خط رقاع
خط رِقاع از جمله خطوط ششگانه در خوشنویسی اسلامی است که اغلب برای مکاتبات خصوصی بر روی کاغذهایی در ابعاد کوچک یا نگارش کتاب‌ها و جزوات عرفی و غیر مذهبی به غیر قرآن یا ادعیه رواج داشت.
تاریخچه
پدیدآوردن یا حداقل سامان‌دادن و منزه‌کردن تمامی خطوط ششگانه را از ابتکارات ابن مقله می‌دانند[1]؛ اما در کتاب الفهرست اثر ابن ندیم اختراع این خط به ذوالریاستین فضل بن سهل نسبت داده شده‌است.[2]
این خط از خطوط محبوب خوشنویسان عثمانی بود و توسط خوشنویس مشهور شیخ حمدالله الاماسی (درگذشت: ۹۲۶ ه.ق) اصلاحات لازم در آن صورت گرفت.[3] این خط به تدریج توسط دیگر خوشنویسان ساده‌تر شد و به صورت خط رقعه درآمد که امروزه از رایج‌ترین و متداول‌ترین خطوطی است که در سرتاسر دنیای عرب به‌کار می‌رود.
معنی لغوی
کلمه رِقاع جمع رُقعَة است به معنی پاره‌ها و نوشته‌های مختصر[2] و به معنی صفحهٔ کوچک است.[3]
ویژگی‌ها
این خط از ترکیب و تغییر دو خط نسخ و ثلث ایجاد شده و شباهت بسیار زیادی به خط توقیع دارد که بیشتر برای امضاء کردن آثار به‌کار می‌رفت. تفاوت خط توقیع با رقاع بیشتر در درشتی و ضخامت ِ بیشتر حروف نسبت به رقاع هستند و قوس‌ها نیز کم انحناترند.در این خط کلمات جمع تر و فشرده تر شده و بیشتر در عناوین وشرح بر قران ها و ادعیه وقطعات کاربرد دارد و در حد خود خطی واضح و روشن است.[4]
کاربرد
خط رقاع بر اثر نیاز به تندنویسی و مختصرنوشتن، در مکاتبان به‌کار می‌رفته‌است و اغلب بر روی کاغذهایی در ابعاد کوچک نوشته می‌شده یا در نگارش کتاب‌های عرفی و غیر مذهبی به‌کار می‌رفته است.
از نظر تشابه و مقایسه، جایگاه رقاع در مقابل خطوطی مانند نسخ و ثلث در خطوط ششگانه، شبیه به خط شکسته نستعلیق در مقابل خط نستعلیق در خوشنویسی ایرانی است.[3]
جستارهای وابسته
پانویس
- فرهنگ معین
- فرهنگ دهخدا
- خط، خوشنویسی و تاریخچهٔ آن
- اشنایی باهنرهای سنتی۱/حسین یاوری/دانش جهانگردی/چاپ چهارم ابان ۱۳۸۶.
منابع
| خطها |
|  | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| خوشنویسان | ||||||
| جستارهای وابسته | ||||||
مقالههای خوشنویسی اسلامی | ||||||