زبان‌های ایرانی غربی

زبان‌های ایرانی غربی، شاخه‌ای از زبان‌های ایرانی هستند. پارسی باستان و مادی کهن‌ترین زبان‌های ایرانی غربی هستند.

ایرانی غربی
پراکنش:	جنوب غرب آسیا، آسیای میانه، قفقاز و غرب جنوب آسیا
تبار:	هندواروپایی هندوایرانی ایرانی ایرانی غربی
زیرگروه‌ها:	ایرانی شمال‌غربی ایرانی جنوب‌غربی
گلاتولوگ	west2794[1]
نقشه گویشوران زبان‌های ایرانی. زبان‌های ایرانی غربی با رنگ‌های زرد و سبز مشخص شده‌اند.

زبان‌های ایرانی غربی به دو گروه «شمال‌غربی» و «جنوب‌غربی» دسته‌بندی می‌شوند:

• گروه شمال‌غربی:

1. مادی†
2. پارتی†
3. آذری باستان†
4. زبان‌های ایران مرکزی
   • تفرش: زبان آشتیانی، آمُره‌ای، کهکی، زبان وَفسی، گویش کلیمیان همدان، گویش کلیمیان بروجرد، گویش کلیمیان نهاوند، الویری-ویدری (الویری، ویدری)
   • شمال‌غربی: زبان خوانساری (خوانساری، گویش کلیمیان خوانسار)، محلاتی، وانِشانی، گویش کلیمیان گلپایگان
   • شمال‌شرقی: آرانی، بیدگُلی، دِلیجانی، نَشلَجی، زبان ابوزیدآبادی، قُهرودی، بادرودی، کامویی، جُوشَقانی، مِیمه‌ای، ابیانه‌ای، زبان سویی/ سُهی، Badi، زبان نطنزی (نَطَنزی، فَریزَندی/ فَریزهَندی، یارَندی/ یارَنی)، کَشه‌ای، طاری، طَرْقی، گویش کلیمیان کاشان
   • جنوب‌غربی: زبان گَزی، سِدِهی، اردِستانی، نُهوجی، سَجزی، جرقویه‌ای، رودَشتی، کَفرودی، کَفرانی/ کَفرونی، گویش کلیمیان اصفهان
   • جنوب‌شرقی: دری زرتشتی (یزدی، کرمانی، گویش کلیمیان یزد، گویش کلیمیان کرمان)، زبان نایینی (نایینی، انارَکی)، زِفره‌ای، وَرزَنه‌ای (ورزِنه‌ای)، تودِشْکی، کِیجانی، آبْچویه‌ای
   • کویر: زبان خوری، فَروی، فَرُّخی، گرمه‌ای، مِهرْجانی
   • سیوندی: زبان سیوَندی، گویش‌های ایرانی شمال غربی استان فارس منحصر به استان فارس (به‌جز کُرُشی که جزء بلوچی است)، عَبدویی، کوهمَرّه‌ای (کُهمرّه‌ای)، کُرونی (جزء گویش‌های جنوبی لری)
5. کردی: سورانی (کردی مرکزی)، کرمانجی (کردی شمالی)، کردی جنوبی، لکی[2]
6. زازا-گورانی: گورانی (هَوْرامی/اورامی)، باجِلانی / باجَلانی، کرمانجکی (زبان زازاکیِ شمالی)، زبان دیملی (زبان زازاکیِ جنوبی)، زبان شَبَکی، سَرلی
7. زبان‌های کاسپین:
   1. زبان گیلکی (بیه پیش، بیه پس)
   2. زبان تالشی (تالشی شمالی یا گشتاسبی، تالشی میانی، تالشی جنوبی)
   3. زبان‌های تاتی (هرزنی-دیزماری، خلخال، طارم-کباته، خوئین زنجان، تاتی جنوبی، شمال و شمال خاوری قزوین، الویر و ویدر، وفس، رودبار و…)
   4. زبان مازندرانی (گویش‌ها: سارَوی، بابُلی، آمُلی، لُفوری؛ سالوسی، کِلاری، شَهسَواری؛ گرگانی†، دِلَندی/ دَلَندی؛ زبان شهمیرزادی، خُلَردی، فیروزکوهی؛ اَستَرآبادی/ اِستَرآبادی، کَتولی، کلارستاقی، کجوری)
   5. زبان‌های سمنانی: زبان سمنانی، زبان سَنگسَری، لاسگِردی، سُرخه‌ای، اَفتَری، بیابانَکی
8. بلوچی: زبان بلوچی، کُرُشی
9. گذرخانی، کَباته‌ای، کجلی، کرنگانی (گویش آذری ذکر کرده‌اند)، خورش‌رستمی، مراغی، رزجردی، شاهرودی

• گروه جنوب‌غربی:

1. فارسی/ پارسی: فارسی باستان†، فارسی میانه†، فارسی افغانستان، فارسی ایران، فارسی تاجیکی، فارسی هزارگی، فارسی جیدی، یهودی-بخارایی، فارسی خوزستانی، زبان ایماقی، دَروازی، دِهواری، فارسی پهلوانی، شوشتری، دزفولی، سیستانی
2. پارس: گویش‌های استان فارس، گویش کلیمیان شیراز، زبان اچمی، زبان کُمزاری، زبان بَشاگَردی (بَشاکَردی/ بَشکَردی)
3. لری: زبان لری (گویش‌ها: لری خرم‌آبادی، لری بالاگریوه‌ای، لری فیلی، ممسنی، کهگیلویه/ کُهکیلویه‌ای، لری بختیاری)، گویش بروجردی