فرهاد فخرالدینی

فرهاد فخرالدینی، ۲۱ اسفند ۱۳۱۶ در گده‌بی، نزدیک به گنجه در آذربایجان شوروی متولد شد. پدرش اهل اسکو و مادرش اهل گنجه بود. دو ماه پس از تولدش، خانوادهٔ فخرالدینی به روستای زنوز در استان آذربایجان شرقی، مهاجرت کردند و مدت کوتاهی در خانهٔ خواهرِ پدر، ساکن شدند. پس از آن به تبریز مهاجرت کردند.[3] پدرش محمدعلی فخرالدینی متخلص به «محزون» (زاده ۱۳۶۵–درگذشته ۱۲۷۸)، از شعرای آذربایجان بود که نزد مردم آن سرزمین از احترام خاصی برخوردار بود.[4]

فخرالدینی نواختن ویلون را از کودکی آغاز کرد[5] و تحصیلات موسیقی‌اش را در هنرستان عالی موسیقی ملی[2] و «مؤسسه موسیقی‌شناسی» -که تنها برای یک دوره چهار ساله در سال‌های دههٔ ۴۰ در تهران بنیاد شده بود-گذراند.[6] هنوز تحصیلاتش در هنرستان عالی به پایان نرسیده بود که از طرف حسین دهلوی (ریاست وقت هنرستان) به تدریس در آن‌جا دعوت شد.[7] از اساتیدی که فخرالدینی نزد آن‌ها موسیقی را فراگرفته می‌توان از احمد مهاجر، ابوالحسن صبا، علی تجویدی و امانوئل ملیک اصلانیان نام برد.[8] برادر بزرگ او، فخرالدین فخرالدینی، عکاس نامدار پرتره است.[9] برادر کوچکترش فاروق فخرالدینی ضمن اشتغال به حرفه عکاسی، از ورزشکاران بنام بوده و سال‌ها سمت مربی‌گری تیم ملی والیبال ایران را به عهده داشته‌است.[10]

او از سال ۱۳۴۷ و با شوهر آهو خانم آهنگ‌سازی فیلم را شروع کرد و تا به امروز برای بیش از ۱۵ فیلم و مجموعه تلویزیونی موسیقی ساخته‌است.[11] در سال ۱۳۵۲ همهٔ ارکسترهای موجود در سازمان رادیو تلویزیون در هم ادغام شدند و ارکستر بزرگ سازمان را به وجود آوردند. در مسابقه‌ای که برای گزینش رهبر این ارکستر برگزار شد، فخرالدینی بیشترین امتیاز را آورد و از آن سال تا سال ۱۳۵۸ سرپرستی و رهبری ارکستر رادیو و تلویزیون ملی را بر عهده داشت.[6]

فخرالدینی در سال‌های پس از انقلاب و با دشواری‌هایی که برای کار با ارکستر و برگزاری کنسرت‌های بزرگ پیش‌آمد، بیشتر به موسیقی فیلم پرداخت. در این میان موسیقی او برای مجموعه‌های تلویزیونی سربداران، امام علی و بوعلی سینا با استقبال بسیار روبرو شدند.[6] موسیقی متن مجموعه‌های تلویزیونی روزی روزگاری و کیف انگلیسی از دیگر ساخته‌های او هستند.

وی به درخواست استادش مهدی برکشلی برای اولین بار تنبور خراسان را به روش ابونصر فارابی که با روایت خود فارابی نوشته و به وسیله برکشلی شرح داده شده بود، پس از شش ماه پرده بندی نمود. طی کنفرانسی که از طرف هنرستان، در تاریخ ۲۲ بهمن ۱۳۴۱ ترتیب داده شد ساز جدید را نواخت.[12]

فخرالدینی در سال ۱۳۶۵ برای فیلم «گزارش یک قتل» و در سال ۱۳۶۶ برای فیلم «پرستار شب» برندهٔ جایزهٔ «بهترین موسیقی متن» از جشنوارهٔ فیلم فجر شده‌است.[13]

ارکستر ملی ایران به رهبری فخرالدینی

او در سال ۱۳۷۷ ارکستر موسیقی ملی ایران را بنیان گذاشت و اولین برنامهٔ این ارکستر به اجرای چند اثر از علی تجویدی با آواز محمدرضا شجریان اختصاص یافت.[14] وی در تیرماه سال ۱۳۸۸ و به دنبال واگذاری سه مجموعه ارکستر ملی ایران، ارکستر سمفونیک و گروه کر دفتر موسیقی به «بنیاد فرهنگی و هنری رودکی» اعلام کرد «دیگر تمایلی به ادامه همکاری با ارکستر ملی و رهبری این مجموعه ندارم.»[15] اما دوباره در خرداد ۱۳۹۴ رهبری ارکستر را به دست گرفت و در مقابل مقامهای دولتی، هنرمندان و سفرا نخستین اجرای خود را پس از سالها دوری از ارکستر انجام داد.

همچنین می‌توان به اجرای کنسرت در شهرهای پکن و شانگ‌های چین، کشور سویس و کویت و همچنین اجراهای متعدد در شهرهای تهران، سنندج، شیراز و اصفهان اشاره کرد.[16]

فرهاد فخرالدینی از تعلیم استادانی چون: احمد مهاجر، ابوالحسن صبا، علی تجویدی (در رشته ویولن و موسیقی ردیف ایرانی)، ملیک اصلانیان (در اصول تئوری موسیقی و هارمونی و تجزیه و تحلیل موسیقی کلاسیک)، مهدی برکشلی (در تجزیه و تحلیل موسیقی ایرانی) بهره‌مند گردید.[17]

فرهاد فخرالدینی سالهای زیادی به تدریس آهنگسازی مشغول بوده و از جمله شاگردان وی می‌توان به حسین علیزاده،[18] محمد حق‌گو، کوروش بزرگ‌پور، علی‌اکبر قربانی، شهرام توکلی، مزدا انصاری، مازیار حیدری،[19] محمدرضا امیرقاسمی، آرمان نوروزی ،مهدی حسینی، آریا عظیمی نژاد و آرمان موسی‌پور اشاره داشت.

فرهاد فخرالدینی در زمینه موسیقی از همکاری حسین دهلوی، مصطفی پورتراب، احمد پژمان، روح‌الله خالقی، جواد معروفی، مرتضی حنانه، فریدون ناصری برخوردار گردید.[17]

فخرالدینی از اواخر دههٔ چهل خورشیدی تاکنون آثار بسیاری را برای خوانندگان مطرح ایرانی آهنگسازی و تنظیم کرده‌است. وی همچنین ساخت موسیقی متن مجموعه تلویزیونی‌های ماندگاری را در کارنامهٔ هنری خود دارد. معروف‌ترین آثار تلویزیونی فخرالدینی موسیقی متن مجموعه تلویزیونی‌های «امام علی (ع)»، «مسافر ری» و «کیف انگلیسی» است. تنظیم تصنیف «داروگ» با آهنگی از محمدرضا لطفی بر روی شعری از نیما یوشیج قطعاً از مهمترین ساخته‌های فخرالدینی به‌شمار می‌آید. «داروگ» اولین تصنیف بر روی شعر نو است که در دههٔ ۵۰ از برنامهٔ رادیویی گلچین هفته و با صدای محمدرضا شجریان پخش شد و به عنوان یکی از موفق‌ترین تلفیق‌های موسیقی سنتی با شعر نو شناخته می‌شود.[20][21]

• تجزیه و تحلیل و شرح ردیف موسیقی ایران