سید مرتضی نجومی
سید مرتضی نجومی (۵ آذر ۱۳۰۷[1] در کرمانشاه -۲۵ آبان ۱۳۸۸) از هنرمندان و مفسران قرآن[2] ایرانی بود. وی عضو پیوسته فرهنگستان هنر و چهره ماندگار هنر ایران بود.[3]
در آثار به ثبت رسیده از او می‌توان به مجموعه عکسی از آثار خطی او، چند رساله ارزشمند با عناوینی چون: «رساله بعد معنوی هنر خط، رساله التصویر و التمثیل، رساله الغناء، رساله النجاسه الخمر، تفسیر سوره مؤمن و رساله‌ای در تعظیم شعائر اسلامی» اشاره کرد.[4]
او از برترین‌های هنر خوشنویسی جهان بود و نزد خطاطان بزرگی همچون هاشم بغدادی به تمرین و ممارست پرداخت تا در انواع خطوط اسلامی خطاطی چیره‌دست شد. او همچنین در تذهیب و تشعیر و تجلید و گل و بوته‌سازی آثار جاودانه‌ای پدیدآورد. وی به عنوان یکی از چهره‌های ماندگار ایران در عالم هنر، مورد تقدیر قرار گرفت.[4]
زندگینامه
در ۵ آذر ۱۳۰۷ در محله برزه‌دماغ در کرمانشاه زاده شد و تحصیل علوم حوزوی را نخست نزد پدرش و دیگر اساتید کرمانشاه آغاز کرد و با تأسیس حوزه علمیه کرمانشاه در مسجد حاج شهبازخان نزد اساتیدی چون آقا میرزا ابراهیم پورمعتمد، سیدمحمود معصومی‌لاری و حسن حاج‌آخوند تحصیلات دینی را ادامه داد. او در سال ۱۳۲۹ خورشیدی (۱۳۶۹ قمری) به شهر نجف رفت و در مدارس سیدمحمد کاظم یزدی، مدرسه آیت‌الله آخوند خراسانی، مدرسه «حاج میرزا حسین حاج میرزا خلیل» و مدرسه آخوند به تحصیل دروس حوزوی پرداخت و به درجه اجتهاد رسید. در سال ۱۳۴۹ در پی اخراج ایرانیان مقیم عراق توسط ارتش بعث، نجومی به کرمانشاه مراجعت و از آن پس عمر در کرمانشاه اقامت گزید و فعالیت‌های هنری خود را پی گرفت تا جایی که یکی از چهره‌های پرنفوذ معنوی شهر به‌شمار می‌رفت. او صبح روز ۲۵ آبان ۱۳۸۸، در سن ۸۱ سالگی در شهر کرمانشاه درگذشت.[4]
تولد و خانواده
بر اساس شناسنامه، وی متولد ۲۶ بهمن ۱۳۰۷ است، هرچند در نوشته‌ای از خود او در پشت نسخه‌ای نفیس از نهج البلاغه، به نقل از پدرش ۲۳ جمادی الثانی ۱۳۴۶ مصادف با ۵ آذر ۱۳۰۷ در کرمانشاه ثبت شده‌است.[5]
وی فرزند سید محمد جواد نجومی فرزند آقاسید میرزا اسماعیل نجومی است. بر اساس شجره‌نامه‌ای که در پشت همان کتاب آمده سلسله سیادت او به امام چهارم شیعیان علی ابن الحسین می‌رسد.[6] وی از خاندان نجومی است که حدود دو قرن پیش از سمنان و عراق برای تبلیغ مذهب تشیع وارد شهر کرمانشاه شدند.[7] پدر و جدش آقا سید میرزا اسماعیل نجومی متولد کرمانشاه و از سادات بسیار بزرگ شهر کرمانشاه بودند و طول عمرشان را در آنجا سپری کردند. وی در خصوص مادرش در کتاب فوق چنین آورده است: «والده عفیفه و صالحه بنده که به راستی نمونه سلامت نفس، دیانت، تقوی، دلسوزی، مهر و محبت بود فرزند مغفور مرتضی علم الهدی آل آقا بودند.»[8]
