانواده فرمانفرماییان معروف اختلاف وجود نداشت. مردم یافت آباد از وی به نیکی یاد می‌کنند. درگیری‌هایی موردی نیز گاهی در مورد زمین‌ها به نزاع و کشته شدن طرفین نیز منجر می‌شد. مقبره‌های نسبتاً قدیمی در قبرستان یافت آباد واقع شده‌است حداکثر قدمت قبرهای این قبرستان به سال ۱۳۲۰ شمسی بازمی‌گردد. زمین این قبرستان و زمین قبرستان قدیمی یافت آباد وقف مرحوم حاج مختار شمشیرگرها بوده‌است که هم‌اکنون نیز برخی از وراث وی ادعای مالکیت و تولیت آن را دارند؛ و بین سازمان اوقاف و خاندان شمشیرگرها به عنوان متولی وقف نامه بر سر تولیت این قبرستان اختلاف وجود دارد. از دیگر خان های یافت آباد خاندان بختیاریان بودن که متولی کشاورزی درختان خارجی در روستا ، دیگراعضای خاندان آنها در باب روستای قمصر ری بودند. .[4]

شغل اصلی مردم یافت آباد کشاورزی و دامپروری بود. زمین‌های کشاورزی و باغات یافت آباد از حمله منابع درآمد اصلی مردم بود و شتوی، صیفی، انگور و سیب فراوان‌تر از نقاط دیگر در شهرستان غار بدست می‌آمد. ۲ باب حمام قدیمی در یافت آباد ساخته شده بود که یکی از آن‌ها در جنوب غربی روستا، توسط حاجی نایب و دیگری در جنوب شرقی روستا، محله پایین و توسط ناصرالدین شاه صورت گرفته بود. اما در اواخر دهه ۱۳۳۰با ساخته شدن کارخانه شیر پاستوریزه، یافت آباد موقعیت اجتماعی و اقتصادی مناسب تری پیدا کرد و پس از آن کارخانه‌های لبنیات پاک، ایران برک، جنرال مکانیک، بافندگی نخ کاری، مؤسسه استاندارد و بیمارستان توانبخشی معتادان در آنجا ساخته شدند. یافت آباد دارای یک درمانگاه قدیمی بزرگ (درمانگاه فرمانفرماییان) و یک بیمارستان به نام شهدا می‌باشد که هر دو و همچنین تعدادی از مدارس، موقوفه محمد ولی میرزا فرمانفرماییان است. چند کوی و شهرک هم مانند کوی مهرزاد که اکنون در اواسط محله یافت آباد قرار دارد و شهرک‌های امام خمینی، شادآباد، ابراهیم‌آباد، ترک آباد و سعید آباد در آن پدید آمد. این ۴ شهرک اخیر در اصل روستاهای کوچکی در اطراف یافت آباد بوده‌اند. در سال‌های اخیر رشد صنعت مبلمان‌سازی و دکوراسیون داخلی چهره یافت آباد را دستخوش تغییرات بسیاری کرده‌است.[5]

عرب‌آباد نام محله کوچکی است که در کنارهٔ جنوب غربی یافت‌آباد واقع شده و در مجاورت بزرگ‌راه کمربندی غرب تهران آزادگان، قرار گرفته‌است. در گذشته در این محله عشایر عرب و قبایل بیابان‌نشین ساکن بوده‌اند. خیابان‌های شهید باقری، طاهری و بابایی آن را احاطه کرده‌اند.[6]

ارشد آباد یکی از محلات یافت‌آباد است که دارای بافت جمعیتی مهاجرنشین می‌باشد و در سال‌های پس از انقلاب ایجاد شده‌است. این محله میان خیابان‌های شهید محمدحسن سلطانی، طاهری و شهید باقری و بزرگ‌راه کمربندی غرب تهران واقع شده‌است از دیگر محله‌های یافت آباد می‌توان به ابراهیم‌آباد، یوسف آباد، ترک آباد، شهرک امام خمینی، شهرک مسلمین، محله نسترن، سر قنات، و کوچه اراکی‌ها و… اشاره نمود.[6]

مردم یافت آباد مشترک آب و فاضلاب تهران هستند و تعدادی نیز مشترک آبرسانی محلی هستند. آب یافت آباد دارای مقادیر زیادی نیترات است که برای سلامتی بسیار زیان‌آور است. پس از تأیید نظر وزارت بهداشت دربارهٔ آلودگی آب منطقه "یافت‌آباد " در جنوب شهر تهران از سوی کمیسیون بهداشت مجلس، وزارت نیرو هم با پذیرش این مسئله، منطقه مذکور را به عنوان "منطقه سیاه " اعلام کرد. لازم به توضیح است که در نقشه شهر تهران مناطق را از نظر پاکیزگی و آلودگی با رنگ‌هایی به ترتیب سبز، زرد، نارنجی، قرمز و سیاه مشخص می‌کنند که منطقه یافت‌آباد به صورت سیاه تعریف شده‌است.[7] تصفیه خانه‌ای کوچکی در یافت آباد به صورت موقت نصب شده‌است اما کارشناسان آن را بی‌اثر می‌دانند.[8]

از حوادثی که در زمان مشروطیت در یافت آباد اتفاق افتاد می‌توان به زمانی اشاره کرد که سپاه شمال و جنوب که هر ۲ از مدافعان و مجاهدان مشروطه بودند در این مکان به یکدیگر رسیده و از آن جایی که همدیگر را نمی‌شناختند یک روز تمام با هم جنگیدند.[5]