دوران کودکی و نوجوانی
در سال ۱۳۱۴ در دبستان هدایت کرمانشاه به تحصیل پرداخت و تا کلاس ششم آنجا بود که بعد در سال ۱۳۲۱ و ۱۳۲۲ کلاس‌های اول و دوم دبیرستان را نیز گذراند و به تحصیل دروس حوزوی پرداخت.[5]
دوران جوانی و تحصیل علوم حوزوی
در شرایطی که مدرسهٔ علوم دینی‌یی در کرمانشاه نبود، وی تحصیل علوم حوزوی را در محضر پدرش و دیگر استادهای شهر شروع کرد تا آنکه با گذشت چند ماه، علمای شهر به امر سید ابوالحسن اصفهانی، حوزهٔ علمیهٔ کرمانشاه را پایه‌گذاری کردند که در مسجد حاج شهباز خان برگزار می‌شد.[5]
زندگی در نجف
او در کتاب کیمیای هستی دربارهٔ دلیل عزیمت به عراق (نجف) آورده است: «رفت و آمد علاقمندان و همشهریان را به منزل والد و معاشر بیش از اندازه را بلائی برای ادامه تحصیل دیدم لذا تصمیم به عزیمت به عتبات مقدسه و انتقال به حوزه نجف اشرف گرفتم».[5]
در سال ۱۳۲۹ خورشیدی (۱۳۶۹ قمری) به نجف رفت و در مدارس آقا سید محم کاظم یزدی، آیت‌الله آخوند خراسانی، حاجی «حاج میرزا حسین خلیلی»، آخوند به تحصیل پرداخت.[5]
وی در این ایام در درس خارج استادانی چون میرزا محمد باقر زنجانی، میرزا حسن موسوی بجنوردی، محسن حکیم و سیدمحمود شاهرودی شرکت کرد.[5]
تشکیل خانواده
وی در سال ۱۳۳۴ با دختر یکی از علمای نجف، سید عباس ناجی که اصالتاً از اهالی آذربایجان ایران بود ازدواج کرد و از او سه پسر و سه دختر و تعدادی نوه به جا مانده‌است.[5]
بازگشت به ایران
در پی اخراج ایرانیان مقیم عراق توسط بعثیها او نیز در سال ۱۳۴۹ به کرمانشاه بازگشت. از آن به بعد در کرمانشاه زندگی کرد و به یکی از چهره‌های پرنفوذ معنوی شهر تبدیل شد. او در مسجد نواب نماز می‌گزارد که از جمله مساجد فعال شهر کرمانشاه است.[5]
در جریان انقلاب
او در خصوص فعالیت‌هایش در دوران انقلاب چنین نگاشته است: «بعد از بازگشت از نجف اشرف تا شروع انقلاب مقدس اسلامی دیگر مجال نوشتن کتابی یا استنساخی پیدا نشد و به کارهای معمولی و وظایف مقرره روحانیت مشغول شدیم. تا اوان انقلاب اسلامی که جوانان عزیز و سر باخته، دستگاه تکثیر و چاپ اعلامیه‌ها را مخفیانه به منزل ما آوردند؛ به‌طوری‌که خود آقایان روحانیون محترمی که کاملاً در جریان انقلاب بودند، نمی‌دانستند که اعلامیه‌ها کجا تکثیر می‌شود.حتی گاهی جلسه آقایان علما منزل ما بود و در همان وقت جوانان عزیز در زیر زمین مشغول تکثیر و چاپ اعلامیه‌ها با انشاء این حقیر بودند.»[5] در اوج درگیری‌های انقلاب در ۹ مهر ۱۳۵۷ داماد او محمد صادق صابونپز در درگیری با عوامل رژیم شاه جان باخت، و به عنوان «اولین شهید انقلاب اسلامی در کرمانشاه» شناخته شد.[5]
آثار و تالیفات
در آثار به ثبت رسیده از او می‌توان به مجموعه عکسی از آثار خطی او، چند رساله ارزشمند با عناوینی چون رساله بعد معنوی هنر خط، رساله التصویر و التمثیل، رساله الغناء، رساله النجاسه الخمر، تفسیر سورهٔ مؤمن، و رساله‌ای در تعظیم شعائر اسلامی اشاره کرد.[5]
او در ذیل بخش آثار و تالیفات چنین آورده‌است: «مطلبی را اینجا تذکر دهم و آن اینکه ما از اول بفکر کتاب‌نویسی یا اگر جسارت نباشد بفکر خودنمائی و تألیف و تصنیف نبودیم و همیشه می‌گفتیم مردی در فهمیدن کلمات بزرگان و محققان عظیم ماست؛ لذا چندان رغبتی به نوشتن کتاب مستقل نداشتیم.» هرچند که او بسیاری از آثار بزرگان را استنساخ کرد که از جملهٔ آن‌ها ریاض العلمای عبدالله افندی، رسالهٔ صحیحه از میرزای زنجانی و چند اثر دیگر را می‌توان نام برد.[5]
ویژگی‌های هنری
او در خصوص ویژگی‌های هنری خود و خانواده‌اش چنین نوشته‌است: «در خاندان ما هنرهای زیبا جایگاه ویژه‌ای دارد و هنرمند خوشنویس، نقاش و صحاف زیاد داشته‌ایم، جدم آقای میرزا اسماعیل که در ابتدای کلام ترجمه حال ایشان را آوردم ،از خوشنویسان بسیر خوبی بودند که انواع خطوط را بسیار استادانه می‌نوشتند و آثار بسیار ارزشمندی در این زمینه دارند که همراه برادرش آقا میرزا رضای منجم باشی از شاگردان میرزا محمد علی خوشنویس کرمانشاهی بوده‌اند.» آقا سیف السادات، سید میرزا عبدالرحمن نجومی، سید میرزا محسن و سید محمد صالح سیف السادات، سید نصرالله نجومی و سید میرزا حسن نجومی و سید هادی و مهدی نجومی و آقا سید محمد جواد نجومی پدر گرانقدر وی نیز از هنرمندان این خانواده هستند.[5]
او جزء اساتید خوشنویسی بود و تابلوهای زیبایی از او به جا مانده‌است. او نزد خطاطان بزرگی همچون هاشم بغدادی و احمد نجفی به تمرین و ممارست پرداخت تا در انواع خطوط اسلامی استاد و در خط نسخ و ثلث صاحب‌نام شد و در تذهیب و تشعیر و تجلید و گل و بوته‌سازی آثاری ماندگار پدیدآورد. در سال ۱۳۵۷ خورشیدی (۱۳۹۸ هجری قمری)، احمد معصومی زنجانی اجازه‌ای عربی در عالم خط برای او نوشت. او لوح تقدیر در نخستین گردهمایی و جشنواره خوشنویسان جهان را از آن خود نمود و نیز به عنوان چهرهٔ ماندگار ایران در عالم هنر مورد تقدیر قرار گرفت.[5]
درگذشت
وی سرانجام در ۲۵ آبان ۱۳۸۸ در سن ۸۱ سالگی و در منزل شخصی خود در کرمانشاه درگذشت.[9]
در پی درگذشت او سه روز عزای عمومی در استان کرمانشاه اعلام شد.[5]
سید علی خامنه‌ای،[10] اکبر هاشمی رفسنجانی،[11] علی لاریجانی،[12] سید محمد خاتمی،[13] محسن رضایی[14] و میرحسین موسوی[15] هر یک در پیامی جداگانه درگذشت او را تسلیت گفتند.
مجمع نمایندگان استان کرمانشاه نیز طی اطلاعیه‌ای، درگذشت او را تسلیت گفتند.[5] همچنین شورای فرهنگ عمومی نیز در پیامی جداگانه درگذشت او را تسلیت گفت.[16] محمد حجتی هرسینی کرمانشاهی، حسین حجت (حجتی هرسینی کرمانشاهی)، بهروز مرادی استاندار همدان، حسن ممدوحی نماینده مردم کرمانشاه در مجلس خبرگان رهبری، لطفی امام جمعه ایلام، علما و روحانیون اهل تسنن استان، حوزه‌های علیمه استان، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، سازمان بنیاد شهید، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، روابط عمومی اداره کل اطلاعات، امام جمعه، فرماندار و مسئولان ادارات سنقر و کلیایی و فرماندار قصرشیرین هم از جملهٔ دیگر شخصیت‌ها و مسئولان سازمان‌ها و اداراتی بودند که در خصوص درگذشت وی پیام صادر کردند.[2]
جستارهای وابسته
منابع
- سیدمرتضی نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۶۱؛ در شناسنامه تاریخ ۲۶ بهمن ۱۳۰۷ نوشته شده‌است اما خود نجومی می‌گوید ۵ آذر درست است.
- «پیام تسلیت ادارات، شخصیت‌ها و روحانیون بمناسبت درگذشت استاد نجومی». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۸ آبان ۱۳۸۸.
- «اعلام سه روز عزای عمومی در کرمانشاه». عصر ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ نوامبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱ آذر ۱۳۸۸.
- «آیت‌الله نجومی در باغ فردوس آرمید». خبرآنلاین. دریافت‌شده در ۱ آذر ۱۳۸۸.
- «اعلام سه روز عزای عمومی در کرمانشاه». عصر ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ نوامبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۸ آبان ۱۳۸۸.
- «شبکه خبر :: ارتحال آیت‌الله نجومی و سه روز عزا در کرمانشاه». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۶ نوامبر ۲۰۰۹.
- اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۶، ص٢٣
- :: مختصری از زندگینامه حضرت آیت الله نجومی « آیت الله نجومی
- «آیت‌الله سید مرتضی نجومی دارفانی را وداع گفت». خبرگزاری مهر. دریافت‌شده در ۲۸ آبان ۱۳۸۸.
- «پیام تسلیت رهبر معظم انقلاب در پی رحلت حجه الاسلام و المسلمین نجومی». پایگاه اطلاع‌رسانی سیدعلی خامنه‌ای. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۸ آبان ۱۳۸۸.
- «آیت‌الله هاشمی رفسنجانی درگذشت عالم جلیل القدر «آیت‌الله سید مرتضی نجومی» و شاعر گرانقدر انقلاب «محمود شاهرخی» را تسلیت گفت». پایگاه اطلاع‌رسانی هاشمی رفسنجانی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۸ آبان ۱۳۸۸.
- «پیام تسلیت رئیس مجلس به مناسبت درگذشت آیت‌الله نجومی». خبرگزاری مهر. دریافت‌شده در ۲۸ آبان ۱۳۸۸.
- «پیام تسلیت خاتمی به مناسبت رحلت آیت‌الله نجومی». نواندیش. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ نوامبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۸ آبان ۱۳۸۸.
- «پیام تسلیت رضایی بمناسبت ارتحال آیت‌الله نجومی». تابناک. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۷ آبان ۱۳۸۸.
- «میرحسین موسوی:علامه نجومی چهره ماندگار هنر ایران است». پارلمان نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۸ آبان ۱۳۸۸.
- «پیام تسلیت شورای فرهنگ عمومی برای شاهرخی، خرازی و نجومی». خبرگزاری پانا. دریافت‌شده در ۲۷ آبان ۱۳۸۸.
پیوند به بیرون
- گل محمدی، آیت‌الله نجومی
- «بی‌همتای عالم خوشنویسی». همشهری آن لاین. دریافت‌شده در ۱۷ آذر ۱۳۸۹.
| خطها |
|  | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| خوشنویسان | ||||||
| جستارهای وابسته | ||||||
مقالههای خوشنویسی اسلامی | ||||||
